Η Ελλάδα διαθέτει τη μεγαλύτερη ακτογραμμή στην Ευρώπη — έναν φυσικό θησαυρό, ζωτικό πυλώνα της οικονομίας και βαθιά ριζωμένο στοιχείο της πολιτιστικής μας ταυτότητας. Οι ακτές της, όμως, βρίσκονται αντιμέτωπες με μια διαρκή απειλή: τη θαλάσσια ρύπανση. Πλαστικά απορρίμματα, φελιζόλ, εγκαταλελειμμένα αλιευτικά εργαλεία και κάθε λογής απόβλητα συσσωρεύονται χρόνο με τον χρόνο, αλλοιώνοντας το τοπίο και το θαλάσσιο οικοσύστημα.

Σε αυτή τη δύσκολη πραγματικότητα, το Typhoon Project του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αθανάσιος Κ. Λασκαρίδης ήρθε να αλλάξει τα δεδομένα. Εδώ και έξι χρόνια, το πρόγραμμα αυτό έχει εξελιχθεί στη σημαντικότερη και πιο ολοκληρωμένη περιβαλλοντική αποστολή απορρύπανσης ακτών στην Ελλάδα – και στη μοναδική στον ευρωπαϊκό Νότο που πραγματοποιείται συστηματικά, 365 ημέρες τον χρόνο, στο πεδίο. Το Κοινωφελές Ίδρυμα Αθανάσιος Κ. Λασκαρίδης είναι το μόνο στην Ελλάδα που διατηρεί μόνιμη επιχειρησιακή παρουσία στο φυσικό περιβάλλον, αποδεικνύοντας καθημερινά ότι η προστασία της θάλασσας μπορεί να γίνει πράξη.

Ο «Τυφώνας»: Ένα μοναδικό πλοίο με αποστολή τις καθαρές ακτές

Στην καρδιά του προγράμματος βρίσκεται ο «Τυφώνας», το εμβληματικό επιχειρησιακό πλοίο μήκους 72 μέτρων, νορβηγικής κατασκευής, ειδικά σχεδιασμένο για καθαρισμούς ακτών. Είναι το μοναδικό πλοίο στη Μεσόγειο αφιερωμένο αποκλειστικά στην απορρύπανση και διαθέτει πέντε ταχύπλοα και μόνιμο πλήρωμα 35 ατόμων. Ο «Τυφώνας» και η ομάδα του επιχειρούν αδιάκοπα, όλο τον χρόνο, σε απομονωμένες και δυσπρόσιτες παραλίες, όπου κανείς άλλος δεν φτάνει.

Οι καθαρισμοί πραγματοποιούνται μεθοδικά, με την ομάδα να συλλέγει απορρίμματα κάθε είδους — ακόμη και τον πιο μικρό κόκκο φελιζόλ — με το χέρι, ώσπου να εξαφανιστεί και το τελευταίο ίχνος ρύπανσης. Η καθημερινή τους δουλειά δεν είναι απλώς επίπονη: είναι μια μάχη με τον χρόνο, τον άνεμο και τη θάλασσα, μια διαρκής προσπάθεια να αποκατασταθεί ό,τι θεωρούσαμε χαμένο.

Μια μέρα με τον «Τυφώνα» στη νήσο Δοκό και την Ύδρα

Σε μία από τις πρόσφατες δράσεις του προγράμματος, στις 17 και 18 Οκτωβρίου, το Newsbeast βρέθηκε μαζί με την ομάδα του «Τυφώνα» στην απομονωμένη παραλία του Δοκού απέναντι από την Ύδρα, βλέποντας από κοντά το μέγεθος του προβλήματος αλλά και την ένταση της προσπάθειας.

Στην αρχαιότητα, η περιοχή ονομαζόταν Απεροπία, καθώς υπήρξε στρατηγικό σημείο στο Αιγαίο χάρη στη φυσική της θέση και τα ασφαλή αγκυροβόλια της. Σήμερα, ωστόσο, η φυσική ομορφιά του νησιού σκεπάζεται από στρώματα ρύπανσης. Θρυμματισμένα μικροπλαστικά, φελιζόλ, καλαμάκια, καπάκια, σχοινιά και σπάγκοι, δίχτυα ψαρέματος ακόμη και σκελετοί σκηνών κάμπινγκ ή ψησταριές, ήταν μόνο μερικά από τα αντικείμενα που απομακρύνθηκαν από την παραλία.

Σε μία μόλις ημέρα καθαρισμού, η ομάδα του προγράμματος και όσοι συμμετείχαν στη δράση συγκέντρωσαν περισσότερο από μισό τόνο απορριμμάτων από τη συγκεκριμένη παραλία – μια εικόνα που αποτυπώνει με τον πιο άμεσο τρόπο την ένταση του προβλήματος αλλά και τη δύναμη της παρέμβασης.

Έξι χρόνια δράσης, χιλιάδες ώρες απορρύπανσης

Από το 2019 έως σήμερα, ο απολογισμός του Typhoon Project είναι εντυπωσιακός. Έχουν πραγματοποιηθεί 4.886 καθαρισμοί ακτών σε όλη τη χώρα, ενώ έχουν απομακρυνθεί πάνω από 22 εκατομμύρια τεμάχια απορριμμάτων, συνολικού βάρους 903 τόνων και όγκου 45.000 κυβικών μέτρων — όγκος που αντιστοιχεί σε 18 πισίνες Ολυμπιακών διαστάσεων.

