Πώς η πολιτική του Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας οδήγησε στον λιμό

Στη Γάζα σημειώνεται λιμός, μόλις λίγα χιλιόμετρα μακριά από εκατοντάδες φορτηγά βοήθειας που περιμένουν αδρανή έξω από τα σύνορά της.

Πώς φτάσαμε ως εδώ; Η IPC, με τη στήριξη των Ηνωμένων Εθνών, είναι ο κορυφαίος παγκόσμιος οργανισμός παρακολούθησης πείνας. Η εκτίμησή της ότι μισό εκατομμύριο άνθρωποι – το ένα τέταρτο των Παλαιστινίων της Γάζας – υποφέρουν από λιμό είναι σοκαριστική για πολλούς λόγους.
Κυρίως, η αναγνώριση του γεγονότος ότι αυτή η κατάσταση είναι «εξ ολοκλήρου ανθρωπογενής», με τις ανθρωπιστικές οργανώσεις να κατηγορούν σήμερα το Ισραήλ για «συστηματική παρεμπόδιση» της εισαγωγής τροφίμων στη Λωρίδα της Γάζας.

Η έκθεση της IPC αναφέρει ότι στην περιοχή της Πόλης της Γάζας οι άνθρωποι βιώνουν συνθήκες λιμού με «πείνα, εξαθλίωση και θάνατο». Διαπιστώνει επίσης πως η πείνα εξαπλώνεται γρήγορα – με τον λιμό να αναμένεται στις περισσότερες περιοχές της Γάζας τον Σεπτέμβριο, βάσει των τρεχουσών εξελίξεων.

Το συμπέρασμα της έκθεσης στηρίζεται σε τρεις βασικούς δείκτες:

• Πείνα: Τουλάχιστον 1 στις 5 οικογένειες αντιμετωπίζει ακραία έλλειψη τροφής
• Υποσιτισμός: Περίπου 1 στα 3 παιδιά – ή και περισσότερα – είναι υποφέρουν από οξύ υποσιτισμό
• Θνησιμότητα: Τουλάχιστον 2 στους 10.000 ανθρώπους πεθαίνουν καθημερινά λόγω λιμού ή συνδυασμού υποσιτισμού και ασθενειών

Όταν δύο από αυτά τους τρεις αυτούς όρους πληρούνται, η IPC αναγνωρίζει ότι συντελείται λιμός. Η IPC αναφέρει ότι ο δείκτης θνησιμότητας δεν εμφανίζεται στα διαθέσιμα στοιχεία λόγω κατάρρευσης των συστημάτων παρακολούθησης. Πιστεύει ότι οι περισσότεροι θάνατοι που δεν προέρχονται από τραυματισμό δεν καταγράφονται.

Η έκθεση δημοσιεύθηκε την ώρα που το υπουργείο Υγείας της Χαμάς στη Γάζα κατέγραψε δύο νέους θανάτους από υποσιτισμό, αυξάνοντας το συνολικό αριθμό στους 273 θανάτους, μεταξύ των οποίων 112 παιδιά. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου έχει επανειλημμένα αρνηθεί ότι υπάρχει λιμός στη Γάζα και ισχυρίστηκε ότι εκεί όπου υπάρχει πείνα, ευθύνονται οι οργανώσεις βοήθειας και η Χαμάς.

Το Ισραήλ κατηγορεί διεθνείς οργανώσεις όπως τον ΟΗΕ ότι δεν παραλαμβάνουν τη βοήθεια που περιμένει στα σύνορα της Γάζας, δείχνοντας τα εκατοντάδες φορτηγά που μένουν ακίνητα. Μετά από εβδομάδες που ο κόσμος παρακολουθεί εικόνες πεινασμένων παιδιών με διογκωμένες κοιλιές και εμφανή οστά, πολλοί αισθάνονται ότι τα σημάδια πως επίκειται λιμός ήταν εμφανή εδώ και καιρό. Η πρόσβαση των Παλαιστινίων σε τρόφιμα ήταν περίπλοκη καθ’ όλη τη διάρκεια του σχεδόν διετούς πολέμου στη Γάζα. Το Ισραήλ επέβαλε περιορισμούς στα αγαθά που εισέρχονται στη Γάζα, οι οποίοι αυξήθηκαν μετά την έναρξη του πολέμου στις 7 Οκτωβρίου 2023.

