Μια νέα και ιδιαίτερα εκτενής μελέτη του Πανεπιστημίου Johns Hopkins επαναφέρει στο προσκήνιο ένα μήνυμα που, παρά τις δεκαετίες δημόσιας ενημέρωσης, εξακολουθεί να υποτιμάται: ακόμη και το ελαφρύ ή περιστασιακό κάπνισμα μπορεί να έχει σοβαρό αντίκτυπο στην καρδιαγγειακή υγεία. Η έρευνα, που δημοσιεύθηκε στις 18 Νοεμβρίου στο PLOS Medicine, καταλήγει στο ότι η κατανάλωση μόλις δύο τσιγάρων την ημέρα αρκεί για να αυξήσει σημαντικά τον κίνδυνο καρδιακής ανεπάρκειας και πρόωρου θανάτου.

Η μελέτη που ανέτρεψε την αντίληψη περί «ασφαλούς» ελαφρού καπνίσματος

Οι ερευνητές του Johns Hopkins ανέλυσαν δεδομένα από περισσότερους από 300.000 ενήλικες, οι οποίοι παρακολουθήθηκαν στο πλαίσιο 22 διαχρονικών μελετών. Για κάποιους συμμετέχοντες, η παρακολούθηση διήρκεσε σχεδόν 20 χρόνια, προσφέροντας ένα από τα πιο ολοκληρωμένα και μακροχρόνια σύνολα δεδομένων μέχρι σήμερα. Στο διάστημα αυτό καταγράφηκαν περίπου 125.000 θάνατοι και 54.000 καρδιαγγειακά επεισόδια, όπως καρδιακές προσβολές, εγκεφαλικά επεισόδια και περιπτώσεις καρδιακής ανεπάρκειας.

Με βάση τη στατιστική ανάλυση των δεδομένων, οι επιστήμονες όρισαν το «κάπνισμα χαμηλής έντασης» ως την κατανάλωση δύο έως πέντε τσιγάρων την ημέρα. Το επίπεδο αυτό, που για πολλούς καπνιστές θεωρείται αμελητέο ή τουλάχιστον λιγότερο επικίνδυνο, αποδείχθηκε ότι σχετίζεται με 57% υψηλότερο κίνδυνο καρδιακής ανεπάρκειας και 60% υψηλότερο κίνδυνο θανάτου από οποιαδήποτε αιτία, σε σύγκριση με άτομα που δεν κάπνισαν ποτέ. Το εύρημα αυτό αποτελεί μια ισχυρή ένδειξη ότι ο οργανισμός δεν έχει «κατώφλι» ασφαλείας κάτω από το οποίο το κάπνισμα παύει να είναι επιβλαβές.

Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι ο καρδιαγγειακός κίνδυνος αρχίζει να μειώνεται αισθητά ήδη μέσα στην πρώτη δεκαετία μετά τη διακοπή του καπνίσματος και συνεχίζει να μειώνεται όσο περνούν τα χρόνια. Ωστόσο, ακόμη και τρεις δεκαετίες μετά τη διακοπή, οι πρώην καπνιστές εξακολουθούν να παρουσιάζουν ελαφρώς αυξημένο κίνδυνο σε σχέση με όσους δεν κάπνισαν ποτέ. Αυτό, σύμφωνα με τους ειδικούς, καθιστά σαφές ότι όσο νωρίτερα διακόψει κάποιος το κάπνισμα, τόσο μεγαλύτερο όφελος θα έχει.

Οι ειδικοί προειδοποιούν: «Δεν υπάρχει ασφαλές επίπεδο καπνίσματος»

Τα αποτελέσματα της μελέτης έχουν ήδη σχολιαστεί εκτενώς από καρδιολόγους και ειδικούς που δεν συμμετείχαν σε αυτήν, οι οποίοι επιβεβαιώνουν ότι τα ευρήματα είναι κρίσιμα για τη δημόσια υγεία.

