Νέες χώρες ενδέχεται να ενταχθούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση χωρίς να αποκτήσουν αμέσως πλήρη δικαιώματα ψήφου -μια πρόταση που θα μπορούσε να κάνει ηγέτες όπως ο Βίκτορ Όρμπαν της Ουγγαρίας πιο δεκτικούς στην ιδέα της ένταξης χωρών όπως η Ουκρανία στο ευρωπαϊκό μπλοκ.

Η πρόταση για αλλαγή των κανόνων ένταξης στην ΕΕ βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο και θα πρέπει να εγκριθεί από όλα τα υπάρχοντα κράτη-μέλη. Το υπό συζήτηση σχέδιο προβλέπει πως τα νέα μέλη θα αποκτούν πλήρη δικαιώματα μόνο όταν η ΕΕ θα έχει μεταρρυθμίσει τον τρόπο λειτουργίας της ώστε να είναι πιο δύσκολο για μεμονωμένες χώρες να ασκούν βέτο σε πολιτικές αποφάσεις.

Πρόκειται για τη νεότερη προσπάθεια υπέρ της διεύρυνσης, που στηρίζεται από κυβερνήσεις όπως της Αυστρίας και της Σουηδίας, με στόχο να αναζωογονηθεί η διαδικασία ένταξης, η οποία παραμένει μπλοκαρισμένη από τη Βουδαπέστη και ορισμένες άλλες χώρες που φοβούνται ότι η επέκταση θα φέρει ανεπιθύμητο ανταγωνισμό στις αγορές τους ή θα θέσει σε κίνδυνο τα εθνικά τους συμφέροντα ασφαλείας.

Προτεραιότητα η διεύρυνση της ΕΕ, απέναντι στη ρωσική επιθετικότητα

Η ΕΕ έχει θέσει τη διεύρυνση ως στρατηγική προτεραιότητα, εν μέσω της επεκτατικής ατζέντας του Βλαντίμιρ Πούτιν, όμως η προοπτική αύξησης των μελών από 27 σε έως και 30 μέσα στην επόμενη δεκαετία αποκαλύπτει εσωτερικές διαιρέσεις, όπως αναφέρει το Politico.

Ο Άντον Χοφράιτερ, πρόεδρος της Επιτροπής Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της γερμανικής Bundestag, δήλωσε: «Τα μελλοντικά μέλη θα πρέπει να παραιτούνται από το δικαίωμα βέτο έως ότου εφαρμοστούν βασικές θεσμικές μεταρρυθμίσεις -όπως η εισαγωγή της ενισχυμένης πλειοψηφίας. Η διεύρυνση δεν πρέπει να καθυστερεί επειδή μεμονωμένα κράτη-μέλη μπλοκάρουν μεταρρυθμίσεις».

Η πρωτοβουλία θα επέτρεπε σε χώρες όπως η Ουκρανία, η Μολδαβία και το Μαυροβούνιο να απολαμβάνουν πολλά από τα οφέλη της ένταξης στην ΕΕ, αλλά χωρίς δικαίωμα βέτο -το οποίο θεωρείται από τις κυβερνήσεις μελών ως το έσχατο εργαλείο αποτροπής πολιτικών που δεν επιθυμούν.

Το σκεπτικό της πρότασης, πώς θα αναζωγονήσει τη διαδικασία

Η σκέψη πίσω από την πρόταση -που συζητείται ανεπίσημα μεταξύ χωρών της ΕΕ και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής- είναι ότι η ένταξη νέων κρατών χωρίς δικαίωμα βέτο, τουλάχιστον στην αρχή, θα επιτρέψει πιο ευέλικτους όρους ένταξης χωρίς την ανάγκη αναθεώρησης των βασικών συνθηκών της ΕΕ.

