Αναβαθμισμένες διαπραγματεύσεις με την Αίγυπτο όσον αφορά το ιδιοκτησιακό καθεστώς και τον τρόπο λειτουργίας της Ιεράς Μονής Αγίας Αικατερίνης του Σινά, επεδίωξε η ελληνική κυβέρνηση που για τον λόγο αυτό στέλνει μεθαύριο, Τετάρτη, στο Κάιρο τον υπουργό Εξωτερικών, Γιώργο Γεραπετρίτη, ο οποίος, συνοδευόμενος από στελέχη των υπουργείων Εξωτερικών, Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού καθώς και Πολιτισμού, θα συναντήσει τον ομόλογό του, Badr Abdelatty. Η Μονή, που λειτουργεί αδιάκοπα εδώ και περίπου 1.500 χρόνια στους πρόποδες του όρους, κινδυνεύει να χάσει την κυριότητα της περιουσίας της και για το λόγο αυτό η Αθήνα είναι αποφασισμένη να υπερασπιστεί τα δικαιώματα του εμβληματικού ιερού αυτού τόπου.
Η ελληνική πλευρά επιμένει ότι οποιαδήποτε διαπραγμάτευση πρέπει να βασιστεί στη συμφωνία που είχε ήδη διαμορφωθεί και ότι δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή καμία αλλαγή που θα αλλοιώνει την ουσία της – δηλαδή την αναγνώριση της κυριότητας της Μονής επί των περιουσιακών της στοιχείων. Ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον πρόεδρο της Αιγύπτου, Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι, όπου του μετέφερε την ανάγκη να διαφυλαχθεί ο ελληνορθόδοξος και προσκυνηματικός χαρακτήρας της Μονής. Από την πλευρά της, η αιγυπτιακή προεδρία εξέδωσε ανακοίνωση, στην οποία δηλώνει ότι σέβεται τον θρησκευτικό χαρακτήρα του χώρου, όμως αποφεύγει οποιαδήποτε αναφορά σε ιδιοκτησιακά δικαιώματα.
Η «παγίδα» της δήλωσης σεβασμού στον θρησκευτικό χαρακτήρα
Η θέση αυτή της Αιγύπτου δείχνει ότι επιδιώκει να διαχωρίσει τον σεβασμό στον θρησκευτικό ρόλο της Μονής από το ιδιοκτησιακό της καθεστώς. Δηλαδή, επιχειρεί να εμφανίσει ότι δεν υπάρχει πρόβλημα όσο η Μονή λειτουργεί ως θρησκευτικός χώρος, ακόμα κι αν δεν ανήκει πλέον στους μοναχούς. Πρόκειται για μια τακτική που δημιουργεί ανησυχία αφού, χωρίς την ιδιοκτησία, η Μονή και οι μοναχοί δεν θα έχουν τον έλεγχο στους χώρους και στα περιουσιακά τους στοιχεία. Θα εξαρτώνται από τις αποφάσεις του αιγυπτιακού κράτους για τη λειτουργία τους, για τα έργα συντήρησης, ακόμη και για τη διαμονή τους. Θυμίζουμε ότι οι μοναχοί εκεί, ήδη είναι λίγοι και ηλικιωμένοι. Εάν δεν εξασφαλιστεί η δυνατότητα να εγκαθίστανται νέοι μοναχοί, μέσω παροχής άδειας παραμονής και υπηκοότητας, η Μονή σταδιακά θα φθίνει.
Η ελληνική πλευρά και η Μονή είχαν έρθει σε συμφωνία με την Αίγυπτο για έναν εξωδικαστικό διακανονισμό, ο οποίος προέβλεπε ρητά ότι η Μονή θα διατηρούσε την ιδιοκτησία των κτισμάτων, των γαιών και των θρησκευτικών χώρων της. Αυτό είχε καταγραφεί ρητά στο άρθρο 3 του διακανονισμού, το οποίο ανέφερε πως: «Τα μέρη συμφωνούν ότι, σύμφωνα με την εγγραφή του Μοναστηριού της Αγίας Αικατερίνης στη Λίστα Παγκόσμιας Κληρονομιάς, το Μοναστήρι, τα κτίριά του, τα οικόπεδά του, οι εκκλησίες και τα συναφή κτίρια που αναφέρονται στο συνημμένο και υπογεγραμμένο έγγραφο από τα μέρη αποτελούν ιδιοκτησία του Μοναστηριού που ανήκει στο Ελληνορθόδοξο Δόγμα».
