Drones πάνω από την Πολωνία, μαχητικά MiG που διασχίζουν τον εναέριο χώρο της Εσθονίας, ζημιές σε τηλεπικοινωνιακά καλώδια βαθιά κάτω από τη Βαλτική Θάλασσα, αεροδρόμια παραλυμένα από κυβερνοεπιθέσεις και μυστηριώδεις εκρήξεις και δολοφονίες, ενώ σμήνη bots διασπείρουν προπαγάνδα για να αποσταθεροποιήσουν εκλογές. Τίποτα από αυτά από μόνο του δεν αποτελεί casus belli, αλλά μαζί συνθέτουν μια νέα και επικίνδυνη πραγματικότητα. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν διεξάγει μια εκστρατεία «γκρίζας ζώνης» κατά του ΝΑΤΟ: μια φθηνή, αρνητή και μετρημένη προσπάθεια να αναστατώσει την Ευρώπη, προσεκτικά χωρίς να προκαλεί ανοιχτή σύγκρουση.

«Δεν βρισκόμαστε σε πόλεμο», δήλωσε αυτή την εβδομάδα ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς, συμπληρώνοντας: «Αλλά δεν είμαστε πλέον ούτε σε ειρήνη».

Οι στόχοι του Πούτιν

Σύμφωνα με ανάλυση του Economist η ζημία μέχρι στιγμής δεν ήταν σοβαρή. Ο Πούτιν γνωρίζει ότι δεν μπορεί να νικήσει το ΝΑΤΟ σε ανοιχτή σύγκρουση, αλλά οι στόχοι του είναι μεγαλύτεροι από απλή αναστάτωση. Προσπαθεί να πετύχει τρία πράγματα:

Διάσπαση της συμμαχίας ΝΑΤΟ

Ο Πούτιν στοχεύει να προκαλέσει αμφιβολίες μεταξύ των Ευρωπαίων και να αμφισβητήσει τη δέσμευση των ΗΠΑ στη συμμαχία που δημιούργησαν το 1949. Θέλει να σπείρει την αμφιβολία ότι το Άρθρο 5, που θεωρεί ότι μια επίθεση σε έναν είναι επίθεση σε όλους, δεν μπορεί να στηριχθεί και τελικά να απομακρύνει τις ΗΠΑ από την Ευρώπη. Όπως έχει δηλώσει, το ΝΑΤΟ έχει στόχο να διαμελίσει τη Ρωσία και πρέπει να καταστραφεί από μέσα.

Στις αρχές του αιώνα, οι ΗΠΑ ήταν ισχυρότερες από όλους τους εχθρούς και φίλους τους μαζί. Η επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου του Οσάμα μπιν Λάντεν ξεκίνησε την αποδυνάμωση, καθώς έσυρε τις ΗΠΑ σε υπερβολικές επεμβάσεις σε Αφγανιστάν και Ιράκ, προκαλώντας εσωτερική αντίδραση κατά των ξένων δεσμεύσεων. Οι ηγέτες της Κίνας ονειρεύονται μια παρόμοια αποχώρηση των ΗΠΑ από την Ανατολική Ασία. Γι’ αυτό και ο Σι Τζινπίνγκ χρησιμοποιεί εκστρατεία «γκρίζας ζώνης» για να κάνει την Ταϊβάν να νιώθει ευάλωτη και να αμφισβητήσει τη δέσμευση των ΗΠΑ απέναντι στους ασιατικούς συμμάχους τους. Η αμέλεια του Ντόναλντ Τραμπ για την παγκόσμια ασφάλεια διευκολύνει τον Σι Τζινπίνγκ.

Το ίδιο συμβαίνει και στην Ευρώπη. Η αντίδραση του Τραμπ στην εισβολή drone στην Πολωνία ήταν ότι «μπορεί να ήταν λάθος», αν και απαιτούνταν επίδειξη αλληλεγγύης. Δέκα ημέρες αργότερα, τρία MiG-31 παραβίασαν τον εναέριο χώρο της Εσθονίας. Η δέσμευση των ΗΠΑ στη στρατιωτική δράση στην Ευρώπη πρέπει να τονίζεται, καθώς εάν τα σαμποτάζ και οι παραβιάσεις του εναέριου χώρου αντιμετωπίζονται ως κάτι συνηθισμένο, η αποτροπή γίνεται θέμα συζήτησης και μόλις συζητηθεί, αποδυναμώνεται.

