Στην ανυπόφορη καθημερινότητα, ίσως η ποίηση αποτελεί βάλσαμο. «Πάντα φοβάμαι για κάτι, πάντα ελπίζω σε κάτι, πάντα προσπαθώ να γίνω ελεύθερος».
Ανατρέποντας τη φράση του αγαπημένου του Νίκου Καζαντζάκη, ο Τίτος Πατρίκιος επιχείρησε να συμπυκνώσει τα συμπεράσματα της ζωής και της τέχνης του, για τα οποία μίλησε στο φετινό Tedx Athens, αλλά και στο ΑΠΕ-ΜΠΕ. Καθισμένος σε μία μεγάλη πολυθρόνα στην κατάμεστη αίθουσα της Κεντρικής Σκηνής της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών, ο βραβευμένος ποιητής, πεζογράφος και μεταφραστής, με την χαρακτηριστικά ήρεμη φωνή του μύησε το κοινό στα μυστικά της ποίησης, «μιας τέχνης που περισσότερο γράφεται και λιγότερο διαβάζεται».
Σε μια εποχή που κυριαρχούν οι αντιλήψεις των άκρων, τι ρόλο μπορεί να διαδραματίσει η ποίηση; «Στο να μας βοηθήσει να συνειδητοποιήσουμε την κατάσταση, στο να γνωρίσουμε τους εαυτούς μας αλλά και τον απέναντι. Εάν δεν γνωρίσουμε τον άλλον δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα.
Θα είμαστε απομονωμένοι ο καθένας μέσα στις δικές του βεβαιότητες. Η ποίηση δημιουργώντας αμφιβολίες ανατρέπει τις καθιερωμένες βεβαιότητες για να καταλήξει όμως σε μια συλλογικότερη βεβαιότητα», ανέφερε ο Τίτος Πατρίκιος μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, λίγο μετά την ομιλία στο Tedx Athens. Και συμπλήρωσε: «Αν δεν υπάρχει αμφιβολία, δεν μπορεί να υπάρξει κατάληξη και συμπέρασμα. Όταν ξεκινάς μόνο από βεβαιότητες, έχεις προδιαμορφωμένο το συμπέρασμα, αγνοώντας την ίδια την πραγματικότητα, οπότε δεν είναι κατάληξη. Κατά την γνώμη μου τα πιο βάσιμα συμπεράσματα είναι εκείνα, τα οποία ξεκινούν και τελικά υπερβαίνουν τις ίδιες τις αμφιβολίες».
«Η ποίηση έχει σκοπούς;» αναρωτήθηκε κατά την διάρκεια της ομιλίας του ο Τίτος Πατρίκιος για να δώσει μόνος του την απάντηση: «Ίσως έχει σκοπιμότητες, αποβλέποντας να εκφράσει ένα κοινωνικό σύνολο και να λειτουργήσει μέσα σε αυτό. Όταν όμως ο ίδιος ο ποιητής βάζει σκοπούς, τότε κινδυνεύει να την καταστρέψει. Ο περίφημος Γάλλος συγγραφέας Μπαλζάκ όταν ρωτήθηκε γιατί γράφει, είχε πει, με πολύ χιούμορ, για τη δόξα και το χρήμα. Εάν όμως γράφεις με σκοπό τη δόξα και το χρήμα είναι σίγουρο ότι θα τα χάσεις και τα δύο».
Όπως είπε ο ίδιος, η λογοτεχνία και ειδικότερα η ποίηση ζει μέσα στη ζωή άρα εκφράζει τις πραγματικότητες μέσα στις οποίες αναπτύσσεται. «Εκεί τα πράγματα γίνονται επικίνδυνα από την εξής άποψη: Όπως είναι καταστρεπτικό για την πολιτική όταν για να εκφραστεί μεταχειρίζεται τους τρόπους της λογοτεχνίας, και κυρίως το συναίσθημα και όχι τον ορθό λόγο, εξίσου καταστρεπτικό είναι και για την λογοτεχνία και την ποίηση όταν χρησιμοποιεί τις πολιτικές λειτουργίες. Τότε αναπόφευκτα θα καταλήξει σε κακή λογοτεχνία, σε κακά κείμενα» σημείωσε ο ίδιος και προσέθεσε: «Αν κοιτάξουμε την ιστορία των προηγούμενων αιώνων, βλέπουμε ότι τα έργα που επεβίωσαν και παραμένουν σημαντικά, τόσο στο μυθιστόρημα, όσο και στην ποίηση, είναι εκείνα τα οποία ενώ ήταν ενταγμένα μέσα στο πολιτικοοικονομικό πλαίσιο της εποχής, ταυτοχρόνως διατηρούσαν το κριτικό βλέμμα τους πάνω στην ίδια την πραγματικότητα».
