Οι πτώσεις παραμένουν μία από τις κυριότερες αιτίες τραυματισμού και θανάτου σε ηλικιωμένους ενήλικες, με ολοένα και περισσότερα στοιχεία να δείχνουν ότι συγκεκριμένα συνταγογραφούμενα φάρμακα ενδέχεται να ενισχύουν τον κίνδυνο.

Ερευνητική ανασκόπηση που δημοσιεύθηκε στο JAMA υπογραμμίζει ότι η αυξανόμενη χρήση σκευασμάτων που προκαλούν υπνηλία ή επηρεάζουν την ισορροπία μπορεί να σχετίζεται με την αύξηση των θανατηφόρων περιστατικών πτώσης. Σύμφωνα με μελέτες, το 65% έως 93% των ηλικιωμένων που υπέστησαν τραυματισμό λόγω πτώσης λάμβαναν τουλάχιστον ένα φάρμακο που αυξάνει τον κίνδυνο πτώσης (Fall Risk Increasing Drug – FRID).

Τι είναι τα FRIDs;

Τα φάρμακα αυτά επηρεάζουν κυρίως το κεντρικό νευρικό σύστημα, όπως τα οπιοειδή και τα αντικαταθλιπτικά, και μπορεί να προκαλέσουν υπνηλία ή απώλεια ισορροπίας.

Ο κίνδυνος εξαρτάται τόσο από τις παρενέργειες όσο και από τη συνολική κατάσταση υγείας του ασθενούς. «Κάποιος μπορεί να νιώσει υπνηλία αλλά να μην έχει τη σωματική δύναμη να αποφύγει μια πτώση», δήλωσε η Nicole Brandt, PharmD, πρόεδρος γεροντολογικής φαρμακοθεραπείας στη Φαρμακευτική Σχολή του Πανεπιστημίου του Μέριλαντ.

Η ίδια πρόσθεσε ότι η ταυτόχρονη λήψη πολλαπλών φαρμάκων που επηρεάζουν τον εγκέφαλο, σε συνδυασμό με αλκοόλ ή κάνναβη, μπορεί να αυξήσει ακόμη περισσότερο τον κίνδυνο. «Δεν σημαίνει ότι κάθε φάρμακο σε μια κατηγορία προκαλεί πτώσεις σε όλους. Όμως αξίζει να ρωτήσετε τον γιατρό σας για όλα τα φάρμακα που παίρνετε, ειδικά αν ανήκουν στις παρακάτω κατηγορίες», τόνισε.

1. Αντικαταθλιπτικά

Δραστικές ουσίες: ντουλοξετίνη, αμιτριπτυλίνη, παροξετίνη.
Παρενέργειες: υπνηλία, ζάλη, απώλεια ισορροπίας, απότομη πτώση αρτηριακής πίεσης.

2. Αντισπασμωδικά

Δραστική ουσία: γκαμπαπεντίνη. Χρήση: έλεγχος κρίσεων ή αντιμετώπιση πόνου.
Κίνδυνοι: ζάλη, σύγχυση, καταστολή, αστάθεια.

3. Αντιυπερτασικά

Δραστικές ουσίες: αμλοδιπίνη, υδροχλωροθειαζίδη.
Κίνδυνοι: ορθοστατική υπόταση, ζάλη, κόπωση.

4. Αγχολυτικά (βενζοδιαζεπίνες)

Δραστικές ουσίες: λοραζεπάμη, αλπραζολάμη.
Παρενέργειες: καταστολή, επιβράδυνση αντιδράσεων, διαταραχή ισορροπίας, ζάλη.

5. Οπιοειδή

Δραστικές ουσίες: οξυκωδόνη, μορφίνη.
Κίνδυνοι: καταστολή, πτώση αρτηριακής πίεσης και λιποθυμία, μείωση νατρίου που οδηγεί σε ζάλη και σύγχυση.

6. Αντισπασμωδικά (αντιχολινεργικά)

Δραστικές ουσίες: δικυκλομίνη, τολτεροδίνη.
Χρήση: ανακούφιση κοιλιακών σπασμών ή συχνής ούρησης.
Κίνδυνοι: επηρεάζουν ισορροπία, συντονισμό και εγρήγορση.

7. Παλαιότερα αντιισταμινικά

Δραστικές ουσίες: διφαινυδραμίνη, χλωρφαινιραμίνη.
Κίνδυνοι: έντονη υπνηλία.
Εναλλακτικές: νεότερα αντιισταμινικά όπως κετιριζίνη, λοραταδίνη που προκαλούν λιγότερη καταστολή.

Η σημασία της «διακοπής συνταγογράφησης»

Η μείωση της περιττής φαρμακευτικής αγωγής θα μπορούσε να περιορίσει τον κίνδυνο πτώσεων. Ορισμένοι ειδικοί προωθούν τη διαδικασία της «διακοπής συνταγογράφησης», κατά την οποία γιατροί και ασθενείς συνεργάζονται ώστε να μειωθούν ή να διακοπούν σκευάσματα που δεν είναι πλέον απαραίτητα.

«Οι ασθενείς δεν χρειάζεται να περιμένουν τον γιατρό τους. Πρέπει οι ίδιοι να ξεκινήσουν αυτή τη συζήτηση», τόνισε ο Jeffrey Kullgren, MD, αναπληρωτής καθηγητής εσωτερικής παθολογίας στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν.

Η συζήτηση για φάρμακα υψηλού κινδύνου μπορεί να οδηγήσει σε προσαρμογή δόσης, αλλαγή ή ακόμη και διακοπή τους. Ωστόσο, ο καθηγητής Kullgren διευκρίνισε ότι σε πολλές περιπτώσεις τα φάρμακα παραμένουν αναγκαία. Σε τέτοιες περιπτώσεις, οι γιατροί συνεργάζονται με ασθενείς και φροντιστές για την ελαχιστοποίηση του κινδύνου, προτείνοντας πρακτικές λύσεις όπως χορήγηση τη νύχτα, αργή έγερση ή χρήση βοηθημάτων βάδισης.

«Μην σταματάτε ποτέ από μόνοι σας τη λήψη ενός φαρμάκου χωρίς να μιλήσετε πρώτα με τον γιατρό σας», κατέληξε.