Όταν η Σερβία βρισκόταν υπό την ηγεσία του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, η Δύση -με τις Ηνωμένες Πολιτείες επικεφαλής- υποστήριξε σθεναρά τη δημοκρατική αλλαγή στη χώρα, αλλά τώρα, καθώς η Σερβία υποχωρεί προς την απολυταρχία υπό τον πρόεδρο Αλεξάντερ Βούτσιτς, αυτή η δέσμευση εκλείπει.
Την περασμένη εβδομάδα υπήρξαν διαμαρτυρίες στους δρόμους του Βελιγραδίου, καθώς οι πολίτες διαδήλωσαν κατά των βουλευτικών και τοπικών εκλογών στην πρωτεύουσα, καταγγέλλοντας πολλά προβλήματα στη διαδικασία.
Στη συνέχεια, η απερχόμενη πρωθυπουργός Άνα Μπρνάμπιτς ευχαρίστησε τις ρωσικές υπηρεσίες ασφαλείας, που ενημέρωσαν τη σερβική κυβέρνηση για τις προγραμματισμένες διαδηλώσεις, οι οποίες, όπως ισχυρίστηκε, ενορχηστρώθηκαν από «ορισμένες δυτικές υπηρεσίες».
Ενημερώνοντας τον ρώσο πρέσβη στη Σερβία για τις ταραχές στην πρωτεύουσα, ο Βούτσιτς και ο ρώσος απεσταλμένος συμφώνησαν επίσης ότι οι διαδηλώσεις οργανώθηκαν από τη Δύση, ενώ ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στη Σερβία, Κρίστοφερ Χιλ, καταδίκασε τη «βία και τον βανδαλισμό κατά των κρατικών θεσμών», που όπως είπε δεν έχουν θέση σε μια «δημοκρατική κοινωνία».
Φαίνεται, λοιπόν, ότι οι απόψεις των απεσταλμένων της Ρωσίας και των ΗΠΑ στη Σερβία είναι ευθυγραμμισμένες, καθώς και οι δύο φαινομενικά ανησυχούν περισσότερο για τη σταθερότητα της σερβικής κυβέρνησης παρά για την εκλογική νοθεία. Και ακόμη και στον σημερινό περίπλοκο κόσμο, μια τέτοια δυτική υποστήριξη προς τον Σέρβο ηγέτη, ο οποίος κατηγορεί τη Δύση πως υποδαυλίζει αναταραχές στη χώρα, είναι συγκλονιστική.
Στις σερβικές εκλογές που διεξήχθησαν στις 17 Δεκεμβρίου υπήρξε μαζική νοθεία και υπήρξαν καταγγελίες από διεθνείς παρατηρητές. Στο Βελιγράδι, ειδικότερα, υπήρξαν ενδείξεις μεγάλης κλίμακας οργανωμένης μετακίνησης ψηφοφόρων από άλλες περιοχές της Σερβίας και από το εξωτερικό. Αυτό σημαίνει ότι ο πρόεδρος και το κόμμα του διακήρυξαν μια νίκη, την οποία δεν πέτυχαν.
Είναι ο αντιπολιτευόμενος συνασπισμός, του οποίου το κόμμα μου (Κόμμα Ελευθερίας και Δικαιοσύνης) είναι βασικό μέλος, αυτός που κέρδισε τις εκλογές, και για αυτό έχουμε ζητήσει την επανάληψή τους. Υποστηριζόμενοι από πολλούς νέους, που έχουν κουραστεί να ζουν σε μια χώρα όπου η βία είναι διάχυτη και οι θεσμοί έχουν χάσει κάθε σημασία, καλέσαμε τους πολίτες να διαδηλώσουν ειρηνικά μέχρι να ικανοποιηθούν τα αιτήματά μας, ενώ η Μαρινίκα Τέπιτς και πολλά άλλα μέλη του κοινοβουλίου ξεκίνησαν απεργία πείνας.
Στις 24 Δεκεμβρίου έγινε μια από τις μεγαλύτερες διαδηλώσεις μέχρι στιγμής. Οι σύμβουλοι ζήτησαν να τους επιτραπεί να εισέλθουν στα γραφεία τους στη συνέλευση της πόλης, κάτι που δεν επιτράπηκε από την αστυνομία. Ακολούθησαν συγκρούσεις και με ακραία καταστολή, η αστυνομία προχώρησε στη σύλληψη 38 διαδηλωτών.
Μπροστά σε όλα αυτά, επίσημες αντιδράσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις ΗΠΑ χαρακτηρίζονται στην καλύτερη περίπτωση από παθητικότητα. Αρχικά, ο εισηγητής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τη Σερβία, Βλαντιμίρ Μπίλτσικ, δεν παρατήρησε καν τις «μεγάλες παρατυπίες» των εκλογών. Και ακόμη πιο εντυπωσιακό, δεν υπήρξε καμία αντίδραση για όσα κατήγγειλαν διεθνείς και εγχώριοι εκλογικοί παρατηρητές, οι οποίοι μίλησαν δημόσια για τα ευρήματά τους.
Δυστυχώς, περιμέναμε τέτοια συμπεριφορά από τους δυτικούς εταίρους μας. Με τους πολέμους και τη βία να μαίνεται στη συγκεκριμένη γειτονιά της Ευρώπης και στη Μέση Ανατολή, δεν φαίνεται να έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη Σερβία, και έτσι επιδιώκουν μια καθαρά συναλλακτική σχέση με τον Βούτσιτς.
