Όλοι πλέον γνωρίζουν τους κινδύνους της έκθεσης στον ήλιο. Όμως πολλοί αγνοούν τις προειδοποιήσεις για τις υπεριώδεις ακτινοβολίες και υποτιμούν τις σοβαρές επιπτώσεις, μεταξύ των οποίων είναι και ο καρκίνος του δέρματος. Ένα μεγάλο ποσοστό εξακολουθεί να αντιμετωπίζει την ηλιοθεραπεία και το μαύρισμα απλώς ως ζήτημα αισθητικής και λανθασμένα πιστεύει πως κάνει αρκετά για να προστατευτεί από την έκθεση στον ήλιο.

Σε επιστημονικό άρθρο στο Conversation, το οποίο υπογράφει η Ελέιν ΜακΓουίρτερ, αν. καθηγήτρια ογκολογίας στο πανεπιστήμιο McMaster, με εξειδίκευση στον καρκίνο του δέρματος, επισημαίνεται πως υπάρχει μια στρεβλή αντίληψη σχετικά με την έκθεση στον ήλιο και για να αλλάξει αυτό θα πρέπει να ξεκινήσουμε με την σωστή πληροφόρηση.  

Όπως σημειώνει χαρακτηριστικά «κάποια μέρα ίσως να βλέπουμε κάποιον να ξαπλώνει στην παραλία αλειμμένος με λάδι, με τον ίδιο τρόπου βλέπουμε σήμερα κάποιον να καπνίζει τσιγάρα». «Η υπεριώδης ακτινοβολία (UV) είναι επίσης καρκινογόνα και, όπως το κάπνισμα, αποτελεί τροποποιήσιμο παράγοντα κινδύνου για καρκίνο», τονίζει.

Δεν χρειάζεται να φοβόμαστε τον ήλιο – αρκεί να ενεργούμε με ασφάλεια. Ακολουθούν ορισμένα γεγονότα για την έκθεση στον ήλιο που πρέπει να γνωρίζετε και πρακτικές που μπορείτε να εφαρμόζετε:

► Το να βρίσκεστε έξω αλλά στη σκιά είναι καλύτερο από το να είστε στον απευθείας ήλιο, αλλά ακόμα και στη σκιά εκτίθεστε σε βλαβερή UV ακτινοβολία – ειδικά αν υπάρχουν ανακλαστικές επιφάνειες κοντά, όπως νερό ή άμμος.

► Η προστασία από τον ήλιο είναι απαραίτητη όλο τον χρόνο. Βλάβες μπορεί να συμβούν όταν νομίζουμε πως μόνο τον Ιούλιο και τον Αύγουστο πρέπει να προσέχουμε. Βόλτα με ποδήλατο στις πρώτες της άνοιξης; Βάλε αντηλιακό. Κηπουρική την άνοιξη ή μάζεμα φύλλων το φθινόπωρο με 10 βαθμούς έξω; Πάλι χρειάζεται προστασία. Έλεγξε τοπικά τον δείκτη UV – αν είναι 3 ή παραπάνω, χρειάζεσαι οπωσδήποτε αντηλιακό.

► Η έκθεση στον ήλιο είναι αθροιστική κατά τη διάρκεια της ζωής. Αν είχες υπερβολική έκθεση στον ήλιο ως παιδί ή νέος, είναι ακόμη πιο σημαντικό να προστατεύεις τον εαυτό σου ως ενήλικας. Δύο ηλιακά εγκαύματα σε μικρή ηλικία αυξάνουν 10 φορές την πιθανότητα εμφάνισης μελανώματος.

► Οποιοδήποτε μαύρισμα ή έγκαυμα είναι απόδειξη βλάβης από τον ήλιο. Το μαύρισμα είναι η αντίδραση του σώματος σε βλάβη του DNA των κυττάρων του δέρματος. Η αντίληψη του «υγιούς μαυρίσματος» είναι λανθασμένη. Κάθε φορά που βλέπω κάποιον να μαυρίζει, βλέπω πρόωρες ρυτίδες και αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο του δέρματος. Το έγκαυμα είναι ακόμη πιο βλαβερό. Απόφυγε και τα δύο.

► Αν και τα άτομα με ανοιχτόχρωμο δέρμα, κόκκινα ή ξανθά μαλλιά και γαλανά ή πράσινα μάτια είναι πιο ευάλωτα, όλοι οι άνθρωποι, ανεξάρτητα από τον τόνο του δέρματος, χρώμα μαλλιών ή ματιών, είναι ευάλωτοι και πρέπει να περιορίζουν την έκθεση.

► Χρησιμοποιήστε αντηλιακό με SPF 50, κάθε δύο με τρεις ώρες, ξεκινώντας 30 λεπτά πριν την έκθεση. Επιλέξτε μορφή (λοσιόν, στικ, σπρέι) που σας αρέσει και βάλτε αρκετή ποσότητα. Επαναλάβετε πιο συχνά αν ιδρώνετε ή βρίσκεστε στο νερό — ακόμη και κάθε ώρα. Μην ξεχνάτε τα πόδια (ειδικά με σαγιονάρες), τα αυτιά και τον αυχένα. (Διαβάστε αναλυτικά: Όσα πρέπει να γνωρίζετε για τη σωστή χρήση αντιηλιακού)

► Φορέστε καπέλο — αλλά όχι οποιοδήποτε. Τα καπέλα τύπου μπέιζμπολ αφήνουν αυτιά και αυχένα εκτεθειμένα. Προτίμησε πλατύγυρα καπέλα που καλύπτουν ολόγυρα το  κεφάλι ή καπέλα που έχουν και πίσω σκίαστρο.