Ο καρδιολόγος Kevin Shah, διευθυντής του προγράμματος Heart Failure Outreach στο MemorialCare Heart & Vascular Institute στην Καλιφόρνια, χαρακτήρισε τη μελέτη «ισχυρή και σημαντική», τονίζοντας ότι παρέχει αδιαμφισβήτητα στοιχεία πως ακόμη και το χαμηλό επίπεδο κατανάλωσης τσιγάρων προκαλεί σημαντικές βλάβες στην καρδιά και αυξάνει την πιθανότητα πρόωρου θανάτου.

Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε και ο επεμβατικός καρδιολόγος Cheng-Han Chen από το Saddleback Medical Center, ο οποίος τόνισε ότι τα ευρήματα της μελέτης αποτυπώνουν τον τεράστιο και συνεχιζόμενο αντίκτυπο του καπνίσματος στη δημόσια υγεία. Η καρδιολόγος Jayne Morgan από το Hello Heart εξήγησε ότι η βλάβη δεν αυξάνεται γραμμικά. Αντίθετα, τα πρώτα τσιγάρα (αυτά που συχνά θεωρούνται «ασήμαντα») προκαλούν δυσανάλογα μεγάλη βλάβη στο καρδιαγγειακό σύστημα, επειδή ακόμη και μικρή ποσότητα νικοτίνης και τοξινών αρκεί για να προκαλέσει ενδοθηλιακή δυσλειτουργία, ενεργοποίηση αιμοπεταλίων και αγγειοσπασμό.

Ο Dr. Chen πρόσθεσε ότι το μήνυμα αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τους νεότερους ενήλικες, οι οποίοι συχνά αντιμετωπίζουν το περιστασιακό κάπνισμα ως «αθώα» ή «ελεγχόμενη» συνήθεια. Τόνισε ότι ακόμη και περιστασιακή χρήση καπνού αυξάνει τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων και ότι ο σημαντικότερος παράγοντας για την υγεία των νέων είναι η πλήρης αποφυγή του καπνίσματος.

Το κάπνισμα ως αιτία πολλαπλών ασθενειών – Πάνω από 480.000 θάνατοι ετησίως στις ΗΠΑ

Παράλληλα, η νέα έρευνα τοποθετείται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο δημόσιας υγείας. Τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) αναφέρουν ότι περισσότεροι από 16 εκατομμύρια Αμερικανοί ζουν με κάποια ασθένεια που συνδέεται άμεσα με το κάπνισμα. Οι επιβλαβείς χημικές ουσίες του καπνού επηρεάζουν κάθε όργανο του σώματος, προκαλώντας χρόνια φλεγμονή και εξασθένηση του ανοσοποιητικού συστήματος.

Εκτός από τα καρδιαγγειακά νοσήματα, το κάπνισμα ευθύνεται για περισσότερους από δέκα τύπους καρκίνου, για πνευμονοπάθειες, ΧΑΠ, άσθμα, διαβήτη τύπου 2 και σοβαρές οφθαλμολογικές παθήσεις. Σύμφωνα με το CDC, το ενεργητικό και παθητικό κάπνισμα προκαλούν πάνω από 480.000 θανάτους κάθε χρόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες, αριθμός που αντιστοιχεί σχεδόν σε έναν στους πέντε θανάτους στη χώρα.

Από τη μείωση του καπνίσματος στην αύξηση του «ελαφρού καπνίσματος»

Η Αμερικανική Πνευμονολογική Εταιρεία σημειώνει ότι, παρά την εντυπωσιακή μείωση του συνολικού ποσοστού των καπνιστών από το 1965 έως το 2022, έχει καταγραφεί εντυπωσιακή αύξηση της ομάδας των καπνιστών που καταναλώνουν μικρές ποσότητες καπνού. Ενώ ο συνολικός αριθμός καπνιστών μειώθηκε κατά 70%, ο αριθμός όσων καπνίζουν λιγότερα από 15 τσιγάρα ημερησίως αυξήθηκε κατά 85%. Αυτό δείχνει ότι παρότι λιγότεροι άνθρωποι καπνίζουν, εκείνοι που εξακολουθούν να καπνίζουν τείνουν να μειώνουν την κατανάλωση, αντί να τη διακόπτουν πλήρως.

Ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, Dr. Michael Blaha, εξηγεί ότι αυτή η αλλαγή στα πρότυπα καπνίσματος αποτέλεσε βασικό κίνητρο για την έναρξη της έρευνας. Όπως είπε, καθώς όλο και περισσότεροι καπνιστές στρέφονται προς το «ελαφρύ κάπνισμα», είναι κρίσιμο να αποσαφηνιστούν οι αληθινοί κίνδυνοι που συνεπάγεται ακόμη και μικρή καθημερινή έκθεση στον καπνό του τσιγάρου.

Η μάχη της διακοπής του καπνίσματος – Και γιατί οι υποτροπές δεν αποτελούν αποτυχία

Παρά τους κινδύνους, σχεδόν 50 εκατομμύρια ενήλικες στις ΗΠΑ εξακολουθούν να χρησιμοποιούν προϊόντα καπνού, σύμφωνα με το CDC. Περίπου δύο στους τρεις καπνιστές δηλώνουν ότι θέλουν να διακόψουν το κάπνισμα, ενώ πάνω από τους μισούς έχουν επιχειρήσει να το κόψουν μέσα στον τελευταίο χρόνο. Ωστόσο, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η διακοπή είναι μια δύσκολη διαδικασία που συχνά απαιτεί επανειλημμένες προσπάθειες.

Η Αμερικανική Πνευμονολογική Εταιρεία προτείνει μια σειρά από αποδεδειγμένα αποτελεσματικές στρατηγικές, που περιλαμβάνουν την ενίσχυση των προσωπικών κινήτρων, τη διαχείριση του στρες και τη χρήση φαρμακευτικών βοηθημάτων, όπως επιθέματα νικοτίνης, τσίχλες, παστίλιες και ρινικά σπρέι.

Η Dr. Morgan επισημαίνει ότι ένα σημαντικό βήμα για όσους θέλουν να διακόψουν το κάπνισμα είναι ο καθορισμός μιας συγκεκριμένης «ημερομηνίας διακοπής» και η αναγνώριση των ερεθισμάτων που πυροδοτούν την επιθυμία για κάπνισμα. Προτείνει επίσης την απομάκρυνση όλων των προϊόντων καπνού από τον χώρο του σπιτιού και της εργασίας, καθώς και τη δημιουργία ενός πλάνου αντικατάστασης των συνηθειών που σχετίζονται με το κάπνισμα.

Ο Dr. Chen υπογραμμίζει ότι η αναζήτηση επαγγελματικής βοήθειας, είτε μέσω γιατρού για τη χορήγηση κατάλληλων φαρμάκων είτε μέσω θεραπευτή για υποστήριξη στη συμπεριφορική αλλαγή, αποτελεί καθοριστική παράμετρο επιτυχίας. Ο Dr. Shah συμπληρώνει ότι οι πιο αποτελεσματικές μέθοδοι διακοπής συνδυάζουν υποστήριξη συμπεριφοράς και ιατρικά βοηθήματα. Τονίζει ότι η διαδικασία συχνά περιλαμβάνει υποτροπές, οι οποίες δεν πρέπει να θεωρούνται αποτυχία αλλά φυσικό μέρος του δρόμου προς τη μόνιμη διακοπή.

Η σημασία της οικογενειακής και κοινωνικής στήριξης

Οι ειδικοί αναδεικνύουν επίσης τον ρόλο του περιβάλλοντος. Η υπομονή, η κατανόηση των παραγόντων που πυροδοτούν την επιθυμία για κάπνισμα, η παροχή περισπασμών στις δύσκολες στιγμές και η σωστή δόση ενθάρρυνσης μπορούν να βοηθήσουν ουσιαστικά κάποιον που προσπαθεί να κόψει το κάπνισμα. Η κοινωνική στήριξη λειτουργεί συχνά ως καταλύτης για την επιτυχία μιας προσπάθειας που μπορεί να είναι μακρά και επίπονη.