Το τροπικό δάσος του Αμαζονίου βίωσε την πιο καταστροφική περίοδο πυρκαγιών των τελευταίων δύο δεκαετιών το 2024, προκαλώντας ρεκόρ εκπομπών άνθρακα.
Οι πυρκαγιές του 2024 απελευθέρωσαν έως και 791 εκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα, περίπου ίσους με τις ετήσιες συνολικές εκπομπές της Γερμανίας.
Σύμφωνα με το Κοινό Ερευνητικό Κέντρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι εκπομπές στον Αμαζόνιο ήταν επτά φορές μεγαλύτερες από τον μέσο όρο των δύο προηγούμενων ετών. Συνολικά, οι πυρκαγιές επηρέασαν 3,3 εκατομμύρια εκτάρια δάσους, σχεδόν όσο το Βέλγιο.
«Για πρώτη φορά στην ανάλυση που καλύπτει τα έτη 2022–2024, η υποβάθμιση των δασών λόγω πυρκαγιών ξεπέρασε την αποψίλωση ως κύριο παράγοντα εκπομπών άνθρακα στον Αμαζόνιο», σημείωσαν οι ερευνητές σε δελτίο Τύπου στις 8 Οκτωβρίου.
Αμαζόνιος: Ξηρασία και κακή διαχείριση
Ο Αμαζόνιος είναι το μεγαλύτερο και πιο βιολογικά ποικιλόμορφο τροπικό δάσος και σύστημα ποταμών στον κόσμο.
Αυτό το σύνθετο οικοσύστημα είναι παγκοσμίως σημαντικό, κυρίως γιατί φιλοξενεί ασύγκριτη βιοποικιλότητα, λειτουργεί ως τεράστιος αποθηκευτικός χώρος άνθρακα και ρυθμίζει τα παγκόσμια κλιματικά πρότυπα.
Ωστόσο, η νέα μελέτη αποκαλύπτει μια αυξανόμενη οικολογική κρίση στην περιοχή. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η καταστροφική αύξηση των πυρκαγιών πιθανότατα προέκυψε από επικίνδυνη αλληλεπίδραση μεταξύ περιβαλλοντικών πιέσεων και ανθρώπινων δραστηριοτήτων.
Ένας βασικός παράγοντας είναι η ακραία ξηρασία, που εντείνεται από την κλιματική αλλαγή, αφήνοντας το δάσος ευάλωτο στη φωτιά. Αυτή η ευαλωτότητα επιδεινώνεται από τη διάσπαση του δάσους.
Επιπλέον, υπάρχει κακή διαχείριση της γης, η οποία περιλαμβάνει τόσο ατυχήματα (διαφυγή φωτιάς) όσο και σκόπιμες ενέργειες (εμπρησμούς από επίδοξους καταπατητές γης).
Αυτός ο συνδυασμός ξηρασίας, διάσπασης και κακής διαχείρισης είναι ο μηχανισμός που οδήγησε στην αύξηση της υποβάθμισης του δάσους λόγω πυρκαγιών.
Το 2024, οι πυρκαγιές επεκτάθηκαν γεωγραφικά σε ανησυχητικό βαθμό: η Βραζιλία κατέγραψε τις υψηλότερες εκπομπές από υποβάθμιση δασών στην ιστορία της, ενώ οι πυρκαγιές στη Βολιβία επηρέασαν πάνω από το 9% του εναπομείναντος παρθένου δάσους της χώρας.
Ύπουλη απειλή
Η έρευνα χρησιμοποίησε μεθοδολογία βασισμένη σε δορυφόρους για υψηλή ακρίβεια στον εντοπισμό πυρκαγιών. Τα δεδομένα συνδυάστηκαν από το σύστημα παρακολούθησης Τροπικών Υγρών Δασών και το Παγκόσμιο Σύστημα Πληροφόρησης για τις Πυρκαγιές.
Η ομάδα φιλτράρισε προσεκτικά τα ψευδή σήματα (π.χ. αγροτικές φωτιές) για να εντοπίσει με ακρίβεια την υποβάθμιση του δάσους που προκλήθηκε από φωτιά.
Οι εκπομπές άνθρακα εκτιμήθηκαν χρησιμοποιώντας ένα αξιόπιστο πλαίσιο προσομοίωσης Monte Carlo, σύμφωνα με τις βέλτιστες πρακτικές του IPCC.
Η μελέτη εστιάζει σε μια «ύπουλη απειλή»: την υποβάθμιση των δασών λόγω φωτιάς, η οποία διαφέρει από την απλή αποψίλωση.
Αν και αυτά τα δάση φαίνονται ανέπαφα από ψηλά, έχουν υποστεί σημαντική απώλεια βιομάζας και οικολογικής λειτουργίας.
Το πρόβλημα είναι ότι αυτά τα υποβαθμισμένα δάση συχνά δεν μετρώνται ούτε στα εθνικά ούτε στα διεθνή πλαίσια.
«Τονίζει επίσης την ανάγκη για ενισχυμένους διεθνείς μηχανισμούς χρηματοδότησης για το κλίμα, που αναγνωρίζουν και αντιμετωπίζουν την υποβάθμιση των δασών, όχι μόνο την αποψίλωση», σημείωσαν οι ερευνητές.
Μια μελέτη του 2024 είχε ήδη προειδοποιήσει ότι ο Αμαζόνιος θα μπορούσε να φτάσει στο «σημείο καμπής» του μέχρι το 2050.
Η ομάδα προτείνει άμεση, συντονισμένη δράση για τον περιορισμό της χρήσης της φωτιάς, την ενίσχυση των πολιτικών προστασίας των δασών και την υποστήριξη της διατήρησης από τις τοπικές κοινότητες.
Τα ευρήματα δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Biogeosciences στις 8 Οκτωβρίου.