Και η συναλλαγή είναι εύκολα κατανοητή. Εντός χώρας, ο Βούτσιτς παίζει με το λαϊκιστικό κοινό του, καταγγέλλοντας τη Δύση ότι αδιαφορεί για την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Σερβίας, ενώ υποστηρίζει αυτήν της Ουκρανίας. Αρνήθηκε να επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία, έχει συλλάβει ή εμπόδισε ρώσους πολίτες, που είναι αντίθετοι στον πόλεμο κατά της Ουκρανίας να παραμείνουν στη Σερβία και παρομοίασε υποτιμητικά τις διαδηλώσεις στο Βελιγράδι με το Μαϊντάν.
Ταυτόχρονα, τροφοδοτεί πολεμικά αισθήματα προς το Κοσσυφοπέδιο, υποστηρίζοντας ότι όλοι όσοι διαφωνούν μαζί του είναι προδότες και ελέγχει τα περισσότερα μέσα ενημέρωσης στη Σερβία για πάνω από μια δεκαετία.
Στο εξωτερικό, ωστόσο, ο Βούτσιτς προσφέρει αυτό που θέλει να ακούσει η Δύση. Αυτή την εβδομάδα, η κυβέρνησή του άρχισε να εφαρμόζει απόφαση για την αναγνώριση πινακίδων κυκλοφορίας οχημάτων που εκδόθηκαν από το Κοσσυφοπέδιο. Η χώρα έχει αυξήσει την παραγωγή της σε πυρομαχικά που αποστέλλονται στην Ουκρανία, ενισχύοντας ουσιαστικά τις προμήθειες της.
Και ο Βούτσιτς αναζητά επίσης τρόπους, για να αναζωογονήσει την εξόρυξη λιθίου — κάτι από το οποίο θα μπορούσε να επωφεληθεί σημαντικά η ΕΕ, καθώς θα επέτρεπε την εκ νέου ενίσχυση ενός κρίσιμου πόρου σε μια περίοδο αυξανόμενης γεωπολιτικής έντασης και ανταγωνισμού.
Η συμφωνία είναι εξαιρετική για όλους — εκτός από τους σέρβους πολίτες. Γινόμαστε μάρτυρες μιας σταθερής και αδυσώπητης υποβάθμισης των πολιτικών δικαιωμάτων και των πολιτικών ελευθεριών, ο λόγος για τον οποίο η χώρα υποβαθμίστηκε από «ελεύθερη» σε «μερικώς ελεύθερη» από το Freedom House πριν από μερικά χρόνια.
Εν τω μεταξύ, στο εξωτερικό, η Σερβία θεωρείται πραγματικά παρίας – μια χώρα που έχει ταχθεί στο πλευρό της Ρωσίας και δεν έχει κατανόηση ή ενσυναίσθηση για τη φρίκη που υφίσταται η Ουκρανία.
Ωστόσο, αυτό που πρέπει να καταλάβουν οι δυτικοί συνομιλητές του Βούτσιτς είναι ότι αν επιμείνουν να κάνουν τα στραβά μάτια —όπως ο πρεσβευτής Χιλ, ο οποίος λέει ότι «ανυπομονεί πραγματικά» για τη συνέχιση της συνεργασίας με τη σερβική κυβέρνηση— οι θεσμοί και η φήμη της χώρας θα παραμείνουν σε πτώση, εξαρτώμενοι από την ιδιοτροπία ενός ηγέτη.
Τον περασμένο Μάιο, αφού ένας μαζικός πυροβολισμός σε σχολείο του Βελιγραδίου προκάλεσε μαζικές διαμαρτυρίες, στείλαμε επιστολή σε αξιωματούχους τόσο της ΕΕ όσο και των ΗΠΑ, προειδοποιώντας ότι ο Βούτσιτς πιθανότατα θα επιχειρούσε να επιλύσει την κρίση, προκηρύσσοντας πρόωρες εκλογές χωρίς αποδεκτούς εκλογικούς όρους. Και ζητήσαμε τη βοήθειά τους, για να διασφαλίσουμε ότι οι συστάσεις του Γραφείου Δημοκρατικών Θεσμών και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που δημοσιεύθηκαν μετά τις εκλογές του Απριλίου 2022, εφαρμόστηκαν πλήρως.
Ωστόσο, δεν λάβαμε κάποια οριστική απάντηση. Αν μη τι άλλο, ήταν πολύ χαρούμενοι, για να επαινέσουν τα ελαττωματικά βήματα, που είχε κάνει η σερβική κυβέρνηση, για να δημιουργήσει την εντύπωση συμμόρφωσης. Έτσι, εάν οι δυτικές δημοκρατικές κυβερνήσεις δυσκολεύονται πολύ να ανταποκριθούν στις αξίες που πρεσβεύουν, εάν δυσκολεύονται να ζητήσουν επαναληπτικές εκλογές και να επιμείνουν να διεξαχθούν υπό συνθήκες, που θα τις καθιστούν ελεύθερες και δίκαιες, τότε ίσως θα ήταν καλύτερα να μην έλεγαν τίποτα απολύτως.
- Το άρθρο του Ντράγκαν Τζίλας, προέδρου του Κόμματος Ελευθερίας και Δικαιοσύνης και πρώην δημάρχου του Βελιγραδίου δημοσιεύθηκε στο Politico
