Τι να κάνετε όταν έχετε ταχυκαρδία

Αίσθημα «φτερουγίσματος», «τρέξιμο» της καρδιάς, αίσθηση ότι «χάνει» χτύπους ή έντονος σφυγμός στον λαιμό και το στήθος: όλα περιγράφονται με τη λέξη παλμοί ή ταχυπαλμία. Σε μεγάλο αριθμό περιστατικών δεν σημαίνουν καρδιοπάθεια. Ωστόσο, επειδή οι αιτίες ποικίλλουν (από το άγχος μέχρι αρρυθμίες που χρειάζονται θεραπεία), είναι χρήσιμο να ξέρετε τι μπορείτε να δοκιμάσετε στο σπίτι, πώς λειτουργούν οι τεχνικές αυτές και πότε πρέπει να απευθυνθείτε επειγόντως σε γιατρό.

Τι συμβαίνει όταν «νιώθετε παλμούς»

Οι παλμοί είναι η υποκειμενική αίσθηση ότι η καρδιά χτυπάει γρήγορα, δυνατά ή ακανόνιστα. Μπορούν να εμφανιστούν σε εντελώς υγιή άτομα υπό ορισμένες συνθήκες (π.χ. στρες, έντονη άσκηση, αφυδάτωση), αλλά και σε άτομα με οργανικά προβλήματα ή διαταραχές του ηλεκτρικού συστήματος της καρδιάς (αρρυθμίες). Ένας σημαντικός διαχωρισμός είναι εάν ο ασθενής είναι αιμοδυναμικά σταθερός (δεν έχει σοβαρά συμπτώματα όπως έντονο πόνο στο στήθος, σοβαρή δύσπνοια, λιποθυμία). Αυτό καθορίζει ποιες επεμβάσεις/χειρισμοί είναι ασφαλείς.

Ακολουθούν 7 πρακτικές που μπορείτε να δοκιμάσετε στο σπίτι.

1. Τεχνικές χαλάρωσης — Γιατί δουλεύουν και πώς να τις εφαρμόσετε

Το άγχος ενεργοποιεί το συμπαθητικό νευρικό σύστημα και αυξάνει την αδρεναλίνη, με αποτέλεσμα επιτάχυνση του καρδιακού ρυθμού και αυξημένη ευαισθησία σε παλμούς. Η συστηματική μείωση του στρες μειώνει αυτές τις ορμονικές «εκρήξεις». Τι να δοκιμάσετε (βήμα-βήμα):

• Διαλογισμό / ενσυνειδητότητα (mindfulness): 5–10 λεπτά καθημερινά, καθιστός, επικεντρωθείτε στην αναπνοή.
• Βαθιές αναπνοές: καθίστε σταυροπόδι ή αναπαυτικά. Εισπνοή 4″, κρατήστε 2″, εκπνοή 6″. Επαναλάβετε 6–10 φορές.
• Γιόγκα: 2–3 φορές εβδομαδιαίως για τη μακροπρόθεσμη μείωση άγχους.

Πρακτική συμβουλή: Όταν αισθανθείτε το επεισόδιο, κάντε 5–10 βαθιές, αργές αναπνοές. Αν δεν υποχωρήσει, προχωρήστε σε κάποια από τις επόμενες τεχνικές.

2. Πνευμονογαστρικοί χειρισμοί — Τι είναι, πώς λειτουργούν, πότε να τους δοκιμάσετε

Πρόκειται για φυσικές κινήσεις ή αναπνευστικές τεχνικές που διεγείρουν το πνευμονογαστρικό (vagus) νεύρο και ενεργοποιούν το παρασυμπαθητικό σύστημα, το οποίο έχει ρόλο στην επιβράδυνση του καρδιακού ρυθμού. Σε συγκεκριμένες ταχυκαρδίες (π.χ. SVT) είναι πρώτης γραμμής προσπάθεια για την αναστροφή του επεισοδίου.

Απευθύνεται μόνο σε ασθενείς που δεν έχουν συμπτώματα που υποδηλώνουν καρδιακή ισχαιμία ή εγκεφαλικό (όπως σοβαρός πόνος στο στήθος, σοβαρή δύσπνοια, ζάλη/λιποθυμία ή νευρολογικά συμπτώματα). Αν έχετε αμφιβολία, επικοινωνήστε με γιατρό.

