Η Ιταλία τα τελευταία χρόνια είχε ξεκινήσει ένα ιδιαίτερα φιλόδοξο σχέδιο: να επιτρέπει στους επιβάτες να ταξιδεύουν χωρίς κανένα ταξιδιωτικό έγγραφο, χρησιμοποιώντας μόνο… την αναγνώριση του προσώπου τους. Στόχος ήταν να μπει τέλος στις μεγάλες ουρές, στις καθυστερήσεις στους ελέγχους και στην ταλαιπωρία με τα χαρτιά και τα διαβατήρια. Το μέλλον φαινόταν να πλησιάζει πιο γρήγορα απ’ όσο φανταζόμασταν.
Ωστόσο στο εν λόγω εγχείρημα μπαίνει «φρένο». Ο Γενικός Επόπτης για την Προστασία των Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα της γειτονικής χώρας, αποφάσισε να σταματήσει προσωρινά το πρόγραμμα «Faceboarding» στο αεροδρόμιο του Μιλάνου (Λινάτε). Λίγο νωρίτερα είχε διακοπεί και η αντίστοιχη υπηρεσία «YouBoard» στο αεροδρόμιο Φιουμιτσίνο της Ρώμης που δέχεται εκατομμύρια επισκέπτες κάθε χρόνο οι οποίοι επιθυμούν να επισκεφθούν την ιταλική πρωτεύουσα. Ο λόγος, είναι οι σοβαρές ανησυχίες σχετικά με το πώς χρησιμοποιούνται και πού αποθηκεύονται τα βιομετρικά δεδομένα των επιβατών.
Η τεχνολογία αυτή είχε αρχίσει να δοκιμάζεται πιλοτικά ήδη από το 2019, ενώ το 2024 εφαρμόστηκε σε μόνιμη βάση, με τη συνεργασία αεροπορικών εταιρειών όπως η ITA Airways και η Scandinavian Airlines. Το σύστημα ήταν προαιρετικό και μπορούσαν να το χρησιμοποιούν μόνο ενήλικες που είχαν γραφτεί σε ειδικό μητρώο. Στην πράξη, όποιος συμμετείχε, μπορούσε να περάσει από το check-in, τους ελέγχους ασφαλείας και την πύλη επιβίβασης χωρίς να δείξει ούτε ταυτότητα ούτε διαβατήριο, ούτε τίποτα. Όλα γίνονταν με ένα απλό «σκανάρισμα» του προσώπου.
Μέχρι το τέλος του 2024 περίπου 24.500 επιβάτες είχαν χρησιμοποιήσει την υπηρεσία. Ωστόσο, σύμφωνα με τις Αρχές, οι πολίτες αυτοί δεν είχαν πραγματικό έλεγχο πάνω στα προσωπικά τους δεδομένα. Τα στοιχεία τους αποθηκεύονταν και διαχειρίζονταν αποκλειστικά από την εταιρεία του αεροδρομίου, χωρίς όμως παράλληλα οι ίδιοι να μπορούν να γνωρίζουν ακριβώς τι συμβαίνει με τη χρήση τους. Αυτό κρίθηκε ως σοβαρό κενό στην προστασία της ιδιωτικότητας και οδήγησε στην απόφαση για «πάγωμα» μέχρι να εξασφαλιστούν περισσότερες εγγυήσεις.
Η εταιρεία διαχείρισης των αεροδρομίων του Μιλάνου (SEA) παραδέχτηκε τη διακοπή, αλλά ξεκαθάρισε ότι βρίσκεται σε διαρκή επικοινωνία με τις Αρχές ήδη από το 2019 και πως το Faceboarding σχεδιάστηκε εξαρχής για να είναι ασφαλές και νόμιμο. Μάλιστα εξέφρασε την ελπίδα ότι σύντομα θα δοθούν οι απαραίτητες διευκρινίσεις ώστε η υπηρεσία να επιστρέψει και να συνεχίσει να προσφέρει γρήγορα και πιο άνετα ταξίδια.
Η υπόθεση αυτή έχει και μια πιο ευρωπαϊκή διάσταση όμως που αφορά και εμάς. Οι Αρχές προστασίας δεδομένων σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση παρακολουθούν στενά τέτοιες εφαρμογές. Η Ευρώπη άλλωστε έχει υιοθετήσει από τα πιο αυστηρά νομικά πλαίσια στον κόσμο για την προστασία των προσωπικών δεδομένων, με τον γνωστό Γενικό Κανονισμό (GDPR). Έτσι, η Ιταλία δεν είναι η μόνη που καλείται να ισορροπήσει ανάμεσα στην τεχνολογική καινοτομία και την ιδιωτικότητα των πολιτών.
Αναπόφευκτα, το ερώτημα που γεννιέται είναι τι σημαίνει αυτό για χώρες όπως η Ελλάδα. Αντίστοιχες τεχνολογίες βρίσκονται ήδη σε δοκιμαστικό στάδιο σε διάφορα αεροδρόμια της Ευρώπης, και δεν αποκλείεται στο μέλλον να δούμε κάτι παρόμοιο και εδώ. Ωστόσο, η ιταλική εμπειρία δείχνει ότι δεν αρκεί μόνο η καινοτομία. Οι πολίτες θα πρέπει να έχουν σιγουριά ότι τα δεδομένα τους δεν θα χρησιμοποιηθούν για άλλους σκοπούς και ότι θα έχουν πάντα τον έλεγχο.
Η τεχνολογία υπόσχεται ταχύτητα, ευκολία και ίσως μεγαλύτερη ασφάλεια. Από την άλλη, όμως, ανοίγει έναν «ασκό του Αιόλου» για το πώς θα διαχειριζόμαστε στο μέλλον τις πιο προσωπικές μας πληροφορίες, όπως τα βιομετρικά στοιχεία. Για την Ιταλία –και συνολικά για την Ευρώπη– ο διάλογος απ’ ό,τι φαίνεται, μόλις ξεκίνησε.