► Ακόμη και τα ρούχα δεν προσφέρουν πάντα επαρκή προστασία. Ρούχα με ειδική προστασία SPF είναι η καλύτερη επιλογή. Ένα απλό λευκό βαμβακερό μπλουζάκι προσφέρει SPF 4 ή 5 – πολύ λιγότερο από ένα καλό αντηλιακό ή ένα ειδικό ρούχο.

► Αν και η ηλιακή έκθεση συμβάλλει στη σύνθεση βιταμίνης D, είναι προτιμότερο να λαμβάνεται μέσω συμπληρωμάτων (600–800 IU ημερησίως) και όχι μέσω επικίνδυνης έκθεσης.

► Οι συσκευές τεχνητού μαυρίσματος (solarium) είναι επικίνδυνες και αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο για μελάνωμα και άλλους καρκίνους του δέρματος. Μπορεί να έχουν δείκτη UV πάνω από 20 — όταν το 10 θεωρείται ήδη πολύ υψηλό σε φυσικές συνθήκες.

► Τα σύννεφα δεν παρέχουν την προστασία που νομίζουμε. Η υπεριώδης ακτινοβολία διαπερνά και προκαλεί βλάβες ακόμη και σε συννεφιασμένες μέρες. Οπότε είναι σημαντικό να χρησιμοποιείτε προστασία πάντα.

► Η προστασία των παιδιών είναι κρίσιμη. Αν μπαίνουν και βγαίνουν από το νερό, χρειάζονται πιο συχνή επάλειψη. Βρέφη κάτω των έξι μηνών δεν πρέπει να εκτίθενται καθόλου στον ήλιο ούτε να χρησιμοποιούν αντηλιακό – χρειάζονται σκιά και κάλυψη με υφάσματα SPF.

► Ακόμα και στο αυτοκίνητο, με τα παράθυρα κλειστά, δεν είμαστε απόλυτα ασφαλείς. Το μπροστινό παρμπρίζ παρέχει κάποια προστασία, αλλά τα πλαϊνά παράθυρα και οι ηλιοροφές, αν δεν είναι ειδικά φιμέ, επιτρέπουν τη διείσδυση της UV ακτινοβολίας.

► Όσο πιο ψηλά βρισκόμαστε, τόσο περισσότερη UV δεχόμαστε. Οι σκιέρ, για παράδειγμα, χρειάζονται ενισχυμένη προστασία.

► Όσοι κάνουν σκι, ιστιοπλοΐα, κολύμπι ή ψάρεμα είναι ακόμη πιο εκτεθειμένοι, καθώς δέχονται απευθείας την ακτινοβολία και την αντανάκλασή της από το χιόνι ή το νερό.

► Όσοι κολυμπούν σε εξωτερικούς χώρους καλό είναι να χρησιμοποιούν ειδική μπλούζα για το νερό — τύπου rash guard — με ύφασμα μαγιό και προστασία SPF.

Μην ξεχνάτε τον κανόνα ABCDE

Κια μια τελευταία – αλλά πολύ σημαντική – συμβουλή: Θυμηθείτε να ελέγχετε το δέρμα σας κάθε μήνα για ενδείξεις καρκίνου, χρησιμοποιώντας τον κανόνα ABCDE για τους σπίλους (ελιές) στο δέρμα:

  • Ασυμμετρία (Asymmetry): ελέγχουμε το σχήμα του σπίλου. Τυπικά είναι σχεδόν στρογγυλός και συμμετρικός. Το μελάνωμα είναι ασύμμετρο.
  • Όρια (Border): Παρατηρούμε το περίγραμμα. Ο σπίλος έχει κανονικό και γεωμετρικό περίγραμμα ενώ το μελάνωμα είναι ανομοιόμορφο με δαντελωτό περίγραμμα.
  • Χρώμα (Colour): ο τυπικός σπίλος έχει ένα χρώμα ( συνήθως καφέ, ή κόκκινο) ενώ το μελάνωμα εμφανίζει περισσότερους από έναν χρωματισμούς (συνήθως σκούρο καφέ και μαύρο), πιο σκούρους από τη φυσική απόχρωση των σπίλων ενός ατόμου.
  • Διάμετρος (Diameter): Ένας σπίλος έχει συνήθως διάμετρο < 6 χιλιοστών ενώ το μελάνωμα έχει διάμετρο > 6 χιλιοστά.
  • Εξέλιξη (Evolution): Ελέγχουμε αν έχει αλλάξει πρόσφατα η όψη του σπίλου ή αν έχει εμφανιστεί «νέος σπίλος» που χρειάζεται διερεύνηση.

Σε άτομα με πολλούς σπίλους συνιστάται η χαρτογράφηση και η εξέταση από δερματολόγο. Όμως σε περίπτωση που παρατηρήσετε αλλαγές είναι σημαντικό να επισκεφτείτε τον γιατρό σας. Η έγκαιρη διάγνωση μπορεί να θεραπεύσει ακόμα και το 90% των περιπτώσεων, προλαμβάνοντας παράλληλα πιθανή υποτροπή ή μετάσταση.