Αιώνια νεότητα, απεριόριστη ζωή, ένα σώμα που δεν γερνάει ποτέ. Από τα μυθολογικά έπη της αρχαιότητας μέχρι τη Silicon Valley, η ιδέα της αθανασίας συναρπάζει τον άνθρωπο.

Σήμερα όμως δεν είναι πια απλώς μύθος ή φιλοσοφική αναζήτηση. Είναι μια τεράστια βιομηχανία που υπόσχεται το «ελιξίριο» της μακροζωίας, είτε πρόκειται για ακραίες – και πολλές φορές αβάσιμες – διατροφικές οδηγίες, λουτρά με παγωμένο νερό και θεραπείες με «κόκκινο φως», είτε για πανάκριβα συμπληρώματα, κρυοθαλάμους και άλλες παρανοϊκές πρακτικές που εφαρμόζουν δισεκατομμυριούχοι.

Πίσω όμως από την φρενίτιδα της «αθανασίας», τα τεράστια κεφάλαια, τις διαφημίσεις και τις αναρτήσεις, κρύβεται μια αλήθεια απλή αλλά αμείλικτη: κανείς δεν ζει για πάντα. Και η βιομηχανία της μακροζωίας, όπως επισημαίνει το Science Alert, όσο ελκυστική κι αν ακούγεται, πάσχει από τρία σοβαρά προβλήματα.

Η φύση δεν θέλει την αθανασία

Ο βασικός λόγος που ο άνθρωπος δεν είναι αθάνατος βρίσκεται στην ίδια την εξέλιξη. Η φυσική επιλογή ευνοεί χαρακτηριστικά που ενισχύουν την αναπαραγωγή και την προσαρμογή, όχι την άπειρη διάρκεια ζωής του ατόμου.

Οι αρχαίοι Έλληνες προειδοποιούσαν με μύθους για το κόστος της αθανασίας. Ο Τιθωνός, για παράδειγμα, καταδικάστηκε σε αιώνια γήρανση και παρακμή, επειδή του χαρίστηκε αιώνια ζωή χωρίς αιώνια νεότητα.

Σήμερα, η βιομηχανία της μακροζωίας έχει τη στήριξη επενδυτικών κεφαλαίων, διασήμων και φαρμακευτικών εταιρειών. Όμως μεγάλο μέρος αυτών των χρημάτων καταλήγει σε προϊόντα και υπηρεσίες που ελάχιστη ή καμία επιστημονική απόδειξη δεν διαθέτουν ότι όντως βελτιώνουν την υγεία ή παρατείνουν τη ζωή.

Ο γνωστός Αμερικανός επενδυτής Bryan Johnson έχει γίνει το πιο πολυσυζητημένο παράδειγμα. Ξοδεύει εκατομμύρια, υποβάλλεται σε αδιάκοπες ιατρικές εξετάσεις και ακολουθεί ένα ακραία ελεγχόμενο πρόγραμμα με αυστηρή διατροφή, εκατοντάδες συμπληρώματα, σκληρή ρουτίνα ύπνου και άσκησης, ακόμη και μεταγγίσεις πλάσματος από το ίδιο του το παιδί, με τον ανέφικτο στόχο να μην πεθάνει ποτέ.

Τα τρία σοβαρά προβλήματα της βιομηχανίας της μακροζωίας

1. Το κέρδος πάνω από τις αποδείξεις

Η καινοτομία είναι ο πυρήνας του χώρου και προσελκύει επενδυτές της Silicon Valley που θέλουν να «χακάρουν» τη γήρανση. Όμως οι περισσότερες καινοτομίες δεν στηρίζονται σε αξιόπιστα επιστημονικά δεδομένα.

Για παράδειγμα, η ολόσωμη μαγνητική τομογραφία προωθείται ως μέθοδος για την πρώιμη ανίχνευση καρκίνου ή άλλων παθήσεων. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι τέτοιοι έλεγχοι βελτιώνουν την υγεία. Μάλιστα οι ιατρικές ενώσεις διεθνώς δεν συνιστούν ολόσωμη μαγνητική σε υγιή άτομα.

Αντίθετα, τέτοιες εξετάσεις συχνά οδηγούν σε «τυχαία ευρήματα» που προκαλούν περαιτέρω εξετάσεις, κόστη και ανησυχία – χωρίς πραγματικό όφελος. Επιπλέον, οι υπηρεσίες αυτές τελικά καταλήγουν να επιβαρύνουν το δημόσιο σύστημα υγείας, απαιτώντας νοσοκομεία, ειδικούς και παρεμβάσεις που απορροφούν πολύτιμους πόρους.

2. Όσο πιο πολύ ψάχνεις, τόσο περισσότερα βρίσκεις

Παρά τον ενθουσιασμό του κοινού για προληπτικούς ελέγχους, οι ειδικοί εδώ και χρόνια προειδοποιούν: περισσότερες εξετάσεις δεν σημαίνουν καλύτερη υγεία.

Το μεγαλύτερο ρίσκο είναι η υπερδιάγνωση, δηλαδή ο εντοπισμός μιας ανωμαλίας ή ασθένειας που στην πραγματικότητα δεν θα επηρέαζε ποτέ τη ζωή του ατόμου. Όσο περισσότερο ελέγχεις, τόσο περισσότερα βρίσκεις – και τα περισσότερα από αυτά μπορεί να είναι κλινικά ασήμαντα. Αυτό δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο με επιπλέον περιττές εξετάσεις και παρεμβάσεις, εξαντλώντας το άτομο σωματικά και ψυχολογικά.

3. Πρόληψη και μακροζωία δεν είναι το ίδιο πράγμα

Οι εταιρείες της μακροζωίας παρουσιάζουν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους ως «προληπτική ιατρική» – υποσχόμενες έγκαιρη διάγνωση και καλύτερη υγεία. Όμως η πραγματική πρόληψη στηρίζεται σε απλά, τεκμηριωμένα μέτρα: εμβολιασμούς, έλεγχο στις κατάλληλες ηλικίες, ισορροπημένη διατροφή, άσκηση.

Αντίθετα, τα εξαντλητικά τεστ και οι ακριβές θεραπείες που προωθεί η βιομηχανία της μακροζωίας δεν έχουν αποδείξει ότι βελτιώνουν τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα για υγιείς ανθρώπους. Το μόνο σίγουρο είναι ότι κοστίζουν πολύ.

Εμπορευματοποίηση της γήρανσης

Το κίνημα της μακροζωίας αποτελεί κλασικό παράδειγμα εμπορευματοποίησης της αρρώστιας. Ενισχύει τον ηλικιακό ρατσισμό, παρουσιάζοντας το φυσιολογικό γήρας ως παθολογία, ενώ αποσπά προσοχή και κεφάλαια από τους ανθρώπους που παγιδεύονται σε αυτό, ενώ στερεί πόρους και από τη δημόσια υγεία, οι οποίοι θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την πραγματική βελτίωση της ποιότητας ζωής.

Η υπερβολική προβολή αβάσιμων υποσχέσεων απομακρύνει το κοινό από όσα γνωρίζουμε ήδη ότι λειτουργούν: τακτική σωματική άσκηση, υγιεινή διατροφή, ποιοτικός ύπνος, ουσιαστικές σχέσεις και δίκαιη πρόσβαση σε ιατρική περίθαλψη βασισμένη σε στοιχεία. Γιατί, στο τέλος, κανείς δεν ζει για πάντα.