Η κυβέρνηση του Μπασάρ αλ-Άσαντ διεξήγαγε μια μυστική επιχείρηση δύο ετών, κατά την οποία μετέφερε με φορτηγά χιλιάδες πτώματα από έναν από τους μεγαλύτερους γνωστούς ομαδικούς τάφους της Συρίας σε μια απομονωμένη τοποθεσία στην έρημο, περισσότερο από μία ώρα μακριά, όπως αποκαλύπτει έρευνα του Reuters.

Η επιχείρηση του στρατού του Άσαντ να εκσκάψει τον ομαδικό τάφο στην Κουτάιφα και να δημιουργήσει έναν τεράστιο δεύτερο ομαδικό τάφο στην έρημο έξω από την πόλη Ντουμαΐρ δεν είχε αποκαλυφθεί έως τώρα.

Για να εντοπίσει την τοποθεσία του νέου τάφου στην Ντουμαΐρ και να αποκαλύψει το εύρος της επιχείρησης, το Reuters μίλησε με 13 άτομα που είχαν άμεση γνώση της διετούς προσπάθειας μεταφοράς των πτωμάτων, εξέτασε έγγραφα κρατικών λειτουργών που συμμετείχαν και ανέλυσε εκατοντάδες δορυφορικές εικόνες των δύο σημείων ταφής που τραβήχτηκαν σε διάστημα ετών.

«Επιχείρηση Μετακίνηση της Γης»

Η επιχείρηση μεταφοράς των πτωμάτων από την Κουτάιφα σε άλλο κρυφό σημείο, δεκάδες χιλιόμετρα μακριά, ονομαζόταν «Επιχείρηση Μετακίνηση της Γης» (Operation Move Earth) και διήρκεσε από το 2019 έως το 2021. Σκοπός της, σύμφωνα με τους μάρτυρες, ήταν να καλύψει τα εγκλήματα του καθεστώτος Άσαντ και να βοηθήσει στην αποκατάσταση της εικόνας του.

Στην Κουτάιφα, το Reuters εντόπισε 16 τάφρους ταφής μήκους από 15 έως 160 μέτρα.
Στην Ντουμαΐρ, υπήρχαν τουλάχιστον 34 τάφροι μήκους από περίπου 20 έως 125 μέτρα.

Με τουλάχιστον 34 τάφρους συνολικού μήκους δύο χιλιομέτρων, ο τάφος στην έρημο της Ντουμαΐρ είναι ένας από τους μεγαλύτερους που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια του συριακού εμφυλίου, σύμφωνα με το Reuters. Οι μαρτυρίες και οι διαστάσεις δείχνουν ότι δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι μπορεί να είναι θαμμένοι εκεί.

Το καθεστώς Άσαντ άρχισε να θάβει νεκρούς στην Κουτάιφα γύρω στο 2012, στα πρώτα χρόνια του εμφυλίου. Ο ομαδικός τάφος περιείχε πτώματα στρατιωτών και κρατουμένων που πέθαναν στις φυλακές και στα στρατιωτικά νοσοκομεία του δικτάτορα, όπως ανέφεραν οι μάρτυρες.

Το 2014, Σύρος ακτιβιστής ανθρωπίνων δικαιωμάτων αποκάλυψε την ύπαρξη του τάφου δημοσιεύοντας φωτογραφίες στα τοπικά μέσα. Η ακριβής τοποθεσία έγινε γνωστή λίγα χρόνια αργότερα μέσα από καταθέσεις σε δικαστήρια και άλλες αναφορές.

Από τον Φεβρουάριο του 2019 έως τον Απρίλιο του 2021, για τέσσερις νύχτες σχεδόν κάθε εβδομάδα, έξι έως οκτώ φορτηγά γεμάτα με χώμα και ανθρώπινα λείψανα ταξίδευαν από την Κουτάιφα προς την έρημο της Ντουμαΐρ. Το Reuters δεν κατάφερε να επιβεβαιώσει αν σώματα από άλλες περιοχές μεταφέρθηκαν επίσης εκεί.

Όλοι όσοι συμμετείχαν θυμούνται έντονα τη φρικτή δυσοσμία – δύο οδηγοί φορτηγών, τρεις μηχανικοί, ένας χειριστής μπουλντόζας και ένας πρώην αξιωματικός της Προεδρικής Φρουράς του Άσαντ που συμμετείχε από την αρχή.

Μετά την πτώση του καθεστώτος στα τέλη του περασμένου έτους, ο Άσαντ βρίσκεται στη Ρωσία, ενώ πολλοί από τους στενούς του συνεργάτες διέφυγαν στο εξωτερικό.

