Ο Τομ Γουλφ επινόησε τον όρο «άρχοντες του σύμπαντος» ως ειρωνική περιγραφή των χρηματιστών της Wall Street. Ο Έλον Μασκ παίρνει αυτή την ιδέα κυριολεκτικά. Ελπίζει να αποικίσει τον Άρη. Αλλά ο Μασκ έχει φτάσει στον πάτο. Αφού έκοψε τις σχέσεις του με τον Ντόναλντ Τραμπ, ο πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου ανακάλυψε ότι δεν είναι ούτε καν άρχοντας της Ουάσινγκτον – πόσο μάλλον του σύμπαντος.

Η πτώση του Μασκ αποτελεί μέρος ενός παγκόσμιου φαινομένου. Δεκαετίες παγκοσμιοποίησης δημιούργησαν εξαιρετικά πλούσιους ολιγάρχες σε όλο τον κόσμο. Όμως, όταν η δύναμη του χρήματος συγκρούεται με την πολιτική εξουσία, υπάρχει μόνο μία προβλέψιμη κατάληξη. Η πολιτική έρχεται πάντα πρώτη.

Σε χώρες τόσο διαφορετικές όσο η Ρωσία, η Κίνα, η Σαουδική Αραβία – και τώρα οι ΗΠΑ – οι ολιγάρχες που ανέπτυξαν ανεξάρτητες πολιτικές φιλοδοξίες έμαθαν με τον δύσκολο τρόπο πού βρίσκεται η πραγματική εξουσία.

Ο θρίαμβος της πολιτικής έναντι του χρήματος ίσως ξαφνιάζει τόσο τους μαρξιστές όσο και τους υπερβολικά σίγουρους καπιταλιστές – που πιστεύουν ότι οι πολιτικοί θα χορεύουν πάντα στον ρυθμό των υπερπλουσίων. Όμως, όπως παρατήρησε ο Μάο, η εξουσία πηγάζει από την κάννη ενός όπλου. Ο έλεγχος των κρατικών οργάνων – του στρατού, της δικαιοσύνης, των φορολογικών αρχών – ζυγίζει ακόμα περισσότερο από δισεκατομμύρια στην τράπεζα.

Φυσικά, οι πολιτικοί χρειάζονται χρήματα, ιδιαίτερα στην πορεία τους προς την εξουσία. Οι εκλογές είναι ακριβές και η πελατειακή πολιτική ενός αυταρχικού κράτους απαιτεί οικονομικούς πόρους. Η οικονομική στήριξη του Μασκ βοήθησε τον Τραμπ να κερδίσει τις προεδρικές εκλογές του 2024.

Η άνοδος του Βλαντίμιρ Πούτιν στην εξουσία στη Ρωσία διευκολύνθηκε από μερικούς από τους πλουσιότερους ανθρώπους της χώρας – που ήλπιζαν ότι θα προστάτευε τις τεράστιες περιουσίες που είχαν αποκτήσει τη δεκαετία του ’90. Αλλά μόλις εδραιώθηκε στο Κρεμλίνο, ο Πούτιν έδειξε στους ολιγάρχες ποιος είναι το αφεντικό. Όταν ο Μιχαήλ Χοντορκόφσκι, τότε ο πλουσιότερος άνθρωπος στη Ρωσία, άρχισε να αποκτά πολιτική επιρροή, ο Πούτιν τον συνέλαβε. Ο Χοντορκόφσκι πέρασε 10 χρόνια στη φυλακή. Ο Μπόρις Μπερεζόφσκι, που επίσης είχε συγκεντρώσει τεράστιο πλούτο κατά την περίοδο Γιέλτσιν, εξορίστηκε και πέθανε υπό μυστηριώδεις συνθήκες.

Ο Τζακ Μα, κάποτε ο πλουσιότερος άνθρωπος στην Κίνα, είχε σχετικά πιο ήπια μεταχείριση. Ο Πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ προφανώς θεώρησε ότι το προφίλ και οι τολμηρές απόψεις του Μα αποτελούσαν πρόκληση. Μετά από μια ομιλία το 2020 όπου επέκρινε τις χρηματοοικονομικές ρυθμιστικές αρχές, το αρχικό δημόσιο εγχείρημα (IPO) της AntGroup ανεστάλη και ο Μα σχεδόν εξαφανίστηκε από τη δημόσια ζωή. Το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας έβαλε τον πιο προβεβλημένο καπιταλιστή της χώρας στη θέση του.

Ο Μα δεν κατέληξε στη φυλακή και έχει αρχίσει να εμφανίζεται ξανά δημοσίως. Όμως ο Τζίμι Λάι, ένας μεγιστάνας των μέσων ενημέρωσης στο Χονγκ Κονγκ που υποστήριζε το φιλοδημοκρατικό κίνημα της περιοχής, εκτίει σήμερα μακρά ποινή φυλάκισης.

