Βιβλία που δεν μπορούν να μεταφερθούν στο σινεμά

Δεν έχετε συχνά την εντύπωση ότι όλες οι ταινίες που βλέπουμε στο σινεμά αποτελούν κινηματογραφικές μεταφορές αγαπημένων λογοτεχνημάτων;

Αν ναι, τότε πολύ καλά κάνετε!

Γιατί βλέπετε ιστορικά το Χόλιγουντ έχει αγκαλιάσει ολόψυχα τη λογοτεχνία, με το 1/3 σχεδόν των παραγωγών του να βασίζονται πράγματι σε δημοφιλή βιβλία.

Τα τελευταία τρία χρόνια μάλιστα, τουλάχιστον τα μισά από τα 10 φιλμ με την καλύτερη εισπρακτική πορεία της χρονιάς ήταν πράγματι μεταφορές λογοτεχνικών έργων.

Βέβαια, όπως ξέρουμε όλοι με τον δύσκολο τον τρόπο, ένα καλό βιβλίο δεν εγγυάται και μια καλή ταινία, γι’ αυτό και η κινηματογραφική ιστορία είναι γεμάτη από λατρεμένα αφηγήματα που αποδείχθηκε αδύνατο να μεταφερθούν στο σινεμά, κι αυτό όχι λόγω έλλειψης θέλησης ή σοβαρής προσπάθειας.

Και βέβαια αυτά τα βιβλία παραμένουν για την κουβέντα μας υποδειγματικά…

A Confederacy of Dunes

Σκηνοθέτες και σκηνοθέτες έχουν αποπειραθεί να μεταφέρουν το πόνημα του John Kennedy Toole από την πρώτη κιόλας στιγμή που κυκλοφόρησε (1980). Πολλές φορές στα τελευταία αυτά 34 χρόνια μια σειρά από ονόματα έχουν εμπλακεί στη μέλλουσα ταινία, ή τουλάχιστον αυτό ήθελαν οι χολιγουντιανές φήμες, και στη μακρά σειρά περιλαμβάνονται οι Χάροντλ Ράμις, Στίβεν Σόντεμπεργκ, Τζον Μπελούσι, John Waters, John Candy, Chris Farley, John Goodman, ακόμα και ο Γουίλ Φέρελ! Η τελευταία απόπειρα ήταν του δημιουργού James Bobin, ο οποίος ήθελε στον πρωταγωνιστικό ρόλο τον Ζακ Γαλιφιανάκη. Αν και ο Σόντεμπεργκ δεν θα έβαζε στοίχημα γι’ αυτό: «Πιστεύω ότι το βιβλίο είναι καταραμένο», είπε σε συνέντευξη το 2013, «δεν είμαι προληπτικός, αλλά αυτό το σχέδιο είναι σαν να έχει κακή μαγεία πάνω του»! Κι αν το ίδιο το βιβλίο δεν μπορεί να γίνει ταινία, ίσως να γίνει ένα φιλμ για το πώς είδε το πόνημα τον δρόμο της έκδοσης: η μητέρα του συγγραφέα βρήκε το χειρόγραφο μετά την αυτοκτονία του γιου της και έπρεπε να περάσουν άλλα 11 χρόνια κοπιωδών προσπαθειών και πιέσεων εκ μέρους της για να καταδεχτούν να το διαβάσουν οι υπεύθυνοι έκδοσης. Το βιβλίο κυκλοφόρησε τελικά το 1980 και την επόμενη χρονιά απέσπασε το Βραβείο Πούλιτζερ…

Εκατό Χρόνια Μοναξιάς

Η επιτομή του έρωτα και της απώλειας, το σπουδαίο μυθιστόρημα του νομπελίστα Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, αποτελεί το άγιο δισκοπότηρο των χολιγουντιανών σκηνοθετών, καθώς είναι κάτι παραπάνω από σίγουρο ότι η κινηματογραφική μεταφορά του θα είναι οσκαρικών προδιαγραφών. Και βέβαια υπάρχει και καλό κοινό για να το υποδεχτεί όπως του πρέπει, καθώς το βιβλίο έχει μεταφραστεί από το 1967 σε περισσότερες από 37 γλώσσες. Το εμπόδιο που κάνει εδώ την κινηματογραφική του μεταφορά αδύνατη είναι ο προσφάτως εκλιπών συγγραφέας του, ο οποίος αρνιόταν σθεναρά να παραχωρήσει τα δικαιώματα στις τόσες και τόσες απόπειρες προσέγγισής του. Κάποια στιγμή είπε στον παραγωγό Harvey Weinstein ότι θα εμπιστευόταν σε αυτόν και τον σκηνοθέτη του, τον «πολύ» Τζουζέπε Τορνατόρε, το βιβλίο, υπό έναν μικρό όρο όμως: «Πρέπει να κινηματογραφήσετε όλο το βιβλίο, θα κυκλοφορεί όμως μόνο ένα κεφάλαιο -διάρκειας δύο λεπτών- τον χρόνο, για τα επόμενα 100 χρόνια»! Αντίο ταινία…

