Τα ρωσικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη που παραβίασαν τον εναέριο χώρο της Πολωνίας φαίνεται να καταδεικνύεί ένα νέο στάδιο στην κλιμάκωση της έντασης ανάμεσα στη Μόσχα και τις χώρες της Δύσης. Το επεισόδιο, το οποίο ήρθε μετά τη συνάντηση Τραμπ – Πούτιν στην Αλάσκα, αναζωπυρώνει ερωτήματα για τη σταθερότητα στην ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ και προκαλεί εύλογες ανησυχίες σχετικά με τις προθέσεις του Κρεμλίνου.
Αναπάντεχη παραβίαση ή σκόπιμη αποστολή;
Σύμφωνα με τον Πολωνό πρωθυπουργό Ντόναλντ Τουσκ, το βράδυ της Τρίτης 19 ρωσικά drones εισήλθαν στον εναέριο χώρο της Πολωνίας — μια ενέργεια που δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως «ατύχημα», λόγω του αριθμού και της γεωγραφικής κατανομής των πτήσεων. Το περιστατικό αυτό διαφοροποιείται σημαντικά από προηγούμενα μεμονωμένα επεισόδια και εγείρει σοβαρά ερωτήματα για τις ρωσικές στρατηγικές επιδιώξεις.
Το περιστατικό πυροδότησε το προσωρινό κλείσιμο τεσσάρων πολωνικών αεροδρομίων, ενώ τα drones φέρεται να πέρασαν και από τον εναέριο χώρο της Λευκορωσίας — μιας χώρας στενά συνδεδεμένης με τη Μόσχα. Οι αρχές της Λευκορωσίας απέδωσαν την παρέκκλιση στην παρεμβολή από συστήματα ηλεκτρονικού πολέμου, ωστόσο η εξήγηση αυτή αμφισβητείται, καθώς κάποια drones βρέθηκαν βαθιά εντός της πολωνικής επικράτειας, σε απόσταση εκατοντάδων χιλιομέτρων από τα σύνορα με την Ουκρανία.
Μήνυμα εκφοβισμού ή στρατιωτικό πείραμα;
Η παρουσία των drones δεν είχε σοβαρές υλικές συνέπειες – μόνον ένα σπίτι υπέστη ελαφρές ζημιές – όμως η σημασία της ενέργειας είναι περισσότερο συμβολική και ψυχολογική. Πολίτες σε τρεις ανατολικές πολωνικές επαρχίες κλήθηκαν να παραμείνουν στα σπίτια τους, ενώ ο δημόσιος διάλογος έφτασε μέχρι το σημείο να γίνεται λόγος για «σακίδια έκτακτης ανάγκης» σε ιστοσελίδες ενημέρωσης. Η ατμόσφαιρα αβεβαιότητας είναι διάχυτη, με τους πολίτες, όπως αναφέρει ο Guardian να επαναφέρουν στη μνήμη τους εικόνες από τη ρωσική επιρροή στην Ανατολική Ευρώπη.
Το ερώτημα παραμένει: τι προσπαθεί να πετύχει η Ρωσία; Οι πιθανές απαντήσεις ποικίλλουν: από την απλή επίδειξη δύναμης και πρόκληση φόβου, μέχρι τη δοκιμή των αντιδράσεων του ΝΑΤΟ απέναντι σε μια νέα μορφή απειλής. Όπως αναφέρουν αναλυτές, η Ρωσία φαίνεται να αξιοποιεί την εμπειρία της στον πόλεμο στην Ουκρανία για να ενισχύσει τις επιχειρησιακές δυνατότητές της με drones μακράς εμβέλειας.
Οι συσκευές, η τεχνολογία και η τακτική
Όλα τα συντρίμμια που βρέθηκαν εντός της Πολωνίας ανήκαν σε ελαφριά drones τύπου Geran — χαμηλού κόστους κατασκευές από φελιζόλ, οι οποίες δεν φέρουν οπλισμό και χρησιμοποιούνται κυρίως ως «δολώματα» για να μπερδέψουν τα αμυντικά συστήματα των εχθρών. Δεν ήταν τα βαριά, φονικά drones τύπου Shahed, που μπορούν να μεταφέρουν εκρηκτικά φορτία 20 κιλών ή και περισσότερο. Το γεγονός αυτό δείχνει πως ίσως η εισβολή είχε περισσότερο αναγνωριστικό ή αποσταθεροποιητικό χαρακτήρα παρά καθαρά επιθετικό.