Στη Σαουδική Αραβία, ο πρίγκιπας διάδοχος Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν – μια φιγούρα που θαύμαζε ο Τραμπ – έδειξε επίσης ότι μπορεί να επιβάλει πειθαρχία στους πλουσιότερους ανθρώπους του βασιλείου. Το 2017 φυλάκισε δεκάδες επιχειρηματίες στο ξενοδοχείο Ritz-Carlton στο Ριάντ, με πρόσχημα μια εκστρατεία κατά της διαφθοράς. Ανάμεσά τους ήταν και ο πρίγκιπας Ουαλίντ μπιν Ταλάλ, ο πιο προβεβλημένος επενδυτής της χώρας. Το περιστατικό έστειλε ένα αμείλικτο μήνυμα εξουσίας που δεν έχει ξεχαστεί.

Ο καλύτερος τρόπος για έναν δισεκατομμυριούχο να προστατευθεί από τις ιδιοτροπίες του εκάστοτε ηγέτη μιας χώρας είναι να γίνει ο ίδιος ηγέτης. Αυτή ήταν η πορεία του Σίλβιο Μπερλουσκόνι, του αμφιλεγόμενου επιχειρηματία που ίδρυσε δικό του πολιτικό κόμμα και διετέλεσε τρεις φορές πρωθυπουργός της Ιταλίας. Ο Μπιντζίνα Ιβανισβίλι, ένας δισεκατομμυριούχος που έγινε πρωθυπουργός της Γεωργίας, ακολούθησε παρόμοια διαδρομή. Ο ίδιος ο Τραμπ χρησιμοποίησε την περιουσία του για να χρηματοδοτήσει την είσοδό του στην πολιτική.

Όμως λίγοι ολιγάρχες καταφέρνουν αυτή τη μετάβαση. Και όσοι βρίσκονται στο περιθώριο πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί. Για να διατηρήσουν τον πλούτο και την ελευθερία τους, πρέπει να κατανοούν τα όρια. Στην Ινδία, η εξαιρετικά πλούσια οικογένεια Αμπάνι διατηρεί στενές σχέσεις με τον πρωθυπουργό Ναρέντρα Μόντι, αλλά δεν έχει προσπαθήσει ποτέ να αμφισβητήσει την ηγεσία του.

Ο Κάρλος Σλιμ, ο πλουσιότερος άνθρωπος στο Μεξικό, διατηρεί καλές σχέσεις με μια σειρά προέδρων, αποφεύγοντας να εκφράζει πολιτικές απόψεις. Η επιμελώς ουδέτερη στάση του τού επέτρεψε να διατηρεί επιρροή ανεξαρτήτως ποιος βρίσκεται στην εξουσία. Έχει ακόμη και συνεργαστεί με τον αριστερό πρόεδρο Αντρές Μανουέλ Λόπες Ομπραδόρ σε μεγάλα έργα υποδομών.

Πολλοί Αμερικανοί θα σοκαριστούν με την ιδέα ότι η σχέση μεταξύ χρήματος και εξουσίας στη χώρα τους θα μπορούσε να συγκριθεί με εκείνη της Κίνας, της Ρωσίας, της Σαουδικής Αραβίας ή του Μεξικού.

Άλλωστε, οι ΗΠΑ είναι μια καθιερωμένη δημοκρατία με σταθερά δικαιώματα ιδιοκτησίας. Η ιδέα ότι ο πρόεδρος θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τον νόμο για να εκδικηθεί τον πλουσιότερο άνθρωπο της χώρας εξακολουθεί να ακούγεται σοκαριστική. Αλλά ο πρόεδρος έχει ήδη δηλώσει ότι ο Μασκ θα μπορούσε να χάσει ομοσπονδιακά συμβόλαια και τον προειδοποίησε για «πολύ σοβαρές συνέπειες» αν υποστηρίξει τους Δημοκρατικούς.

Μερικοί από τους πιο φανατικούς υποστηρικτές του Τραμπ θέλουν να πάνε ακόμα παραπέρα. Ο Στιβ Μπάνον έχει προτείνει να εθνικοποιηθεί η SpaceX, η εταιρεία του Μασκ, που διαδραματίζει βασικό ρόλο σε ομοσπονδιακά διαστημικά προγράμματα. Έχει επίσης ζητήσει από τον Τραμπ να ερευνήσει το καθεστώς μετανάστευσης του Μασκ με σκοπό την απέλασή του.

Έξωση; Κράτηση; Όλα αυτά ακούγονται εντελώς αντιαμερικανικά. Αλλά αυτή είναι η Αμερική του Τραμπ. Ποτέ μη λες ποτέ.