Ωστόσο, από τον Μάρτιο του 2025, η κατάσταση επιδεινώθηκε ραγδαία αφού το Ισραήλ επέβαλε σχεδόν τρίμηνο ολικό αποκλεισμό στα αγαθά που εισέρχονται στη Γάζα. Υπό εντονή διεθνή πίεση, το Ισραήλ άρχισε να επιτρέπει περιορισμένη ποσότητα αγαθών στη Γάζα στα τέλη Μαΐου.
Εισήγαγε επίσης νέο σύστημα διανομής τροφίμων από μια αμφιλεγόμενη αμερικανική οργάνωση, το «Gaza Humanitarian Foundation» (GHF), για να αντικαταστήσει το προηγούμενο σύστημα του ΟΗΕ. Η GHF έχει τέσσερις σημεία διανομής τροφίμων σε στρατιωτικοποιημένες ζώνες, όπου οι Παλαιστίνιοι πρέπει να περπατήσουν μεγάλες αποστάσεις με κίνδυνο για να φτάσουν, αντί των 400 σημείων διανομής που ήταν στην κοινότητα υπό το σύστημα του ΟΗΕ.

Η εύρεση τροφής έχει γίνει θανάσιμος αγώνας για τους Παλαιστίνιους, που συχνά υποστηρίζουν ότι πρέπει να διαλέξουν μεταξύ πείνας και θανάτου, αναφερόμενοι στους σχεδόν καθημερινούς πυροβολισμούς κατά όσων προσπαθούν να πάρουν βοήθεια στα σημεία διανομής της GHF. Τα Ηνωμένα Έθνη έχουν καταγράψει τη δολοφονία τουλάχιστον 994 Παλαιστινίων κοντά στα σημεία της GHF, από τα τέλη Μαΐου, μεταξύ των 1.760 που σκοτώθηκαν προσπαθώντας να λάβουν βοήθεια.

Ο ΟΗΕ αναφέρει πως η πλειοψηφία των θυμάτων πυροβολήθηκαν από ισραηλινούς στρατιώτες, κάτι που επιβεβαιώνουν αυτόπτες μάρτυρες και γιατροί στη Γάζα. Το Ισραήλ απορρίπτει συνεχώς τις καταγγελίες. Καθώς αυξανόταν η πίεση στο Ισραήλ για να επιτρέψει περισσότερη βοήθεια, στα τέλη Ιουλίου άρχισε να επιτρέπει καθημερινά περισσότερα φορτηγά βοήθειας στη Γάζα και να εφαρμόζει «τακτικές παύσεις» στη σύγκρουση για να περάσουν περισσότερα κομβόι βοήθειας στην περιοχή.

Περισσότερη βοήθεια εισήλθε τις τελευταίες εβδομάδες και οι αστρονομικές τιμές ορισμένων αγαθών σταμάτησαν να αυξάνονται, αν και παραμένουν απαγορευτικές για πολλούς Παλαιστίνιους. Το αλεύρι κατά καιρούς άγγιξε πάνω από 85 δολάρια το κιλό, αν και η τιμή άρχισε να μειώνεται. Ο ΟΗΕ και οι ανθρωπιστικές οργανώσεις αναφέρουν ότι, παρά τη χαλάρωση ορισμένων περιορισμών από το Ισραήλ, εξακολουθούν να υπάρχουν σοβαρές δυσκολίες στη συλλογή και διανομή βοήθειας.

Οι οργανώσεις λένε πως χρειάζονται 600 φορτηγά την ημέρα στη Γάζα για να καλυφθούν οι βασικές ανάγκες των ανθρώπων – αυτή τη στιγμή επιτρέπονται λιγότερα από τα μισά. Το Ισραήλ επέτρεψε επίσης ρίψεις βοήθειας από αέρος, που θεωρούνται από τις ανθρωπιστικές οργανώσεις αναποτελεσματικές, επικίνδυνες και τελικά αποπροσανατολιστικές.

Η κατηγορία του Ισραήλ ότι η Χαμάς ευθύνεται για την κρίση πείνας έχει επίσης αμφισβητηθεί. Πολλαπλές εκθέσεις, μεταξύ αυτών και μία της αμερικανικής κυβέρνησης, διαπιστώνουν ότι δεν υπάρχουν στοιχεία για συστηματική εκτροπή βοήθειας από τη Χαμάς. Σίγουρα υπάρχει εκτεταμένη λεηλασία φορτηγών που εισέρχονται στη Γάζα – αλλά οι οργανώσεις λένε ότι οι περισσότεροι θύτες είναι απελπισμένοι Παλαιστίνιοι και ορισμένες οργανωμένες ομάδες που προσπαθούν να κερδίσουν χρήματα από μεταπώληση.

Τελικά, οι ανθρωπιστικές οργανώσεις επαναλαμβάνουν εδώ και μήνες ότι για να αποφευχθεί η πείνα και ο λιμός, η Γάζα πρέπει να πλημμυρίσει με βοήθεια μέσω οδικών συνδέσεων – κάτι που το Ισραήλ εξακολουθεί να εμποδίζει.

