Τη δεύτερη ταχύτερη εξάπλωση της χρήσης καρτών στην Ε.Ε. των 27 σημειώνει η Ελλάδα τη δεκαετία 2015-2024, σύμφωνα με νέα μελέτη του ΙΟΒΕ. Οι ηλεκτρονικές πληρωμές συνέχισαν να επεκτείνονται συστηματικά στην Ελλάδα και μετά την εποχή της πανδημίας, ενώ παρέμεινε αμείωτη η θετική επίδρασή τους στα δημοσιονομικά έσοδα.
Η μελέτη δείχνει ότι οι συναλλαγές για υπηρεσίες όπως εστιατόρια, μπαρ, παραγγελίες μέσω ταχυδρομείου και υπηρεσίες στοιχημάτων αύξησαν σημαντικά το μερίδιο των δαπανών με κάρτα την τελευταία διετία. Ωστόσο, περίπου το 40% της αξίας των πληρωμών με κάρτα συνεχίζει να πραγματοποιείται σε σούπερ μάρκετ, βενζινάδικα και λογαριασμούς κοινής ωφέλειας.
Οι πληρωμές με κάρτα χρησιμοποιούνται συντριπτικά λιγότερο σε κατηγορίες όπως νομικές υπηρεσίες, ιατρικές υπηρεσίες, συντήρηση σπιτιού, φροντίδα παιδιών και ευρύτερες εκπαιδευτικές υπηρεσίες, καθώς και υπηρεσίες πλυσίματος αυτοκινήτων, χωρίς σαφή τάση σύγκλισης. Επίσης, χρησιμοποιούνται σχετικά λιγότερο σε κατηγορίες όπως κουρεία, ινστιτούτα αισθητικής ή αρτοποιεία, αλλά με συστηματική τάση σύγκλισης την τελευταία τριετία.
Οι αλλαγές δεν περιορίζονται στον όγκο των συναλλαγών, αλλά επεκτείνονται και στο πώς και πού χρησιμοποιούνται οι κάρτες. Οι διαδικτυακές πληρωμές ενισχύθηκαν σημαντικά κατά την πανδημία και διατήρησαν τη δυναμική τους και μετά: η αναλογία τους έναντι των συναλλαγών με φυσική παρουσία μεταβλήθηκε από λιγότερο από 1 προς 5 πριν, σε περίπου 1 προς 2 σήμερα.
Παράλληλα, οι καταναλωτές χρησιμοποιούν το «πλαστικό χρήμα» για συναλλαγές μικρότερης αξίας στα φυσικά καταστήματα, ενώ οι διαδικτυακές αγορές αφορούν υψηλότερα ποσά. Ορόσημο αποτέλεσε το 2022, όταν η συνολική αξία των πληρωμών με κάρτες ξεπέρασε για πρώτη φορά το σύνολο των αναλήψεων μετρητών, με τις δύο μορφές να παραμένουν έκτοτε σε σχετικά ισορροπημένη σχέση.
Φορολογική συμμόρφωση
Η εξάπλωση των ηλεκτρονικών πληρωμών συνδέεται άμεσα με τη βελτίωση της φορολογικής συμμόρφωσης. Σε επίπεδο Ε.Ε., η υψηλότερη χρήση καρτών και η χαμηλότερη εξάρτηση από τα μετρητά σχετίζονται με μικρότερο «κενό» ΦΠΑ. Στην Ελλάδα, η επίδραση αυτή ενισχύθηκε περαιτέρω το 2024, μετά τη διασύνδεση των POS με τις φορολογικές αρχές. Εκτιμάται ότι μόνο για το 2024 η θετική επίδραση στα έσοδα ΦΠΑ ανήλθε σε τουλάχιστον 400 εκατ. ευρώ, καθώς κάθε 10 ευρώ νέων δαπανών με κάρτα αντιστοιχούσαν, κατά μέσο όρο, σε 0,5 ευρώ προηγουμένως αδήλωτων εσόδων.
Παρά τη σημαντική πρόοδο, η Ελλάδα εξακολουθεί να παρουσιάζει περιθώρια βελτίωσης. Το 2023 κατείχε τη 14η θέση στην Ε.Ε. ως προς το «κενό» ΦΠΑ, ενώ η χρήση καρτών σε σχέση με την ιδιωτική κατανάλωση, αν και πλέον αγγίζει τον μέσο όρο της Ευρωζώνης, παραμένει η 19η χαμηλότερη μεταξύ των 27 κρατών-μελών. Η υστέρηση εντοπίζεται κυρίως σε συγκεκριμένες κατηγορίες υπηρεσιών, όπως νομικές, ιατρικές, εκπαιδευτικές και οικιακές υπηρεσίες.
Στοχευμένα μέτρα για μεγαλύτερο όφελος
Η εικόνα αυτή αφήνει ανοιχτό πεδίο για πιο στοχευμένες παρεμβάσεις. Μεταξύ των προτάσεων που εξετάζονται περιλαμβάνονται η επιστροφή μέρους της δαπάνης (cashback) στον καταναλωτή για συγκεκριμένες συναλλαγές, η ενίσχυση κινήτρων και αντικινήτρων για επαγγελματίες, η σύνδεση εκπιπτόμενων δαπανών αυτοαπασχολούμενων με τον ψηφιακό τρόπο πληρωμής και η πιο στοχευμένη χρήση της λοταρίας αποδείξεων σε τομείς υψηλού κινδύνου φοροδιαφυγής.