Ωστόσο, δεν είναι το τεχνολογικό κομμάτι που ανησυχεί περισσότερο τους δυτικούς αναλυτές, αλλά η πρόθεση πίσω από τις κινήσεις της Μόσχας. Οι πτήσεις φαίνεται να έχουν σχεδιαστεί εκ των προτέρων, με τρόπο που να καθιστά αμφισβητήσιμη κάθε θεωρία περί «σφάλματος πλοήγησης». Μάλιστα, όπως δήλωσε ο Γερμανός υπουργός Άμυνας Μπόρις Πιστόριους, τα στοιχεία υποδεικνύουν σαφώς ότι οι πορείες ήταν εσκεμμένες.
Η απάντηση του ΝΑΤΟ: οργανωμένη αλλά όχι απόλυτα επιτυχημένη
Η εισβολή προκάλεσε την άμεση ενεργοποίηση του μηχανισμού αεράμυνας του ΝΑΤΟ, με μαχητικά F-35 από την Ολλανδία, πολωνικά F-16, γερμανικά συστήματα Patriot και ιταλικά AWACS να τίθενται σε συναγερμό. Η αντίδραση κρίθηκε επιχειρησιακά επαρκής, όμως, όπως παραδέχθηκε και ο ίδιος ο Τουσκ, μόνο τρία ή τέσσερα από τα 19 drones καταρρίφθηκαν — επίδοση πολύ χαμηλότερη από την ουκρανική εμπειρία, όπου τα ποσοστά κατάρριψης φτάνουν συχνά το 90%.
Το γεγονός αυτό ανέδειξε ένα σημαντικό κενό: τα δυτικά συστήματα αεράμυνας δεν είναι πλήρως προσαρμοσμένα για να αντιμετωπίζουν μαζικές, φθηνές επιθέσεις με drones. Τα γερμανικά Gepard έχουν περιορισμένη εμβέλεια, ενώ η χρήση αεροσκαφών για τέτοιες επιχειρήσεις θεωρείται κοστοβόρα και επιχειρησιακά απαιτητική, ειδικά σε συνθήκες διαρκούς απειλής.
Το γεωπολιτικό μήνυμα και οι επόμενες κινήσεις
Η Μόσχα ενδέχεται να στοχεύει και σε πολιτική εργαλειοποίηση της έντασης, επιχειρώντας να μετρήσει τις αντιδράσεις της Ουάσινγκτον και να τεστάρει τη συνοχή της Συμμαχίας. Σε μια περίοδο κατά την οποία οι ΗΠΑ επαναξιολογούν τον ρόλο τους στην Ευρώπη και εστιάζουν στην Ασία και στην αποτροπή της Κίνας, η Ρωσία μπορεί να προσπαθεί να μετατρέψει την Πολωνία σε μέτρο σύγκρισης της αμερικανικής δέσμευσης απέναντι στο ΝΑΤΟ.
Σύμφωνα με αναλυτές, είναι πιθανό το Κρεμλίνο να προσβλέπει σε μελλοντική εκλογική νίκη του Ντόναλντ Τραμπ, ελπίζοντας ότι μια πιο επιφυλακτική στάση των ΗΠΑ θα αναγκάσει την Ουκρανία σε παραχωρήσεις. Παράλληλα, όπως σημειώνει ο ειδικός σε θέματα ασφάλειας Μάθιου Σάβιλ, η Ρωσία ενδέχεται να επιχειρεί να προκαλέσει διαφοροποιήσεις στη στάση των ευρωπαϊκών κρατών — με ορισμένες χώρες να ζητούν αυστηρότερη απάντηση και άλλες να εμφανίζονται πιο συγκρατημένες.
Το κρίσιμο σταυροδρόμι της Δύσης
Η παρούσα κατάσταση απαιτεί ενιαία και αποφασιστική στάση, τόσο σε επίπεδο στρατιωτικό όσο και διπλωματικό. Ήδη, ο Βρετανός υπουργός Άμυνας Τζον Χίλι δήλωσε πως η χώρα του εξετάζει την αποστολή πρόσθετων αεροσκαφών στην Πολωνία για την ενίσχυση της αεράμυνας. Όμως χωρίς συντονισμένη απάντηση, όπως επιπλέον κυρώσεις ή κοινή στρατηγική αποτροπής, ο κίνδυνος νέων παραβιάσεων — στην Πολωνία ή αλλού στην Ανατολική Ευρώπη — παραμένει υπαρκτός.
Η ερώτηση που αιωρείται πλέον στους κύκλους ασφαλείας της Ευρώπης δεν είναι αν η Ρωσία θα το ξανακάνει. Είναι πού, πότε και πώς θα κινηθεί την επόμενη φορά.
