Σαν σήμερα 8 Ιουνίου: Η Τουρκία απειλεί με πόλεμο για τα 12 μίλια – Το casus belli που αιωρείται πάνω από το Αιγαίο μέχρι σήμερα

Στις 8 Ιουνίου 1995, η Τουρκική Εθνοσυνέλευση εγκρίνει ψήφισμα με το οποίο απειλεί με πόλεμο αν η Ελλάδα ασκήσει το νόμιμο δικαίωμά της να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια. Το κοινοβούλιο εξουσιοδοτεί την τουρκική κυβέρνηση να λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα, ακόμη και στρατιωτικά, εγκαθιδρύοντας έτσι ένα σταθερό πλαίσιο έντασης στο Αιγαίο που διαρκεί μέχρι σήμερα.

Ήταν η πρώτη φορά που μια τέτοια απειλή αποκτούσε επίσημο χαρακτήρα, μέσω ψηφίσματος εθνικού κοινοβουλίου. Η Τουρκία έγινε η πρώτη χώρα στη σύγχρονη ευρωπαϊκή ιστορία που διατύπωσε επίσημη απειλή πολέμου με κοινοβουλευτικό ψήφισμα, το λεγόμενο casus belli, απέναντι στην προοπτική άσκησης ενός δικαιώματος που κατοχυρώνεται από τη Διεθνή Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), την οποία η Ελλάδα είχε μόλις επικυρώσει.

Η νομική βάση της έντασης

Η UNCLOS, την οποία η Ελλάδα κύρωσε τον Μάιο του 1995, προβλέπει ότι κάθε κράτος μπορεί να επεκτείνει την αιγιαλίτιδα ζώνη του έως και τα 12 ναυτικά μίλια. Η Ελλάδα, δίχως να κάνει χρήση του δικαιώματος, δήλωσε πως το διατηρεί ακέραιο. Η Άγκυρα, όμως, εξέλαβε ακόμη και την πρόθεση ως απειλή κατά των ζωτικών της συμφερόντων.

Σύμφωνα με τουρκικές εκτιμήσεις, μια τέτοια επέκταση θα μείωνε τη δυνατότητα πρόσβασής της στο Αιγαίο και θα μετέτρεπε το 70% της θαλάσσιας έκτασης σε ελληνική κυριαρχία, έναντι περίπου 35% που είναι σήμερα. Με το ψήφισμα της 8ης Ιουνίου, το casus belli απέκτησε συνταγματική και πολιτική βαρύτητα, αποτελώντας εργαλείο πίεσης που διατηρείται μέχρι και σήμερα.

Η ελληνική αντίδραση

Η απειλή αυτή δεν έμεινε αναπάντητη. Η Αθήνα αντέδρασε έντονα, υπογραμμίζοντας ότι η άσκηση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων είναι απολύτως νόμιμη, σύμφωνη με το διεθνές δίκαιο και μη διαπραγματεύσιμη. Η επέκταση στα 12 μίλια αποτελεί πάγια ελληνική θέση – αλλά από το 1995 και έπειτα, μετατράπηκε σε ζήτημα υπέρτατης πολιτικής και στρατιωτικής βαρύτητας.

Από εκείνο το σημείο και μετά, κάθε δημόσια συζήτηση, διπλωματική πρωτοβουλία ή στρατιωτική άσκηση στο Αιγαίο περιλαμβάνει ως υπόβαθρο αυτήν την εκκρεμότητα: θα τολμήσει η Ελλάδα να εφαρμόσει τα 12 μίλια; Και αν ναι, πώς θα αντιδράσει η Τουρκία;

Το διαχρονικό αποτύπωμα του casus belli

Η κρίση του 1995 δεν ήταν απλώς ένα επεισόδιο στο πλαίσιο των ελληνοτουρκικών διαφορών – ήταν το προοίμιο μιας περιόδου που σημαδεύτηκε από κλιμακούμενη ένταση, με αποκορύφωμα τα Ίμια το 1996. Το casus belli εξακολουθεί να αποτελεί μέρος του τουρκικού πολιτικού πλαισίου και αναφέρεται συστηματικά από την τουρκική πολιτική ηγεσία σε κάθε απόπειρα της Ελλάδας να ανοίξει θέμα αιγιαλίτιδας ζώνης ή ΑΟΖ.