Πότε ξεκίνησαν τα σχέδια για τη μυστική επιχείρηση – Στόχος να εξαφανιστούν ίχνη μαζικών εκτελέσεων

Η ιδέα για τη μεταφορά των χιλιάδων πτωμάτων διαμορφώθηκε στα τέλη του 2018, όταν ο Άσαντ βρισκόταν στα πρόθυρα της νίκης στον εμφύλιο, σύμφωνα με πρώην αξιωματικό. Ο Άσαντ επιδίωκε να ανακτήσει διεθνή νομιμοποίηση μετά από χρόνια κυρώσεων και κατηγοριών για θηριωδίες. Την εποχή εκείνη, ο Άσαντ είχε ήδη κατηγορηθεί για μαζικές συλλήψεις και εξαφανίσεις, αλλά κανένας ανεξάρτητος οργανισμός δεν είχε πρόσβαση στις φυλακές ή στους ομαδικούς τάφους.

Δύο οδηγοί και ο αξιωματικός δήλωσαν ότι οι διοικητές τούς είπαν πως ο σκοπός ήταν να εκκαθαριστεί ο ομαδικός τάφος της Κουτάιφα και να εξαφανιστούν τα ίχνη των μαζικών εκτελέσεων. Μέχρι την πτώση του Άσαντ, όλες οι 16 τάφροι που είχε εντοπίσει το Reuters στην Κουτάιφα είχαν αδειάσει.

Περισσότεροι από 160.000 άνθρωποι εξαφανίστηκαν μέσα στο εκτεταμένο κατασταλτικό δίκτυο του Άσαντ και πιστεύεται ότι βρίσκονται θαμμένοι σε δεκάδες ομαδικούς τάφους, σύμφωνα με οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η οργανωμένη εκσκαφή και ανάλυση DNA θα μπορούσε να βοηθήσει στον εντοπισμό τους, απαλύνοντας ένα από τα βαθύτερα τραύματα της Συρίας.

Ωστόσο, λόγω έλλειψης πόρων, ακόμα και οι γνωστοί τάφοι παραμένουν απροστάτευτοι και ανεξερεύνητοι. Η νέα κυβέρνηση που ανέτρεψε τον Άσαντ δεν έχει δημοσιοποιήσει καμία πληροφορία για τους θαμμένους, παρά τις επαναλαμβανόμενες εκκλήσεις των οικογενειών των αγνοουμένων.

Ο υπουργός Έκτακτης Ανάγκης και Διαχείρισης Καταστροφών, Ράεντ αλ-Σάλεχ, δήλωσε ότι ο τεράστιος αριθμός θυμάτων και η ανάγκη αναδόμησης του δικαστικού συστήματος καθυστερούν τις έρευνες. Η νέα Εθνική Επιτροπή για τους Αγνοουμένους έχει ανακοινώσει σχέδια για τράπεζα DNA και ψηφιακή πλατφόρμα για τις οικογένειες, τονίζοντας την ανάγκη εκπαίδευσης ειδικών στην ιατροδικαστική και την ανάλυση DNA.

«Υπάρχει μια πληγή που αιμορραγεί όσο υπάρχουν μητέρες που περιμένουν να βρουν τους τάφους των γιων τους, γυναίκες που περιμένουν να βρουν τους τάφους των συζύγων τους και παιδιά που περιμένουν να βρουν τους τάφους των πατέρων τους», είπε ο αλ-Σάλεχ στην ημιεπίσημη εφημερίδα Αλ-Ουατάν στα τέλη Αυγούστου.

Ο Μοχάμεντ Αλ Αμπντάλα, επικεφαλής του Syria Justice and Accountability Center -μιας οργάνωσης που ερευνά εγκλήματα πολέμου- είπε ότι μια πρόχειρη μεταφορά πτωμάτων όπως αυτή από την Κουτάιφα στην Ντουμαΐρ είναι καταστροφική για τις οικογένειες των θυμάτων.

«Το να επανασυνθέσεις αυτά τα σώματα ώστε να επιστραφούν πλήρη λείψανα στις οικογένειες θα είναι εξαιρετικά περίπλοκο», είπε, προσθέτοντας ότι η δημιουργία της νέας επιτροπής είναι θετικό βήμα, αλλά λείπουν πόροι και εξειδικευμένο προσωπικό.

Όσοι συμμετείχαν στην επιχείρηση είπαν ότι, αν μιλούσαν τότε, αυτό θα σήμαινε σίγουρο θάνατο.

«Κανείς δεν θα παραβίαζε τις εντολές», είπε ένας οδηγός. «Αν το έκανες, θα κατέληγες κι εσύ στις ίδιες τρύπες».