Στη συνέχεια, αναφέρθηκε στους λόγους που γράφει κανείς ποίηση. «Ένας Ιταλός λόγιος της Αναγέννησης είχε πει ότι γράφει κανείς “για να διδάξει, για να συγκινήσει και για να διασκεδάσει”. Αναλογίζομαι σήμερα ισχύουν αυτά; Το “για να διδάξει” είναι επικίνδυνο στην ποίηση. Αν θέλεις να διδάξεις γίνεσαι δάσκαλος, o ποιητής που υποκρίνεται τον δάσκαλο αποτυγχάνει. Να συγκινήσει ναι, να διασκεδάσει βεβαίως. Χρειάζεται και πολύ μάλιστα. Αλλά θα πρόσθετα και δύο άλλες λειτουργίες της ποίησης. Η μία είναι η συνειδητοποίηση της εξωτερικής πραγματικότητας και η συνειδητοποίηση του εσωτερικού μας εαυτού. Και η δεύτερη είναι ότι δημιουργεί τρεις γέφυρες επικοινωνίας: με τον άλλον που γίνεται δέκτης των ποιημάτων, με τον εαυτό μας και τέλος μία γέφυρα ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν».
Σύμφωνα με τον ίδιο, μεγάλοι ποιητές όπως ο Κωνσταντίνος Καβάφης, ο Κωστής Παλαμάς, ο Κώστας Καρυωτάκης, ο Γιώργος Σεφέρης, ο Γιάννης Ρίτσος φρόντισαν προηγουμένως να θέσουν προβλήματα τα οποία εμφανίστηκαν προς λύση αρκετά ή και πολύ αργότερα. «Και από αυτή την άποψη και εγώ ο ίδιος σε ένα ποίημα μου, γραμμένο πριν μερικά χρόνια, καταλήγω λέγοντας ότι η ποίηση επισκοπώντας τα όσα έχουν γίνει, ψάχνει για απαντήσεις σε ζητήματα που ακόμα δεν έχουν τεθεί».
«Ποια θέματα απασχολούν, σήμερα, τη δική του γραφή;», τον ρωτήσαμε. «Τα ίδια προβλήματα που απασχολούν τους ανθρώπους από τότε που άρχισαν να γράφουν. Να βρουν τι θέλουν να εκφράσουν, και να το εκφράσουν κατορθώνοντας να βάλουν δύο λέξεις -τη μία δίπλα στην άλλη- χωρίς οι λέξεις να καταρρέουν».
Κλείνοντας την ομιλία του, αναφέρθηκε στη γνωστή σκέψη του Βολτέρου («Διαφωνώ ριζικά με αυτά που γράφεις, αλλά θα έδινα και τη ζωή μου ακόμα για να έχεις το δικαίωμα να τα γράφεις»), την οποία είχε υιοθετήσει και ο ίδιος για χρόνια. Σήμερα τη δέχεται, όπως είπε, προσθέτοντας όμως και έναν επιπλέον όρο: «ναι, θα έδινα τη ζωή μου για να έχεις το δικαίωμα να γράφεις, υπό την προϋπόθεση ότι και εσύ θα έδινες τη δική σου για να γράφω εγώ πράγματα τα οποία απεχθάνεσαι».
«Μόνο αν είναι δίπλευρη αυτή η στάση μπορεί να υιοθετηθεί τουλάχιστον από μένα, αλλιώς είναι μία υποταγή στην εξουσία και στην βούληση του απέναντι» εξήγησε.
Όσο για το τι θα παρότρυνε τους νέους της εποχής μας, ο Τίτος Πατρίκιος είπε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ: «Αυτό που λέω για τους νεότερους, είναι να είστε πάντα πολύ κριτικοί στις συμβουλές που σας δίνουν οι μεγαλύτεροι, γιατί πολλές φορές οι συμβουλές αυτές δεν αποβλέπουν παρά στο να δικαιώσουν την δική τους ζωή, και όχι να βοηθήσουν την δική σας. Το πρώτο που θα έλεγα στους νέους είναι: κρίνετε τα πράγματα, μάθετε, δείτε τι είπαν οι παλαιότεροι, αλλά προσπαθήστε να ξαναδείτε την πραγματικότητα με το δικό σας μάτι».