Για την Ελλάδα, η μη επέκταση μέχρι σήμερα αποτελεί στρατηγική επιλογή: δεν παραιτείται του δικαιώματός της, αλλά το διατηρεί για μελλοντική άσκηση. Παράλληλα, καταγγέλλει διεθνώς ότι η ίδια η ύπαρξη του casus belli αποτελεί μοναδική περίπτωση παραβίασης του Χάρτη του ΟΗΕ, όπου η απειλή χρήσης βίας απαγορεύεται ρητά.

Η απόφαση της Τουρκίας το 1995 άφησε πίσω της ένα σταθερό σημείο έντασης στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Τα 12 μίλια εξακολουθούν να θεωρούνται κόκκινη γραμμή για την ελληνική εξωτερική πολιτική, ενώ η επίκληση του casus belli παραμένει ένα από τα πιο ευαίσθητα ζητήματα στη διμερή ατζέντα.

Ακόμα και σήμερα, το θέμα αυτό λειτουργεί σαν υπενθύμιση των δυσκολιών στον διάλογο ανάμεσα στις δύο πλευρές και των σύνθετων ισορροπιών στο Αιγαίο.

Τα σημαντικότερα γεγονότα της ημέρας στην Ελλάδα και τον κόσμο

632: Πεθαίνει στη Μεδίνα ο προφήτης Μωάμεθ, ιδρυτής του Ισλάμ.

1821: Οι Αθηναίοι επαναστάτες επιτίθενται σε Τούρκους και τσιγγάνες που είχαν εξέλθει από την Ακρόπολη για θερισμό. Η μάχη καταλήγει σε αιματηρή σύγκρουση και αποκεφαλισμό 8 ομήρων σε αντίποινα.

1921: Στο Κορδελιό, με πρωτοβουλία του βασιλιά Κωνσταντίνου, αποφασίζεται νέα μεγάλη στρατιωτική εκστρατεία κατά του Μουσταφά Κεμάλ στην Μικρά Ασία, εν μέσω πολεμικών προκλήσεων.

1928: Το αεροπλάνο «Ελλάς» με πλήρωμα Παπαδάκο και Αδαμίδη απογειώνεται από το Τατόι για τον γύρο της Μεσογείου, καταγράφοντας 12.000 χιλιόμετρα σε 20 ημέρες.

1932: Η Βουλή υπερψηφίζει το νομοσχέδιο για τις κοινωνικές ασφαλίσεις, θεμελιώνοντας την ίδρυση του ΙΚΑ και σηματοδοτώντας την απαρχή του σύγχρονου κοινωνικού κράτους στην Ελλάδα. Το ΙΚΑ θα αποτελέσει για δεκαετίες τον μεγαλύτερο ασφαλιστικό φορέα της χώρας, μέχρι τη συνολική ενοποίησή του στον ΕΦΚΑ το 2017.

1939: Αποφασίζεται η κατάργηση των οκτατάξιων σχολείων και η ίδρυση εξατάξιων γυμνασίων, σηματοδοτώντας δομική αλλαγή στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα.

1949: Το FBI δημοσιεύει λίστα με ηθοποιούς του Χόλιγουντ που κατηγορούνται ως μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος, ενισχύοντας το αντικομμουνιστικό κλίμα στις ΗΠΑ. Ανάμεσά τους και οι Φρέντρικ Μαρτς και Έντουαρντ Γ. Ρόμπινσον.

1949: Εκδίδεται το εμβληματικό μυθιστόρημα «1984» του Τζορτζ Όργουελ, έργο-ορόσημο του 20ού αιώνα που εισάγει την έννοια του «Μεγάλου Αδελφού» και της διαρκούς παρακολούθησης. Η δυστοπική του απεικόνιση του ολοκληρωτισμού παραμένει μέχρι σήμερα τρομακτικά επίκαιρη.

1963: Ο Μίκης Θεοδωράκης ιδρύει το Δημοκρατική Κίνηση Νέων Γρηγόρης Λαμπράκης, ένα πολιτιστικό και πολιτικό κίνημα με στόχο την αφύπνιση της ελληνικής νεολαίας. Η ίδρυσή του, λίγο μετά τη δολοφονία του Λαμπράκη, σηματοδοτεί μια νέα εποχή συμμετοχής και αγώνα για τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Ελλάδα.