Πίσω από κάθε αριθμό, όμως, κρύβεται και μια ιστορία. Άλλοτε συγκλονιστική, όπως οι 260 προσφυγικές λέμβοι που περισυλλέχθηκαν στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου ή τα πολεμικά πυρομαχικά που εντοπίστηκαν στο Ιόνιο. Άλλοτε απρόσμενη, όπως ένα κουτάκι αναψυκτικού από το Μουντιάλ του ’80. Και συχνά, βαθιά ανθρώπινη, όπως ταυτότητες και διαβατήρια που μιλούν για ζωές σε μετάβαση. Όλα αυτά συνθέτουν το παζλ μιας αφανούς, αλλά πολύτιμης συλλογικής μνήμης του τόπου.

Ο δεύτερος κύκλος καθαρισμών και τα εντυπωσιακά αποτελέσματα

Έξι χρόνια μετά την έναρξη της πρωτοβουλίας, ο «Τυφώνας» έχει ήδη ολοκληρώσει τον πρώτο καθαρισμό ολόκληρης της νησιωτικής και του μεγαλύτερου μέρους της ηπειρωτικής ακτογραμμής της χώρας. Από τον Φεβρουάριο του 2023, το πρόγραμμα έχει περάσει στον δεύτερο κύκλο καθαρισμών, με στόχο την παρακολούθηση της κατάστασης και την επαναξιολόγηση των ακτών.

Τα αποτελέσματα είναι εξαιρετικά ενθαρρυντικά: οι ίδιες παραλίες που καθαρίστηκαν παρουσιάζουν μέσο ποσοστό βελτίωσης 80%, γεγονός που επιβεβαιώνει την αποτελεσματικότητα και τη διάρκεια του έργου. Σε ορισμένες περιοχές, τα ποσοστά είναι ακόμη υψηλότερα: στην Ίο, την Ιθάκη και τη Νάξο η βελτίωση αγγίζει το 100%, στην Κρήτη φτάνει το 78%, ενώ στο Άγιο Όρος το 88%. Η σύγκριση των στοιχείων πριν και μετά αποδεικνύει ότι η συστηματική παρέμβαση αποδίδει πραγματικά αποτελέσματα.

Από το πεδίο στη γνώση: Η μεγαλύτερη βάση δεδομένων για την παράκτια ρύπανση στη Μεσόγειο

Η αξία του Typhoon Project δεν εξαντλείται στην απορρύπανση. Από την πρώτη ημέρα λειτουργίας του, κάθε καθαρισμός συνδυάζεται με επιστημονική καταγραφή των απορριμμάτων. Ό,τι συλλέγεται καταγράφεται, ταξινομείται, ζυγίζεται και μετριέται. Το αποτέλεσμα είναι μια μοναδική βάση δεδομένων, η μεγαλύτερη και πληρέστερη που υπάρχει σήμερα στη Μεσόγειο σχετικά με την παράκτια ρύπανση.

Αυτή η βάση δεδομένων δεν αποτελεί απλώς αρχείο: είναι εργαλείο επιστημονικής έρευνας. Τα στοιχεία του Typhoon Project αξιοποιούνται ήδη από ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια, ενώ ο ίδιος ο «Τυφώνας» λειτουργεί ως κινητό ερευνητικό κέντρο. Μέσα από συνεργασίες με το Πανεπιστήμιο Πατρών, το Πανεπιστήμιο Αιγαίου και το Πολυτεχνείο Κρήτης, το πρόγραμμα υποστηρίζει πρωτοποριακές μελέτες για τη θαλάσσια ρύπανση, τις πηγές της και τις δυνατότητες αντιμετώπισής της.

Ενεργοποίηση κοινωνιών – αλλαγή κουλτούρας

Το Typhoon Project έχει και μια ακόμη, βαθύτερη διάσταση: την ενεργοποίηση των τοπικών κοινωνιών. Σε κάθε περιοχή που επιχειρεί ο «Τυφώνας», συμμετέχουν εθελοντές των Ενόπλων Δυνάμεων, μαθητές, τοπικοί σύλλογοι και κάτοικοι, που γίνονται συμμέτοχοι στη δράση και φορείς μιας νέας νοοτροπίας για τη σχέση μας με το περιβάλλον.

Μέσα από αυτή τη διαρκή αλληλεπίδραση, το πρόγραμμα δεν καθαρίζει απλώς τις ακτές· καθαρίζει και τη συνείδησή μας, καλλιεργώντας μια νέα περιβαλλοντική κουλτούρα που εξαπλώνεται σε όλη τη χώρα. Το μήνυμα είναι σαφές: η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος είναι κοινή ευθύνη και κοινό στοίχημα.

Η υλοποίηση του οράματος

Το Typhoon Project αποτελεί την πληρέστερη έκφραση του οράματος του Ιδρυτή, κ. Αθανάσιου Λασκαρίδη, για την αποκατάσταση και την προστασία των ελληνικών ακτών και την επιστροφή τους στην αρχική τους ομορφιά. Όλο το έργο χρηματοδοτείται αποκλειστικά από το Κοινωφελές Ίδρυμα Αθανάσιος Κ. Λασκαρίδης, χωρίς καμία δημόσια ή ευρωπαϊκή επιχορήγηση — μια επιλογή που υπογραμμίζει τη δέσμευση και τη συνέπεια του Ιδρύματος απέναντι στο περιβάλλον.

Όπως σημειώνει η Εκτελεστική Διευθύντρια του Ιδρύματος, κα Πέγκυ Ξηροταγάρου:
«Η θάλασσα είναι κομμάτι της ταυτότητάς μας και η προστασία της κοινή μας ευθύνη. Με τον “Τυφώνα” δείχνουμε στην πράξη ότι η αλλαγή είναι εφικτή. Ακτές που κάποτε ήταν γεμάτες απορρίμματα έχουν αρχίσει να ανακτώνται ξανά. Είναι το στοίχημα που κερδίζουμε καθημερινά, με σεβασμό στο περιβάλλον και πίστη στη δύναμη της συλλογικής προσπάθειας».