Ακολουθούν οι τεχνικές σύμφωνα με το Cleveland Clinic:

Ελιγμός Valsalva (τυπική μορφή)

• Κλείστε μύτη και στόμα με τα δάχτυλα, ή κλείστε μόνο τη μύτη και κρατήστε το στόμα κλειστό.
• Προσπαθήστε να εκπνεύσετε δυνατά εναντίον της κλειστής γλωττίδας για ~10–20 δευτερόλεπτα.
• Χαλαρώστε και αναπνεύστε φυσιολογικά.
• Εάν δεν λειτουργήσει, κάντε το ξανά μέχρι 2–3 φορές. (Στην πράξη, η τυπική επιτυχία του απλού Valsalva είναι περιορισμένη, περίπου 5–20%, αλλά υπάρχει βελτιωμένη τεχνική που αυξάνει τις πιθανότητες επιτυχίας).

Τροποποιημένος Valsalva (MVM)

• Κάντε έντονη εκπνοή εναντίον κλειστής γλωττίδας για 10–15″, αμέσως μετά ανεβάστε τα πόδια ψηλά και ξαπλώστε ή πιέστε έντονα με τα πόδια (δημιουργείται αιμοδυναμική μεταβολή) και στη συνέχεια επαναφέρετε αργά. Η τροποποίηση αυτή έχει συσχετιστεί με υψηλότερα ποσοστά επιτυχούς επαναφοράς σε φυσιολογικές συνθήκες σε συγκριτικές μελέτες.
• Βήχας: Ισχυρός βήχας αμέσως (χρήσιμο σε νοσοκομειακό πλαίσιο ή με ιατρική επίβλεψη).
• Βύθιση προσώπου σε παγωμένο νερό (diving reflex): βουτάτε το πρόσωπο σε παγωμένο νερό για λίγα δευτερόλεπτα γιατί προκαλεί παρασυμπαθητική διέγερση και επιβράδυνση καρδιακού ρυθμού.
• Μασάζ καρωτίδας: γίνεται αποκλειστικά από ειδικό γιατρό με γνώση του ιστορικού. Απαγορεύεται σε άτομα με προηγούμενο εγκεφαλικό ή στένωση/θρόμβο στην καρωτίδα λόγω κινδύνου αποκόλλησης θρόμβου.

Τι να περιμένετε: Αν δουλέψει, ο καρδιακός ρυθμός συχνά υποχωρεί μέσα σε περίπου ένα λεπτό. Εάν δεν λειτουργήσει μετά από 2–3 προσπάθειες, απαιτείται ιατρική αξιολόγηση, πιθανή φαρμακευτική ή άλλη ιατρική παρέμβαση.

Τι συμβαίνει στο σώμα κατά τους πνευμονογαστρικούς χειρισμούς

Οι κινήσεις/αναπνοές που περιγράφηκαν προκαλούν μεταβολές στην ενδοθωρακική πίεση και στην επιστροφή αίματος προς την καρδιά. Αυτές οι μεταβολές αλλάζουν προσωρινά την αρτηριακή πίεση και τη ροή, γεγονός που ενεργοποιεί αντανακλαστικά το αυτόνομο νευρικό σύστημα. Το αποτέλεσμα μπορεί να είναι χαλάρωση της αγωγιμότητας στο επίπεδο του κολποκοιλιακού κόμβου (AV node) και μείωση της καρδιακής συχνότητας. Σε πολλές μορφές SVT η απλή διέγερση του vagus είναι ικανή να διακόψει το παθολογικό κύκλωμα και να αποκαταστήσει φυσιολογικό ρυθμό. Ωστόσο, δεν είναι πάντοτε επιτυχής και μερικές φορές απαιτούνται φάρμακα ή επεμβάσεις.

Τι να περιμένετε μετά την εφαρμογή των μέτρων

• Μερικές φορές ένα επεισόδιο σταματάει μόνο του. Μερικές άλλες φορές ένας πνευμονογαστρικός χειρισμός θα βοηθήσει.
• Αν ο ρυθμός δεν επανέλθει μετά από αρκετές προσπάθειες ή αν τα συμπτώματα επιμένουν/επιδεινώνονται, χρειάζεται ιατρική αξιολόγηση.