1967: Το αμερικανικό πλοίο «Liberty» δέχεται από λάθος επίθεση από ισραηλινές δυνάμεις, με απολογισμό 34 νεκρούς και 171 τραυματίες, κατά τον Πόλεμο των Έξι Ημερών.

1968: Ο Ρόμπερτ Φ. Κένεντι ενταφιάζεται στο Εθνικό Κοιμητήριο του Άρλινγκτον στη Βιρτζίνια, τρεις ημέρες μετά τη δολοφονική επίθεση που δέχτηκε στην Καλιφόρνια. Η ταφή γίνεται μόλις 30 μέτρα από τον τάφο του αδελφού του, Τζον Φ. Κένεντι, επισφραγίζοντας μια οικογενειακή τραγωδία που σημάδεψε την αμερικανική Ιστορία.

1968: Συλλαμβάνεται στο Λονδίνο ο Τζέιμς Ερλ Ρέι, βασικός ύποπτος για τη δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, λίγες ημέρες μετά τη δολοφονία του ιστορικού ηγέτη των δικαιωμάτων.

1972: Γίνεται η λήψη της εμβληματικής φωτογραφίας «Το κορίτσι της Nαπάλμ», που θα μείνει στην Ιστορία ως ένα από τα πιο συγκλονιστικά σύμβολα της φρίκης του πολέμου στο Βιετνάμ. Στην εικόνα αποτυπώνεται η 9χρονη Kim Phuc, ημίγυμνη και βαριά τραυματισμένη, να τρέχει ουρλιάζοντας μακριά από επίθεση με ναπάλμ, έχοντας σκίσει τα καμένα της ρούχα. Δίπλα της διακρίνονται αδέρφια και ξαδέρφια της, ενώ πίσω τους ακολουθούν στρατιώτες του 25ου Τάγματος του Νοτίου Βιετνάμ. Η αεροπορική επίθεση είχε στόχο θέσεις του Viet Cong, αλλά χτύπησε κατά λάθος αμάχους και συμμάχους. Η φωτογραφία αποδόθηκε στον Nick Ut, ο οποίος τιμήθηκε με βραβείο Πούλιτζερ, ωστόσο τα τελευταία χρόνια η πατρότητά της έχει αμφισβητηθεί από διεθνή ντοκιμαντέρ και οργανισμούς. Παρά τις αντιπαραθέσεις, η εικόνα παραμένει παγκόσμιο σύμβολο κατά του πολέμου.

1984: Κυκλοφορεί στους κινηματογράφους η ταινία «Ghostbusters», που θα γίνει κλασικό φαινόμενο της ποπ κουλτούρας, συνδυάζοντας χιούμορ, υπερφυσικά στοιχεία και τεράστια εμπορική επιτυχία.

1990: Ξεκινά στην Ιταλία το 14ο Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου, με ιστορικές στιγμές για το άθλημα και την αξέχαστη συμμετοχή του Καμερούν που φτάνει στα προημιτελικά.

1995: Η Τουρκική Εθνοσυνέλευση απειλεί με στρατιωτική δράση (casus belli) σε περίπτωση που η Ελλάδα επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια, σύμφωνα με το Δίκαιο της Θάλασσας. Η κίνηση προκαλεί σφοδρή αντίδραση από την ελληνική κυβέρνηση και εντείνει την ένταση στο Αιγαίο.

1995: Η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα ανακοινώνει την αγορά του πίνακα «Ο Άγιος Πέτρος» του Ελ Γκρέκο από την Εθνική Πινακοθήκη, με χρήματα που συγκεντρώθηκαν αποκλειστικά από προσφορές πολιτών και ιδρυμάτων.

2000: Η οργάνωση 17 Νοέμβρη δολοφονεί τον Βρετανό στρατιωτικό ακόλουθο Στίβεν Σόντερς στην Αθήνα, επαναφέροντας τη δημόσια συζήτηση για την τρομοκρατία στην Ελλάδα.

Γεννήσεις

Θάνατοι

Εορτολόγιο

Καλλιόπη

Εθνικές Γιορτές – Επέτειοι

Παγκόσμια Ημέρα κατά των Εγκεφαλικών Όγκων
Παγκόσμια Ημέρα Ωκεανών