Ο Φύλακας στη Σίκαλη

Το λογοτεχνικό αριστούργημα του Τζ. Ντ. Σάλιντζερ του 1951 παραμένει άλλο ένα βιβλίο τα κινηματογραφικά δικαιώματα του οποίου διαφυλάχθηκαν ως κόρη οφθαλμού από τον συγγραφέα του, ο οποίος έφυγε από τη ζωή το 2010. Ο ίδιος αρνιόταν να τα παραχωρήσει μετά τις περιπέτειες με τη σαφώς αποτυχημένη μεταφορά του «Θείου Γουίγκιλι στο Κονέκτικατ» από τον Mark Robson το 1949. Οι δημιουργοί που είχαν προσεγγίσει τον ερημίτη συγγραφέα είναι η ίδια η dream team του Χόλιγουντ: Μπίλι Ουάιλντερ, Ηλίας Καζάν, Μάρλον Μπράντο, Στίβεν Σπίλμπεργκ, Τζακ Νίκολσον, Τέρενς Μάλικ, ακόμα και ο Λεονάρντο ΝτιΚάπριο αποπειράθηκε τελευταία, λαμβάνοντας πάντα το ίδιο εμφατικό «όχι» του Σάλιντζερ. Ο ίδιος δεν ήθελε να βρίσκεται στη ζωή όταν θα γινόταν το σπουδαίο πόνημά του ταινία, το οποίο προεξοφλούσε ότι θα ήταν παταγώδης καλλιτεχνική αποτυχία, αν και σε επιστολή του το 1957 φαίνεται ανοιχτός στο ενδεχόμενο μιας κινηματογραφικής μεταφοράς μετά τον θάνατό του: «Είναι πιθανό μια μέρα τα δικαιώματα να πουληθούν. Και καθώς υπάρχει πάντα η διαφαινόμενη πιθανότητα να πεθάνω φτωχός, φλερτάρω πια με την ιδέα να αφήσω τα αδιάθετα δικαιώματα στη γυναίκα και την κόρη μου ως εξασφάλιση για το μέλλον. Με χαροποιεί πάντως το γεγονός, οφείλω να προσθέσω, ότι δεν θα πρέπει να δω τα αποτελέσματα αυτής της δοσοληψίας»!

Ατέλειωτο Αστείο

Το ογκώδες μυθιστόρημα «Infinite Jest» του αυτόχειρα συγγραφέα Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας των 1.000 και πλέον σελίδων ασχολείται με μια σειρά «καυτών» κοινωνικών θεμάτων, όπως η κατάθλιψη, η παιδική κακοποίηση και ο εθισμός. Όταν λοιπόν ο Φόστερ, ένας από τους κορυφαίους μεταμοντέρνους συγγραφείς της γενιάς του, αυτοκτόνησε το 2008, οι φήμες έδιναν και έπαιρναν για τη συνεργασία λέει του Φόστερ με τον σκηνοθέτη Sam Jones για την κινηματογραφική προσαρμογή του αφηγήματος. Το κοινό περίμενε με ανυπομονησία να γίνει ταινία το τρομερό μπεστ-σέλερ, αν και φάνηκε τελικά ότι επρόκειτο απλώς για αβάσιμη φημολογία. Είναι τέτοιο το επίπεδο εννοιολογικής πολυπλοκότητας και αφηγηματικής πυκνότητας του βιβλίου που ο σεναριογράφος δεν θα ήξερε κυριολεκτικά τι να αφήσει και τι να πετάξει από το ογκωδέστατο πόνημα…

Ubik

Ο «Σέξπιρ της επιστημονικής φαντασίας», ο τρομερός Φίλιπ Ντικ, έχει παραδόξως ένα βιβλίο που δεν έχει μεταφερθεί ακόμα στο σινεμά. Και βέβαια δεν χρειάζεται καν να αναφερθεί ότι οι απόπειρες για την κινηματογραφική προσαρμογή της ιστορίας του από το 1969, που έχει να κάνει τόσο με τηλεπαθητικά φαινόμενα όσο και τον αποικισμό της Σελήνης (που τοποθετείται στο κοντινό τότε μέλλον του 1992!), είχαν πέσει βροχή. Ήδη από το 1974 ο σκηνοθέτης Jean-Pierre Gorin πλήρωσε τον συγγραφέα να ετοιμάσει το σενάριο, με τον Ντικ να ολοκληρώνει πράγματι την προσαρμογή μέσα σε έναν μήνα. Παρά το γεγονός ότι η ταινία δεν έγινε ποτέ, το σενάριο εκδόθηκε το 1985 ως «Ubik: Το Σενάριο». Το 2006 έγινε άλλη μια προσπάθεια, αυτή τη φορά από τον παραγωγό του «Scanner Darkly», Tommy Pallotta, μάταια όμως, και το 2011 κυκλοφόρησαν και πάλι φήμες για το γύρισμα της πολυαναμενόμενης ταινίας, τώρα με τον Μισέλ Γκοντρί στο τιμόνι της σκηνοθεσίας. Στις αρχές ωστόσο του 2014 ο Γκοντρί δήλωσε ότι δεν δουλεύει πλέον στο φιλόδοξο σχέδιο, που μοιάζει πια καταραμένο…

