ΕΛΛΑΔΑ #Καταστροφή της Σμύρνης #Σαν σήμερα

Σαν σήμερα 13 Σεπτεμβρίου: Ο εμπρησμός της Σμύρνης και η τραγωδία εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων

13·09·2025 00:06

Newsroom

Η Σμύρνη, η «Μικρασιάτισσα πόλη» που έλαμπε για τον πλούτο, την κοσμοπολίτικη ατμόσφαιρα και τη ζωντανή Ελληνική κοινότητα, έμελλε να γνωρίσει την απόλυτη καταστροφή τον Σεπτέμβριο του 1922. Σαν σήμερα, 13 Σεπτεμβρίου, ξέσπασε η μεγάλη πυρκαγιά που αποτέλειωσε μια από τις πιο λαμπρές πόλεις του Ελληνισμού, σηματοδοτώντας το τέλος της Μικρασιατικής Εκστρατείας και το ξεριζωμό χιλιάδων ανθρώπων.

Η καταστροφή της Σμύρνης

Η είσοδος του τουρκικού στρατού υπό τον Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ στη Σμύρνη στις 9 Σεπτεμβρίου 1922 προκάλεσε κύμα βίας και εκτελέσεων. Λίγες ημέρες αργότερα, στις 13 Σεπτεμβρίου, ξέσπασε πυρκαγιά που εξαπλώθηκε με τρομακτική ταχύτητα. Οι φλόγες κατέκαψαν το κέντρο της πόλης, καταστρέφοντας τις συνοικίες των Ελλήνων και των Αρμενίων, αφήνοντας άθικτες τις τουρκικές και εβραϊκές περιοχές. Μέσα σε λίγες ώρες η «Γκιαούρ Ιζμίρ» –όπως αποκαλούσαν οι Τούρκοι τη Σμύρνη– παραδόθηκε στην ολοκληρωτική καταστροφή.

Το δράμα των προσφύγων

Εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες και Αρμένιοι κάτοικοι βρέθηκαν εγκλωβισμένοι στην προκυμαία, χωρίς τροφή και νερό, ενώ γύρω τους οι φλόγες κατέκαιγαν την πόλη. Οι μαρτυρίες μιλούν για σκηνές απερίγραπτου πανικού: μάνες με παιδιά στην αγκαλιά, ηλικιωμένοι και πληγωμένοι που παρακαλούσαν για σωτηρία, ενώ τα πτώματα συσσωρεύονταν στους δρόμους. Η παρουσία ξένων πολεμικών πλοίων στο λιμάνι έδωσε ελπίδα, όμως οι περισσότερες δυνάμεις αρχικά κράτησαν στάση ουδετερότητας. Σταδιακά ξεκίνησε μια τεράστια επιχείρηση διάσωσης, με τη συμμετοχή κυρίως αμερικανικών, βρετανικών και γαλλικών πλοίων.

Το τέλος μιας εποχής

Η πυρκαγιά της Σμύρνης και οι σφαγές που τη συνόδευσαν σήμαναν το τέλος μιας μακραίωνης Ελληνικής παρουσίας στη Μικρά Ασία. Ο Ελληνισμός, που για χιλιάδες χρόνια άνθισε στην περιοχή, ξεριζώθηκε μέσα σε λίγες ημέρες. Η Ελλάδα υποδέχτηκε περίπου 1,5 εκατομμύριο πρόσφυγες, αλλάζοντας οριστικά τον κοινωνικό και οικονομικό της ιστό.

Ο εμπρησμός της Σμύρνης παραμένει μέχρι σήμερα μια από τις πιο τραγικές σελίδες της σύγχρονης ιστορίας. Για τους απογόνους των προσφύγων, η 13η Σεπτεμβρίου δεν είναι μόνο ημερομηνία μνήμης αλλά και υπενθύμιση του πόνου του ξεριζωμού και της δύναμης της επιβίωσης.

Τα σημαντικότερα γεγονότα της ημέρας στην Ελλάδα και τον κόσμο

533: Ο βυζαντινός στρατηγός Βελισάριος συντρίβει τους Βανδάλους του Γελίμερου στη μάχη του Δέκιμον, κοντά στην Καρχηδόνα. Η νίκη αυτή ανοίγει τον δρόμο για την ανασύσταση της Βυζαντινής κυριαρχίας στη Βόρεια Αφρική.

1503: Ο Μιχαήλ Άγγελος ξεκινά την κατασκευή του «Δαυίδ», ενός από τα κορυφαία γλυπτά αριστουργήματα της Αναγέννησης και σύμβολο της Φλωρεντίας.

1922: Αρχίζει η καταστροφή της Σμύρνης, με χιλιάδες νεκρούς και τραυματίες, καθώς ο τουρκικός στρατός εισβάλλει στην πόλη, πυρπολεί τις συνοικίες και εξοντώνει τον ελληνικό και τον αρμενικό πληθυσμό. Η τραγωδία αυτή σηματοδοτεί το οριστικό τέλος της Μικρασιατικής Εκστρατείας και την κορύφωση της Μικρασιατικής Καταστροφής, με πάνω από 1.250.000 πρόσφυγες να εκδιώκονται βίαια από τις εστίες τους.

1928: Ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, με επιστολή του στον Τούρκο ομόλογό του Ισμέτ Ινονού, ζητά την ειρηνική επίλυση των εκκρεμοτήτων Ελλάδας–Τουρκίας. Λίγες μέρες αργότερα, ο Ινονού θα τον προσκαλέσει στην Κωνσταντινούπολη, σηματοδοτώντας μια ιστορική προσέγγιση.