Πίεση στις χώρες που υποστηρίζουν την Ουκρανία

Η θερινή επίθεση του Πούτιν στην Ουκρανία απέτυχε, επομένως στοχεύει να αυξήσει το κόστος για τις ευρωπαϊκές χώρες που στηρίζουν τον ουκρανικό στρατό. Η «γκρίζα ζώνη» έχει πλήξει κυρίως Πολωνία, Εσθονία και Δανία με drones, GPS jamming και σαμποτάζ. Η Γερμανία αντιμετώπισε κυβερνοεπιθέσεις σε αμυντικές και logistics εταιρείες. Μολδαβία και Ρουμανία, ως χώρες πρώτης γραμμής, δέχτηκαν παρεμβάσεις στις εκλογές τους και στις δύο περιπτώσεις χωρίς επιτυχία, δείχνοντας ότι ο Πούτιν δεν πετυχαίνει πάντα. Το μήνυμά του προς ψηφοφόρους και πολιτικούς είναι σαφές: αντί να στέλνετε όπλα στην Ουκρανία, να επικεντρωθείτε στην άμυνά σας.

Αντίθεση στις κλασικές φιλελεύθερες δημοκρατίες

Ο Πούτιν αντιπαθεί φιλελεύθερες δημοκρατίες, των οποίων ο πλούτος και η ανθεκτικότητα αποκαλύπτουν τις αδυναμίες και την καταπίεση της Ρωσίας. Το ΑΕΠ της Ρωσίας είναι μικρότερο από αυτό της Ιταλίας, παρά τον πληθυσμό που είναι πάνω από διπλάσιος. Όσο περισσότερο σπείρει σύγχυση στη Δύση, τόσο ισχυρότερος φαίνεται. Η υπονόμευση των κεντρώων κυβερνήσεων ενισχύει τους λαϊκιστές εθνικιστές που αμφισβητούν μια ενωμένη Ευρώπη.

Τι πρέπει να κάνουν οι σύμμαχοι

Αποκάλυψη και απόδοση ευθυνών: Η παραμέληση μικρών προκλήσεων ευνοεί τη Ρωσία. Κάθε σαμποτάζ, κυβερνοεπίθεση ή παρέμβαση σε εκλογές πρέπει να αποδίδεται και να δημοσιοποιείται με στοιχεία.

Ενίσχυση ανθεκτικότητας: Ανταλλακτικά και ομάδες επισκευών για καλώδια και αγωγούς, ταχείες ομάδες αντιμετώπισης κυβερνοεπιθέσεων, ενισχυμένες εκλογικές επιτροπές.

Σκληρότερη άμυνα: Συνεχείς περιπολίες στη Βαλτική, περισσότεροι αισθητήρες, φθηνά drones αναχαίτισης για μαζικές επιθέσεις, ώστε η άμυνα να παραμένει βιώσιμη χωρίς σπατάλη υπερβολικών πόρων.

Επιβολή κόστους: Κυρώσεις στους προμηθευτές drones, αντίμετρα σε κυβερνοεπιθέσεις, χρήση παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων για την άμυνα της Ουκρανίας, ακόμα και καταρρίψεις απειλητικών αεροσκαφών εάν χρειάζεται.

Η κατάσταση περιπλέκεται όταν η εγγύηση των ΗΠΑ είναι αβέβαιη. Το 2025 ο Ντόναλντ Τραμπ δηλώνει ότι στηρίζει το ΝΑΤΟ, αλλά το 2024 είχε πει ότι θα «ενθαρρύνει τη Ρωσία να κάνει ό,τι θέλει» σε μέλη που δεν πληρώνουν αρκετά, δίνοντας την αίσθηση πρόσκλησης για δοκιμές και διχασμό. Ο Πούτιν παρακολουθεί προσεκτικά.