Blood Meridian

Το στιλ της γραφής του Cormac McCarthy δεν είναι εύκολο να μεταφερθεί στο σινεμά, όπως έχουν μάθει αρκετοί ταλαντούχοι σκηνοθέτες με τον δύσκολο τρόπο, αν και το αντι-γουέστερν «Blood Meridian» του 1985 έχει αποδειχθεί η μεγαλύτερη πρόκληση μέχρι στιγμής. Όπως τουλάχιστον έχουν ισχυριστεί οι στρατιές των σεναριογράφων που αποπειράθηκαν να μεταφέρουν το αιματοβαμμένο μυθιστόρημα στη μεγάλη οθόνη, είναι «σχεδόν αδύνατο να ενσωματωθεί η εξαιρετική βία του βιβλίου σε ένα οργανικό κινηματογραφικό σύνολο» που να μην εξαντλείται στα ανατριχιαστικά περιστατικά του βιβλίου. Αυτό βέβαια δεν εμπόδισε τον πανταχού παρόντα ηθοποιό-συγγραφέα-σκηνοθέτη-μοντέλο-κ.λπ.-κ.λπ Τζέιμς Φράνκο από την προσπάθεια, κι έτσι παρουσίασε αυτό τον Ιούλιο έναν 25λεπτο πιλότο του δικού του κινηματογραφικού οράματος πάνω στο δημοφιλέστατο μυθιστόρημα. Κανείς ωστόσο δεν εκδήλωσε ενδιαφέρον…

O Χαμένος Παράδεισος

Παρά το γεγονός ότι τα χριστιανικά περιεχόμενα αποτελούν αγαπημένα θέματα του κινηματογράφου, το επικό ποίημα του σπουδαίου Τζον Μίλτον δεν είναι καθόλου εύκολο να μεταφερθεί στο σινεμά, από την πλευρά του δημιουργού τουλάχιστον. Κι αυτό γιατί αποτελεί μεγάλη πρόκληση για μια ταινία όταν οι κύριοι ήρωές της είναι ο Θεός, ο Σατανάς, ο Αδάμ και η Εύα! Και βέβαια είναι και η κατάφωρη γύμνια του ποιήματος που όσο να πεις αποτελεί εξτρά τροχοπέδη, όπως ισχυρίστηκε τουλάχιστον ο παραγωγός Vincent Newman που είπε να προσπαθήσει το 2007. Λίγα χρόνια αργότερα, ο σκηνοθέτης Άλεξ Πρόγιας αποπειράθηκε μια δική του -ελεύθερη- εκδοχή του ποιήματος, με τον Μπράντλεϊ Κούπερ στον ρόλο του Εωσφόρου, το σχέδιο εγκαταλείφθηκε ωστόσο οριστικά το 2012…

Nostromo

Για το περίφημο πόνημα του Τζόζεφ Κόνραντ είναι πει άλλοτε ο Σκοτ Φιτζέραλντ: «Θα προτιμούσα να είχα γράψει το Nostromo του Κόνραντ από κάθε άλλο μυθιστόρημα»! Και βέβαια μιλάμε για βιβλίο που κυκλοφόρησε το 1904, είχε λοιπόν αρκετά χρόνια μπροστά του το σινεμά να το αγκαλιάσει, αν και μόνο έτσι δεν ήταν. Οι περισσότεροι θεωρούν σήμερα πως δεν το αγγίζει το Χόλιγουντ από σεβασμό στη μνήμη του σπουδαίου σκηνοθέτη Ντέιβιντ Λιν, ο οποίος έφυγε από τον κόσμο το 1991, μόλις έναν μήνα πριν ξεκινήσουν τα προγραμματισμένα γυρίσματα. Η κινηματογραφική μεταφορά του «Nostromo» ήταν το μακροχρόνιο όνειρο του Λιν, κάτι που εμπόδισε πολλούς να εμπλακούν με το βιβλίο. Το 2002 βέβαια ανακοινώθηκε από τους διαχειριστές των πνευματικών δικαιωμάτων του σκηνοθέτη ότι ο Μάρτιν Σκορσέσε είχε δεχτεί να καθίσει στην καρέκλα του σκηνοθέτη, έκτοτε όμως κανένα άλλο νέο δεν υπάρχει…