1959: Ο Ολυμπιακός γίνεται η πρώτη ελληνική ομάδα που αγωνίζεται στο Κύπελλο Πρωταθλητριών Ευρώπης. Στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας παραχωρεί ισοπαλία 2-2 στη Μίλαν, γράφοντας ιστορία για το ελληνικό ποδόσφαιρο.

1965: Οι Beatles κυκλοφορούν την αθάνατη μπαλάντα «Yesterday», ενώ την ίδια μέρα λαμβάνουν χρυσό δίσκο για το τραγούδι τους «Help!». Δύο στιγμές-σταθμοί στην καριέρα τους που άλλαξαν για πάντα την παγκόσμια μουσική.

1986: Ισχυρός σεισμός 6,2 Ρίχτερ πλήττει την Καλαμάτα. Ο απολογισμός είναι βαρύς: 35 νεκροί, δεκάδες τραυματίες και τεράστιες καταστροφές στην πόλη, που θα χρειαστεί χρόνια για να ανακάμψει.

1993: Στον Λευκό Οίκο, ο Γιτζάκ Ράμπιν και ο Γιάσερ Αραφάτ υπογράφουν τη «Διακήρυξη των Αρχών» (Συμφωνίες του Όσλο). Η χειραψία τους, παρουσία του Μπιλ Κλίντον, αποτελεί ιστορικό βήμα για την ειρήνη Ισραήλ–Παλαιστίνης.

2006: Συλλαμβάνεται ο Νίκος Παλαιοκώστας, ο διαβόητος «Φαντομάς» ή «Ρομπέν των Φτωχών». Έπειτα από 16 χρόνια καταδίωξης, πέφτει σε ενέδρα κοντά στην Αράχοβα, λίγο μετά την κινηματογραφική απόδραση του αδελφού του με ελικόπτερο από τον Κορυδαλλό.

Γεννήσεις

1908 – Κάρολος Κουν, Έλληνας σκηνοθέτης, κορυφαία φυσιογνωμία του νεοελληνικού θεάτρου και ιδρυτής του «Θεάτρου Τέχνης». Γεννημένος στην Προύσα, σπούδασε αισθητική στη Σορβόννη και εισήγαγε τα νεότερα ρεύματα, το μοντέρνο ευρωπαϊκό και το αρχαίο δράμα στη σύγχρονη ελληνική σκηνή. Διαμόρφωσε γενιές ηθοποιών και πρωτοπόρησε με σκηνοθεσίες-ορόσημα αρχαίων τραγωδιών και έργων νεοελλήνων συγγραφέων, καταξιώθηκε εντός και εκτός Ελλάδας ως μεγάλος θεατράνθρωπος.

1927 – Τζαννής Τζαννετάκης, έλληνας πολιτικός, αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού και πρωθυπουργός (1989) σε μία ιστορική περίοδο συναίνεσης και μετάβασης. Διακρίθηκε για τη μετριοπάθεια και τη σεμνότητά του, υπήρξε βουλευτής της ΝΔ από το 1977 ως το 2007, ενώ κορυφαία στιγμή της πρωθυπουργίας του ήταν το κάψιμο των φακέλων κοινωνικών φρονημάτων και το άνοιγμα της ιδιωτικής τηλεόρασης στην Ελλάδα. Η πορεία του συνδέθηκε με τον εκσυγχρονισμό δημοκρατικών θεσμών και την εθνική συμφιλίωση.

1954 – Ελένη Βιτάλη (κατά κόσμον Ελένη Λαβίδα), ελληνίδα τραγουδίστρια με εξέχουσα πορεία στη λαϊκή, παραδοσιακή και έντεχνη μουσική. Μεγάλωσε σε μουσική οικογένεια ρομά και έκανε τα πρώτα της βήματα στα πανηγύρια, ενώ διακρίθηκε με τη φωνή και το ταλέντο της στη δισκογραφία από το 1973. Συνεργάστηκε με κορυφαίους δημιουργούς, ερμήνευσε τραγούδια-σταθμούς («Χωρίς δεκάρα», «Αϊ γαρούφαλό μου», «Το δίχτυ») και παραμένει ισχυρή παρουσία στη μουσική σκηνή.

1963 – Θεόδωρος Ρουσόπουλος, Έλληνας πολιτικός, δημοσιογράφος και καθηγητής πανεπιστημίου, γεννήθηκε στην Κυπαρισσία. Υπήρξε Υπουργός Επικρατείας και κυβερνητικός εκπρόσωπος (2004–2008), ενώ τα τελευταία χρόνια είναι βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας στον Βόρειο Τομέα Αθηνών και Πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης. Με θητεία στον χώρο των ΜΜΕ, ακαδημαϊκή δραστηριότητα, και πλούσιο συγγραφικό έργο, έχει σημαντική παρουσία στη δημόσια ζωή.

Θάνατοι

1996 – Τούπακ Σακούρ (2Pac, Tupac Shakur), αμερικανός ράπερ και ηθοποιός, μία από τις πιο θρυλικές και επιδραστικές προσωπικότητες του hip-hop. Έχασε τη ζωή του στις 13 Σεπτεμβρίου 1996, σε ηλικία 25 ετών, μετά από μια εμβληματική διαδρομή με album όπως «All Eyez on Me», «Me Against the World», και κομμάτια-σταθμούς όπως «Changes» και «California Love». Το έργο του διαμόρφωσε το κοινωνικό και πολιτικό λόγο της rap σκηνής, αποτελώντας σύμβολο εξέγερσης, αλήθειας και αντίστασης στα κοινωνικά στερεότυπα.