3. Ενυδάτωση: Απλός μηχανισμός με σημαντικό αντίκτυπο

Η αφυδάτωση μειώνει τον όγκο του πλάσματος και μπορεί να αυξήσει την «πυκνότητα» του αίματος, επομένως η καρδιά χρειάζεται να δουλέψει πιο έντονα για να μετακινήσει το αίμα, και ενεργοποιείται ο συμπαθητικός άξονας. Επιπλέον, η αφυδάτωση ενεργοποιεί συστήματα όπως ρενίνη-αγγειοτενσίνη-αλδοστερόνη και την έκκριση αντιδιουρητικής ορμόνης (ADH), που επηρεάζουν την κυκλοφορία και τον καρδιακό ρυθμό.

Πιείτε ένα ποτήρι νερό στο πρώτο σύμπτωμα και παρακολουθήστε το χρώμα των ούρων (ανοιχτό = ενυδατωμένοι, σκούρο κίτρινο = χρειάζεστε περισσότερα υγρά).

Πρακτική οδηγία: Αν έχετε εμετό/διάρροια/πολλή εφίδρωση, λάβετε και ηλεκτρολύτες (όχι μόνο νερό) ή ακόμα καλύτερα συμβουλευτείτε γιατρό.

4. Ισορροπία ηλεκτρολυτών: Ποιους να προσέξετε και γιατί

Η καρδιά «τρέχει» με ηλεκτρικά σήματα: τα ιόντα όπως κάλιο, νάτριο, ασβέστιο και μαγνήσιο είναι θεμελιώδη για την παραγωγή και τη μετάδοση αυτών των σημάτων. Αν υπάρξει έλλειψη ή υπερβολή, η καρδιακή ηλεκτρική δραστηριότητα διαταράσσεται και μπορεί να εμφανιστούν αρρυθμίες ή παλμοί. Χαμηλό κάλιο ή χαμηλό μαγνήσιο, ειδικά σε συνδυασμό, αυξάνουν τον κίνδυνο σοβαρών αρρυθμιών.

Τι να κάνετε:

• Προσπαθήστε να τρώτε τροφές πλούσιες σε ηλεκτρολύτες: σκούρα φυλλώδη λαχανικά (μαγνήσιο, ασβέστιο), μπανάνες/πατάτες/αβοκάντο (κάλιο), γαλακτοκομικά (ασβέστιο), ξηροί καρποί/ψάρια (μαγνήσιο).
• Μην αρχίζετε συμπληρώματα ηλεκτρολυτών χωρίς ιατρική σύσταση αφού η υπερδοσολογία (π.χ. πολύ κάλιο) μπορεί να είναι επικίνδυνη.
• Αν έχετε χρόνια πάθηση (νεφρική νόσο, καρδιακή ανεπάρκεια) ή παίρνετε φάρμακα που επηρεάζουν τα επίπεδα ηλεκτρολυτών, συμβουλευτείτε γιατρό πριν αλλάξετε τη διατροφή ή πάρετε συμπλήρωμα.

5. Αποφύγετε διεγερτικά — Τι να κόψετε και γιατί

Ορισμένες ουσίες αυξάνουν την προδιάθεση για παλμούς επειδή ενισχύουν το συμπαθητικό σύστημα ή επηρεάζουν το ηλεκτρικό φορτίο της καρδιάς. Σε αυτές περιλαμβάνονται:

• Καφεΐνη (καφές, ενεργειακά ποτά, κάποια αναψυκτικά)
• Προϊόντα καπνού και κάνναβης
• Υπερβολικό αλκοόλ
• Ορισμένα σκευάσματα κρυολογήματος/αποσυμφορητικά (συχνά περιέχουν αμφεταμινικά παράγωγα)
• Κατασταλτικά όρεξης, παράνομα διεγερτικά (κοκαΐνη, αμφεταμίνες)
• Ορισμένα ψυχιατρικά φάρμακα και φάρμακα για αρτηριακή υπέρταση που έχουν διεγερτικές παρενέργειες.

Συμβουλή: Μη διακόπτετε συνταγογραφούμενα φάρμακα χωρίς ιατρική οδηγία. (Απευθυνθείτε στον γιατρό σας αν πιστεύετε ότι κάποιο φάρμακο προκαλεί τα συμπτώματα).

