Ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος είναι ένα από τα πιο τρομακτικά και δραματικά ιατρικά φαινόμενα. Συμβαίνει ξαφνικά, χωρίς προειδοποίηση, συχνά σε ανθρώπους φαινομενικά υγιείς, ακόμη και σε νέους ή αθλητές. Τα περιστατικά αυτά προκαλούν πάντα σοκ στην κοινή γνώμη, όμως πίσω από την τραγικότητα κρύβεται μια επιστημονική εξήγηση και το σημαντικότερο, μια ελπίδα: ότι σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να προληφθεί.

Μιλώντας στο Newsbeast, ο Πρόεδρος της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας και Καθηγητής Καρδιολογίας του ΕΚΠΑ, Κωνσταντίνος Τούτουζας, εξηγεί τι ακριβώς συμβαίνει όταν η καρδιά σταματά απρόσμενα να λειτουργεί, ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο και ποια βήματα μπορούν να σώσουν ζωές.

«Ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος είναι η ξαφνική παύση της λειτουργίας της καρδιάς», αναφέρει ο κ. Τούτουζας. «Οφείλεται κυρίως σε σοβαρές αρρυθμίες, που δεν επιτρέπουν στην καρδιά να στείλει αίμα στον εγκέφαλο και στο σώμα. Το φαινόμενο αυτό συμβαίνει απροειδοποίητα, πολλές φορές σε άτομα που, χωρίς να το γνωρίζουν, πάσχουν από κάποια μυοκαρδιοπάθεια».

Οι «σιωπηλές» παθήσεις που κρύβονται πίσω από το φαινόμενο

Οι μυοκαρδιοπάθειες, όπως εξηγεί ο Καθηγητής, είναι παθήσεις που επηρεάζουν τον μυ της καρδιάς και μπορούν να αλλοιώσουν τη δομή ή τη λειτουργία της. «Μπορεί να κάνουν τον καρδιακό μυ πιο παχύ, πιο αδύναμο ή να αλλάξουν τη μορφή του, με αποτέλεσμα να δυσκολεύεται να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις του οργανισμού. Συχνά έχουν κληρονομική βάση, μεταβιβάζονται από γενιά σε γενιά και πολλές φορές δεν δίνουν εμφανή συμπτώματα. Πρόκειται δηλαδή για “σιωπηλές” παθήσεις και αυτή η απουσία συμπτωμάτων είναι που τις καθιστά τόσο επικίνδυνες».

Γιατί πλήττει πιο συχνά τους αθλητές

Ένα ερώτημα που γεννάται είναι γιατί ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος φαίνεται να εμφανίζεται συχνότερα σε αθλητές. Ο κ. Τούτουζας εξηγεί: «Η έντονη άσκηση επιβαρύνει την καρδιά και μπορεί να πυροδοτήσει αρρυθμίες, ιδίως όταν υπάρχει κάποια προϋπάρχουσα, άγνωστη πάθηση. Δεν σημαίνει όμως ότι οι αθλητές είναι πιο επιρρεπείς στις καρδιοπάθειες. Η διαφορά είναι πως η καταπόνηση της καρδιάς στη διάρκεια της άσκησης μπορεί να αποκαλύψει μια “κρυφή” ευπάθεια. Αν και τα περιστατικά είναι σπάνια, είναι λογικό να μας συγκλονίζουν, ειδικά όταν αφορούν νέους, δυνατούς ανθρώπους που καταρρέουν μπροστά στα μάτια μας».

Το «κλειδί» κρύβεται στην πρόληψη

Τα καλά νέα είναι ότι ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος μπορεί να προληφθεί. «Η λέξη-κλειδί είναι η πρόληψη», τονίζει ο Πρόεδρος της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας.

«Πρώτα απ’ όλα, το οικογενειακό ιστορικό είναι καθοριστικό. Αν υπάρχουν περιστατικά αιφνίδιου θανάτου σε νεαρή ηλικία μέσα στην οικογένεια, η πιθανότητα ύπαρξης “κρυμμένης” μυοκαρδιοπάθειας αυξάνεται.

Εξίσου σημαντικό είναι να μην παραλείπουμε τον τακτικό καρδιολογικό έλεγχο. Με απλές εξετάσεις (όπως ηλεκτροκαρδιογράφημα, υπέρηχο καρδιάς ή και πιο εξειδικευμένες δοκιμασίες όταν υπάρχει υποψία) μπορούμε να εντοπίσουμε εγκαίρως τέτοιες παθήσεις και να λάβουμε τα κατάλληλα μέτρα».

Ο έλεγχος αυτός, σύμφωνα με τον Καθηγητή, δεν αφορά μόνο τους επαγγελματίες αθλητές, αλλά κάθε άνθρωπο, ανεξαρτήτως ηλικίας, ιδιαίτερα όσους γυμνάζονται τακτικά.

Ασφαλής άσκηση και προειδοποιητικά σημάδια

«Η άσκηση είναι πολύτιμη για την καρδιά, αρκεί να γίνεται με μέτρο και με σωστό προγραμματισμό», επισημαίνει ο κ. Τούτουζας. «Η προπόνηση πρέπει να προσαρμόζεται στην ηλικία, στη φυσική κατάσταση και στους στόχους κάθε ατόμου. Οι υπερβολές (όπως η απότομη αύξηση της έντασης ή η αλόγιστη καταπόνηση) μπορεί να βάλουν την καρδιά σε κίνδυνο αντί να τη δυναμώσουν».

Ο Καθηγητής εφιστά την προσοχή στα προειδοποιητικά σημάδια που δεν πρέπει ποτέ να αγνοούμε: «Πόνος στο στήθος, ζάλη, δύσπνοια ή αίσθημα παλμών είναι “σήματα κινδύνου” που απαιτούν άμεση αξιολόγηση από γιατρό».

Η γνώση της ΚΑΡΠΑ σώζει ζωές

Ο κ. Τούτουζας τονίζει τέλος τη σημασία της εκπαίδευσης του κοινού στην καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση (ΚΑΡΠΑ).

«Σε περίπτωση καρδιακής ανακοπής, τα πρώτα λεπτά είναι κρίσιμα. Η ΚΑΡΠΑ λειτουργεί σαν “γέφυρα”, διατηρώντας τον εγκέφαλο και την καρδιά οξυγονωμένα μέχρι να φτάσει βοήθεια. Χωρίς αυτή, κάθε λεπτό που περνά μειώνει δραματικά τις πιθανότητες επιβίωσης.

Δεν είναι δύσκολο να μάθει κανείς ΚΑΡΠΑ. Η γνώση αυτή μπορεί να κάνει τη διαφορά ανάμεσα στη ζωή και στον θάνατο. Αν όλοι εκπαιδευτούμε, οι δημόσιοι χώροι, τα σχολεία και οι αθλητικοί αγώνες θα είναι πολύ πιο ασφαλείς. Γιατί ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος μπορεί να χτυπήσει απροειδοποίητα, αλλά η έγκαιρη αντίδραση είναι στα δικά μας χέρια».