Η απάντηση του Ισραήλ

Πολλοί αξιωματούχοι της ισραηλινής κυβέρνησης απέρριψαν την έκθεση της IPC. Το υπουργείο Εξωτερικών του Ισραήλ κατηγόρησε την IPC ότι δημοσίευσε «προσαρμοσμένη ψεύτικη έκθεση που ευνοεί την προπαγάνδα της Χαμάς».

Το ισραηλινό στρατιωτικό σώμα Cogat, που διαχειρίζεται τις διελεύσεις προς τη Γάζα, χαρακτήρισε την έκθεση της IPC «Ψευδή και μονομερή, βασισμένη σε μερικά δεδομένα που προέρχονται από την τρομοκρατική οργάνωση Χαμάς». Μεταξύ άλλων κριτικών, το Ισραήλ υποστηρίζει ότι η IPC «άλλαξε το παγκόσμιο πρότυπό της», μειώνοντας το κατώφλι λιμού από το 30% στο 15% καθώς και «αγνοώντας εντελώς το δεύτερο κριτήριο για το ποσοστό θνησιμότητας».

Η IPC απέρριψε τις κατηγορίες και ανέφερε ότι έχει χρησιμοποιήσει καθιερωμένα πρότυπα που εφαρμόστηκαν σε αντίστοιχες καταστάσεις. Η μομφή του Ισραήλ ότι η IPC χρησιμοποίησε «δεδομένα της Χαμάς» φαίνεται να σχετίζεται με το ότι ορισμένα στοιχεία για τον υποσιτισμό στη Γάζα προέρχονται από το υπουργείο Υγείας της Χαμάς.

Ωστόσο, τα στοιχεία του υπουργείου για θανάτους και τραυματισμούς θεωρούνται αξιόπιστα καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου. Οι αντιδράσεις από οργανώσεις του ΟΗΕ και διεθνείς ηγέτες ήταν ισχυρές. Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες δήλωσε πως το Ισραήλ, ως δύναμη κατοχής, «έχει αδιαμφισβήτητα καθήκοντα σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο – μεταξύ των οποίων την εξασφάλιση τροφής και ιατρικής περίθαλψης για τον πληθυσμό. Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε αυτή η κατάσταση να συνεχίζεται ατιμώρητα».

Ο επικεφαλής της ανθρωπιστικής υπηρεσίας του ΟΗΕ, Τομ Φλέτσερ, χαρακτήρισε το λιμό ως άμεσο αποτέλεσμα της «συστηματικής παρεμπόδισης» της βοήθειας από το Ισραήλ. Ο υπουργός Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου Ντέιβιντ Λέιμι δήλωσε: «Η άρνηση της ισραηλινής κυβέρνησης να επιτρέψει επαρκή βοήθεια στη Γάζα προκάλεσε αυτήν την ανθρωπογενή καταστροφή. Είναι ηθικό σκάνδαλο».

Την Παρασκευή, ο Επικεφαλής Δικαιωμάτων του ΟΗΕ Βόλκερ Τουρκ είπε πως «είναι έγκλημα πολέμου η χρήση της πείνας ως μέθοδος πολέμου, και οι σχετικοί θάνατοι ενδέχεται επίσης να αποτελούν το έγκλημα πολέμου της εκ προθέσεως θανατώσεως».

Εισβολή στην Πόλη της Γάζας

Αυτήν την εβδομάδα το Ισραήλ εξουσιοδότησε την επιστράτευση δεκάδων χιλιάδων εφέδρων στρατιωτών για να διεξάγει την εισβολή και κατοχή της πόλης της Γάζας, της περιοχής όπου η IPC κήρυξε τον λιμό. Ο Νετανιάχου ισχυρίζεται ότι η κατάληψη είναι η καλύτερη επιλογή για να νικηθεί η Χαμάς, να τελειώσει ο πόλεμος και να επιστρέψουν οι Ισραηλινοί όμηροι από τη Γάζα.

Η εισβολή θα εκτοπίσει βίαια περίπου ένα εκατομμύριο Παλαιστινίους που ζουν στην πόλη της Γάζας και στις γύρω περιοχές. Το Ισραήλ έχει ήδη ζητήσει από γιατρούς και ανθρωπιστικές οργανώσεις να προετοιμαστούν για την εκκένωση της περιοχής. Κοινή δήλωση από αρκετές οργανώσεις του ΟΗΕ, συμπεριλαμβανομένων της Unicef, του Παγκόσμιου Επισιτιστικού Προγράμματος και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, εξέφρασε ανησυχία για τη σχεδιαζόμενη επίθεση, σημειώνοντας ότι «θα έχει ακόμη πιο καταστροφικές συνέπειες για τους αμάχους εκεί όπου ήδη επικρατούν συνθήκες λιμού».