6. Ισορροπημένη διατροφή — Ποιες τροφές ενισχύουν την καρδιά

Μια δίαιτα πλούσια σε φυτικές ίνες, ωμέγα-3 λιπαρά, βιταμίνες και μέταλλα υποστηρίζει την ηλεκτρική σταθερότητα και τη γενική υγεία της καρδιάς. Στόχος:

• Φρούτα και λαχανικά καθημερινά
• Δημητριακά ολικής άλεσης
• Άπαχες πρωτεΐνες (πουλερικά, ψάρια, όσπρια)
• Υγιεινά λιπαρά (λιπαρά ψάρια, ελαιόλαδο, ξηροί καρποί)

Περιορίστε: κορεσμένα και trans λιπαρά, υψηλή πρόσληψη αλατιού, ζάχαρη και επεξεργασμένα/συσκευασμένα τρόφιμα γιατί όλα αυτά επιβαρύνουν την αρτηριακή πίεση και μακροχρόνια την καρδιά.

7. Άσκηση — Πόση και πώς βοηθάει

Η τακτική αερόβια άσκηση βελτιώνει την καρδιαγγειακή αντοχή, μειώνει την αρτηριακή πίεση και το στρες, και μακροπρόθεσμα μειώνει την πιθανότητα επεισοδίων παλμών. Η American Heart Association προτείνει 150 λεπτά/εβδομάδα μέτριας ή 75 λεπτά/εβδομάδα έντονης αερόβιας δραστηριότητας. Ακόμη και καθημερινοί, γρήγοροι περίπατοι προσφέρουν σημαντικά οφέλη.

Προσοχή: Αν οι παλμοί εμφανίζονται κατά την άσκηση ή αμέσως μετά και δεν υποχωρούν, μιλήστε με τον γιατρό σας ειδικά αν συνοδεύονται από πόνο στο στήθος, αποπροσανατολισμό, λιποθυμία ή δύσπνοια.

Πότε να επισκεφθείτε γιατρό

• Αν τα επεισόδια είναι νέα: συμβουλευτείτε ιατρό για αρχική αξιολόγηση και ενδεχομένως ΗΚΓ.
• Αν τα επεισόδια συνοδεύονται από πόνο στο στήθος, ζάλη, λιποθυμία ή δύσπνοια: αναζητήστε άμεσα επείγουσα ιατρική βοήθεια.
• Αν ένα επεισόδιο δεν υποχωρεί μετά από ~30 λεπτά και είστε αιμοδυναμικά σταθεροί αλλά χωρίς γνωστή καρδιοπάθεια, επικοινωνήστε με γιατρό. (Σημείωση: αυτή η οδηγία των 30 λεπτών αφορά περιπτώσεις χωρίς άλλα σοβαρά συμπτώματα. Αν υπάρχει παρουσία κόκκινων σημαδιών, καλέστε το 166 αμέσως).

Διάγνωση: Η καταγραφή του ρυθμού με ΗΚΓ (ή από φορητό καταγραφέα ρυθμού 24ωρου Holter) είναι η μόνη ασφαλής μέθοδος για να προσδιοριστεί αν πρόκειται για SVT, φλεβοκομβική ταχυκαρδία, κολπική μαρμαρυγή ή άλλη αρρυθμία.

Συμπερασματικά

Οι παλμοί συχνά δεν σημαίνουν σοβαρή καρδιακή νόσο αλλά πρέπει να αξιολογηθούν αν είναι επαναλαμβανόμενοι κι επίμονοι.

Στο σπίτι δοκιμάστε πρώτα: χαλάρωση/αναπνοές, επαρκή ενυδάτωση, ισορροπία ηλεκτρολυτών μέσω διατροφής, αποφυγή διεγερτικών και άσκηση ως προληπτικό μέτρο.

Αν χρειαστεί άμεση παρέμβαση σε επεισόδιο, πνευμονογαστρικοί χειρισμοί (Valsalva, modified Valsalva, βήχας, βύθιση προσώπου) είναι πρακτικές που μπορούν να δοκιμαστούν σε αιμοδυναμικά σταθερούς ασθενείς, αλλά μόνο αφού έχουν εξοικειωθεί με την τεχνική και μετά από ιατρική καθοδήγηση.

Η ιατρική διάγνωση (ΗΚΓ, Holter, εργαστηριακοί έλεγχοι) είναι απαραίτητη όταν τα επεισόδια είναι επίμονα, σοβαρά ή συνοδεύονται από επικίνδυνα συμπτώματα.