Η ελληνική κυβέρνηση επιμένει ότι το συγκεκριμένο άρθρο θα πρέπει να αποτελέσει τη βάση των συνομιλιών και είναι ανοιχτή σε συζητήσεις, αρκεί να μην ανατρέπουν το σκεπτικό της Συμφωνίας για το ιδιοκτησιακό καθεστώς.
Τι λέει η απόφαση του δικαστηρίου και ποιο είναι το δίλημμα
Η απόφαση που ελήφθη προ ημερών από το αιγυπτιακό δικαστήριο αναγνωρίζει μεν στους μοναχούς το δικαίωμα να τελούν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα, όμως μεταφέρει την κυριότητα των χώρων της Μονής στο αιγυπτιακό κράτος. Διαχειριστής των κτισμάτων και των χώρων ορίζεται η Υπηρεσία Προστασίας Αρχαιοτήτων. Αυτό σημαίνει πως οι μοναχοί μετατρέπονται, ουσιαστικά, από ιδιοκτήτες σε φιλοξενούμενους.
Τώρα, η ελληνική κυβέρνηση είναι αντιμέτωπη με ένα δύσκολο δίλημμα. Από τη μια πλευρά, η υπόθεση της Μονής είναι πολύ σοβαρή για να υποχωρήσει, αλλά από την άλλη, δεν θέλει να έρθει και σε ρήξη με την Αίγυπτο, καθώς οι δύο χώρες έχουν στρατηγική συνεργασία σε πολλούς τομείς: από την ενέργεια και την άμυνα, έως την ΑΟΖ και την αντιμετώπιση της παράνομης μετανάστευσης. Παράλληλα, υπάρχει κι ένα σημείο πίεσης που μπορεί να αξιοποιήσει η Αθήνα: η Αίγυπτος προσδοκά να λάβει ευρωπαϊκή βοήθεια ύψους 25 δισ. ευρώ τα επόμενα χρόνια. Η Ελλάδα έχει παίξει σημαντικό ρόλο στην προσπάθεια να πεισθεί η Ε.Ε. να συνεργαστεί με την Αίγυπτο, παρά τις ανησυχίες για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη λειτουργία της Δικαιοσύνης στη χώρα. Μια τόσο προκλητική ενέργεια εις βάρος ενός χριστιανικού μοναστηριού μπορεί να επηρεάσει τις ευρωπαϊκές διαθέσεις. Την ίδια ώρα, βρισκόμαστε σε μία παγκόσμια συγκυρία όπου οι σχέσεις Χριστιανισμού – Ισλάμ είναι ευαίσθητες. Η αρνητική δημοσιότητα που μπορεί να προκύψει για την Αίγυπτο, ειδικά στις ΗΠΑ (όπου η Ορθοδοξία έχει ισχυρά ερείσματα και ορισμένοι κορυφαίοι αξιωματούχοι δηλώνουν ανοιχτά τη χριστιανική τους πίστη), μπορεί να αποδειχθεί εξίσου σημαντικός παράγοντας πίεσης.
Τέλος, υπάρχει και μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση από ορισμένους κύκλους στην Αθήνα, οι οποίοι θεωρούν ότι ίσως θα πρέπει να αναζητηθεί ένας έντιμος συμβιβασμός. Δηλαδή, να βρεθεί μία νέα συμφωνία που να μην παραβιάζει τη δικαστική απόφαση της Αιγύπτου, αλλά ταυτόχρονα να εξασφαλίζει έμπρακτα τη λειτουργία της Μονής, τη διαμονή των μοναχών, τα δικαιώματα επί των χώρων και την ανεμπόδιστη λατρευτική και διοικητική τους αυτονομία. Όμως, ακόμη και σε αυτή την περίπτωση, η Ελλάδα επιμένει ότι η βάση της διαπραγμάτευσης πρέπει να είναι η αρχική συμφωνία που αναγνωρίζει την ιδιοκτησία της Μονής. Χωρίς αυτή, όλα τα υπόλοιπα μέτρα και εγγυήσεις μένουν στον αέρα και μπορεί να αλλάξουν ανά πάσα στιγμή.
