«Σίγουρα θα έχει πανσέληνο»… Πόσες φορές δεν έχουμε πει αυτή τη φράση όταν συναντάμε αλλόκοτες συμπεριφορές; Πρόκειται για μια παράδοση που κρατά εδώ και χιλιετίες, όταν ο Αριστοτέλης, όπως και ο Ρωμαίος ιστορικός Πλίνιος ο Πρεσβύτερος διατύπωναν την υπόθεση ότι η πανσέληνος προκαλεί παραφροσύνη στη γη που φωτίζει.
Μάλιστα, η λέξη «lunatic» προέρχεται από το λατινικό lunaticus, που σημαίνει «φεγγαροχτυπημένος».
Παρά τους αιώνες κατά τους οποίους αποδίδεται στη σελήνη κάθε λογής μεταβολή διάθεσης και μυστικιστικό φαινόμενο, η επιστημονική έρευνα δεν έχει διαπιστώσει κάποια αιτιότητα μεταξύ του φεγγαριού και της διάθεσης. Γιατί λοιπόν εξακολουθούμε να πιστεύουμε κάτι τέτοιο;
Ρεαλιστικά, οποιοδήποτε «αποτέλεσμα» της σελήνης πάνω μας ίσως συνδέεται με τους προγόνους μας. Όπως αναφέρει το Very Well Mind, η πανσέληνος είχε (και εξακολουθεί να έχει) ισχυρή σημασία σε πνευματικές πρακτικές, τελετές, αλλά και στη λαϊκή παράδοση, στους μύθους και σε διάφορες αστικές ιστορίες. Έτσι, παρά τα επιστημονικά δεδομένα, αρκετοί εξακολουθούν να πιστεύουν στη δύναμή της.
Η απαρχή της δεισιδαιμονίας
Σύμφωνα με την αρχαία υπόθεση, ο Αριστοτέλης και ο Πλίνιος πίστευαν ότι, επειδή ο εγκέφαλος έχει υγρά στοιχεία, μπορούσε να επηρεαστεί όπως και τα νερά της Γης από τη σελήνη. Υποστήριζαν ότι η πανσέληνος είχε τη δύναμη να προκαλέσει παραφροσύνη, επιληψία ή κρίσεις τρέλας.
Ακόμα και σε νεότερους καιρούς, μερικοί επιστήμονες ασχολήθηκαν με την ιδέα αυτή. Ο ψυχίατρος Άρνολντ Λίμπερ, MD, ανέπτυξε περαιτέρω τη θεωρία στα βιβλία του «The Lunar Effect: Biological Tides and Human Emotions» και «How the Moon Affects You».
Ο Λίμπερ υποστήριξε ότι, επειδή το ανθρώπινο σώμα αποτελείται κατά περίπου 70% από νερό, οι άνθρωποι βιώνουν «παλιρροϊκές μεταβολές» από τις φάσεις της σελήνης, όπως οι ωκεανοί της Γης. Έγραψε μάλιστα ότι κατά την πανσέληνο αυξάνονται δραματικά οι δολοφονίες, οι αυτοκτονίες, οι επιθέσεις, τα ψυχιατρικά περιστατικά και τα θανατηφόρα τροχαία.
Αν και η θεωρία μοιάζει λογική με μια πρώτη ματιά, απορρίφθηκε γρήγορα. Μία μελέτη κατέρριψε ειδικά τη θεωρία του Λίμπερ, αποδεικνύοντας ότι η βαρυτική έλξη της Γης είναι 5.012 φορές ισχυρότερη από εκείνη της Σελήνης. Η σελήνη μπορεί να επηρεάζει τις παλίρροιες σε ανοιχτές θάλασσες, αλλά σκεφτείτε την επίδρασή της σε ένα ποτήρι νερό ή σε μια μπανιέρα, πόσο μάλλον στο νερό του ανθρώπινου σώματος.
Αστρονόμοι, φυσικοί και ψυχολόγοι έχουν καταλήξει οριστικά στο συμπέρασμα ότι η ανθρώπινη συμπεριφορά δεν σχετίζεται με τις φάσεις της σελήνης.
Ήδη από το 1985, ερευνητές πραγματοποίησαν μια μετα-ανάλυση 37 μελετών που συνέκριναν τις φάσεις της σελήνης με περιστατικά κλήσεων σε κέντρα κρίσης, αυτοκτονιών, εγκλημάτων και ψυχιατρικών προβλημάτων. Το αποτέλεσμα: καμία σχέση ανάμεσα στην πανσέληνο και σε αύξηση τέτοιων φαινομένων.
Νεότερες μελέτες επιβεβαίωσαν τα ίδια ευρήματα, δείχνοντας πως δεν υπάρχει καμία συσχέτιση με εισαγωγές σε ψυχιατρικές κλινικές, νοσοκομειακές εισαγωγές ή επιθετική συμπεριφορά. Μάλιστα, έρευνα στη Φινλανδία βρήκε ότι κατά την πανσέληνο διαπράττονται λιγότερες ανθρωποκτονίες.
Το «φαινόμενο της σεληνιακής παραφροσύνης»
Αν μια πεποίθηση επιβιώνει για χιλιάδες χρόνια, κάτι θα υπάρχει πίσω από αυτήν. Ένα άρθρο στο περιοδικό Discover πρότεινε ότι το λεγόμενο «φαινόμενο της σεληνιακής παραφροσύνης» προέρχεται από το γεγονός ότι το έντονο φως της πανσελήνου πιθανόν διατάρασσε τον ύπνο των προγόνων μας, προκαλώντας αϋπνία και κακή διάθεση.
Σήμερα, υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι ο ύπνος επηρεάζεται πράγματι από τον σεληνιακό κύκλο, κάτι που θα μπορούσε να δώσει μια μερική εξήγηση για πιθανές αλλαγές στη συμπεριφορά.
Ωστόσο, πολλοί ειδικοί εξηγούν τις έντονες πεποιθήσεις γύρω από τη σελήνη ως αποτέλεσμα «ψευδούς συσχέτισης» ή της προκατάληψης: τείνουμε να θυμόμαστε τα γεγονότα που ενισχύουν τις προσδοκίες μας και μας επιβεβαιώνουν και να αγνοούμε όσα δεν τις επιβεβαιώνουν.
Πιο απλά, όταν συμβαίνει κάτι περίεργο σε πανσέληνο, το καταγράφουμε στη μνήμη μας και το θυμόμαστε, ενώ αγνοούμε τις φορές που απλώς δεν συνέβη τίποτα.
Η ψυχοθεραπεύτρια Amy Morin (LCSW) αναφέρει επίσης στο Very Well Mind: «Ίσως η ίδια η προσδοκία ότι τα πράγματα θα γίνουν ‘λίγο πιο περίεργα’ στην πανσέληνο λειτουργεί σαν αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Οι άνθρωποι μπορεί να αρχίσουν να συμπεριφέρονται διαφορετικά, μόνο και μόνο επειδή πιστεύουν ότι έτσι πρέπει».
Είτε λοιπόν η σελήνη έχει αόρατη επίδραση στη συμπεριφορά μας είτε όχι, είναι σαφές ότι οι άνθρωποι εδώ και αιώνες λειτουργούν συνειδητά σε αρμονία με τον σεληνιακό κύκλο.