Μέχρι πρόσφατα, οι Ευρωπαίοι ηγέτες επέμεναν ότι μια τέτοια αναθεώρηση ήταν αναγκαία πριν από οποιαδήποτε νέα ένταξη, προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος παραλύσεων στις αποφάσεις των Βρυξελλών. Ωστόσο, οι προσπάθειες κατάργησης του δικαιώματος βέτο για τα υπάρχοντα κράτη-μέλη έχουν συναντήσει ισχυρές αντιδράσεις -όχι μόνο από την Ουγγαρία, αλλά και από τη Γαλλία και την Ολλανδία.

Ο Χοφράιτερ υποστήριξε ότι το σχέδιο για νέα μέλη χωρίς πλήρη δικαιώματα ψήφου θα διασφαλίσει πως η ΕΕ «θα παραμείνει λειτουργική, ακόμη και σε διευρυμένη μορφή». Είπε επίσης ότι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων θεωρούν την προσέγγιση «εποικοδομητική και ρεαλιστική».

Η πρωτοβουλία αυτή συμπίπτει με την αυξανόμενη απογοήτευση στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και των Δυτικών Βαλκανίων, που έχουν προχωρήσει σε βαθιές μεταρρυθμίσεις αλλά παραμένουν εκτός Ένωσης εδώ και χρόνια. Το Μαυροβούνιο, για παράδειγμα, ξεκίνησε τις διαπραγματεύσεις ένταξης το 2012.

Ο πρόεδρος του Μαυροβουνίου, Γιακόβ Μιλάτοβιτς, δήλωσε:

«Η τελευταία χώρα που μπήκε στην ΕΕ ήταν η Κροατία, πριν από πάνω από 10 χρόνια και, στο μεταξύ, το Ηνωμένο Βασίλειο αποχώρησε. Τώρα είναι η ώρα να αναζωογονήσουμε τη διαδικασία».

«Χρειαζόμαστε λύση εδώ και τώρα», λένε οι Ουκρανοί

Ο αναπληρωτής πρωθυπουργός της Ουκρανίας, Ταράς Κάτσκα, υπογράμμισε την ανάγκη για «δημιουργικές λύσεις» ώστε να ξεμπλοκάρει η διαδικασία διεύρυνσης, λέγοντας: «Το να περιμένουμε δεν είναι επιλογή. Χρειαζόμαστε λύση εδώ και τώρα, κάτι σημαντικό όχι μόνο για την Ουκρανία, αλλά και για την Ευρωπαϊκή Ένωση».

Η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, έχει θέσει τη διεύρυνση στο κέντρο της στρατηγικής της ατζέντας, προτείνοντας ένταξη της Ουκρανίας και της Μολδαβίας έως το 2030, αλλά τα κράτη-μέλη αντιστέκονται στην επιτάχυνση.

Νωρίτερα μέσα στον Οκτώβριο, χώρες της ΕΕ απέρριψαν πρόταση του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα, για επίσπευση της διαδικασίας.

Την Τετάρτη, ηγέτες από τα Δυτικά Βαλκάνια -Αλβανία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Κόσοβο, Μαυροβούνιο, Βόρεια Μακεδονία και Σερβία– θα συναντηθούν στο Λονδίνο για τη σύνοδο του «Διαδικασίας του Βερολίνου», που θα επικεντρωθεί στην ενίσχυση της περιφερειακής συνεργασίας ως προάγγελο της ένταξής τους στην ΕΕ.

Πάντως, ένα προσχέδιο συμπερασμάτων για τη συνάντηση των Ευρωπαίων ηγετών στις Βρυξέλλες την Πέμπτη δεν περιλαμβάνει αναφορά στη διεύρυνση, προκαλώντας την αγανάκτηση των χωρών που την υποστηρίζουν.

Η ένταξη στην ΕΕ θεωρείται από πολλούς ως το βασικό γεωπολιτικό εργαλείο της Ένωσης απέναντι στη Ρωσία, η οποία συνεχίζει την επιθετική της στάση στην περιοχή.