Πολλοί μύθοι γύρω από τον διαβήτη παραμένουν διαδεδομένοι και όχι μόνο αυτό. Μύθοι που στιγματίζουν, προκαλούν ντροπή ή οδηγούν σε λανθασμένες επιλογές μπορεί να επιβαρύνουν την υγεία και να δυσχεράνουν τη σωστή διαχείριση της νόσου. Ο διαβήτης είναι μία σύνθετη, χρόνια κατάσταση. Δεν προκαλείται απλώς από «πολύ ζάχαρη» και δεν αντιμετωπίζεται με απλές γενικεύσεις. Η καλύτερη διαχείριση περιλαμβάνει ισορροπημένη διατροφή, τακτική σωματική δραστηριότητα και συνεργασία με ειδικούς στο διαβήτη.

Στο παρακάτω κείμενο, με βάση δηλώσεις έμπειρων διαιτολόγων και διαθέσιμες έρευνες, ξεκαθαρίζονται πέντε από τους πιο διαδεδομένους μύθους και προσφέρεται πρακτική καθοδήγηση για το τι ισχύει στην πραγματικότητα.

Μύθος #1 — «Η κατανάλωση ζάχαρης προκαλεί διαβήτη»

Η ιδέα ότι «η ζάχαρη προκαλεί διαβήτη» είναι απλοποίηση που παραβλέπει τη βιολογία της νόσου. Ο διαβήτης τύπου 1 είναι αυτοάνοση πάθηση: το ανοσοποιητικό σύστημα καταστρέφει τα βήτα κύτταρα του παγκρέατος που παράγουν ινσουλίνη, με αποτέλεσμα ελάχιστη ή καθόλου παραγωγή ινσουλίνης. Ο διαβήτης τύπου 2 έχει πολύπλοκο υπόβαθρο: εμπλέκονται γενετικοί παράγοντες, αντίσταση στην ινσουλίνη, ποιότητα σώματος και παράγοντες τρόπου ζωής (διατροφή, φυσική δραστηριότητα).

Όπως επισημαίνει η Ina Flores, M.S., RD, CDCES: «Ο διαβήτης τύπου 2 δεν έχει μία μόνο αιτία, ειδικά όχι μόνο τη ζάχαρη. Οι δίαιτες με υψηλή περιεκτικότητα σε υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα, τα οποία συχνά περιέχουν πρόσθετα σάκχαρα, λίπη και επεξεργασμένους υδατάνθρακες, έχουν συνδεθεί με την αντίσταση στην ινσουλίνη και τη δυσλειτουργία της γλυκόζης».

Η υπερβολική πρόσληψη προστιθέμενης ζάχαρης μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη μεταβολικών προβλημάτων και στη συσσώρευση σωματικού βάρους, αλλά το κρίσιμο είναι το συνολικό διατροφικό πρότυπο και η μεταβολική υγεία, όχι ένα μόνο τρόφιμο.

Μύθος #2 — «Όσοι έχουν διαβήτη δεν μπορούν να τρώνε υδατάνθρακες»

Η πλήρης αποχή από υδατάνθρακες δεν είναι απαραίτητη ούτε κατάλληλη για όλους. Ο τύπος των υδατανθράκων, η ποσότητα και ο τρόπος συνδυασμού τους με άλλα μακροθρεπτικά συστατικά (πρωτεΐνη, λίπος, φυτικές ίνες) καθορίζουν την επίδραση στο σάκχαρο του αίματος. Πηγές πλούσιες σε φυτικές ίνες (όσπρια, δημητριακά ολικής αλέσεως, φρούτα και λαχανικά) χωνεύονται πιο αργά, βοηθούν τον γλυκαιμικό έλεγχο και παρέχουν βιταμίνες/μέταλλα απαραίτητα για τη διαχείριση της πάθησης.

Η Tamar Samuels, M.S., RD, CDN, εξηγεί πρακτικά ότι «ο συνδυασμός υδατανθράκων με πρωτεΐνες, λιπαρά ή φυτικές ίνες, όπως ο συνδυασμός φρούτων με ξηρούς καρπούς ή κράκερ με τυρί, μπορεί να βοηθήσει στην επιβράδυνση της πέψης και να διατηρήσει το σάκχαρο στο αίμα σταθερότερο».

Φυσικά, ορισμένα άτομα χρειάζονται στενή παρακολούθηση της πρόσληψης υδατανθράκων (π.χ. προσαρμογή δόσης ινσουλίνης, παρακολούθηση μετρήσεων γλυκόζης). Η συνεργασία με διαιτολόγο ή ειδικό για τον διαβήτη βοηθά στην εξατομίκευση του σχεδίου διατροφής.

Μύθος #3 — «Το να παίρνετε ινσουλίνη σημαίνει ότι έχετε αποτύχει»

Η χρήση ινσουλίνης δεν είναι ένδειξη «αποτυχίας». Ο διαβήτης είναι χρόνια και προοδευτική ασθένεια. Για κάποιους ανθρώπους η παραγωγή ινσουλίνης μειώνεται με το χρόνο, ανεξάρτητα από το πόσο σχολαστικά ακολουθούν υγιεινό τρόπο ζωής. Η ινσουλίνη είναι η βασική ορμόνη που επιτρέπει στη γλυκόζη να περάσει στα κύτταρα. Όταν δεν υπάρχει επαρκής ινσουλίνη, το σάκχαρο συσσωρεύεται στο αίμα και προκαλεί βλάβες σε όργανα και αγγεία.

Όπως σημειώνει η Dr. Flores: «Η έναρξη ενός σχήματος ινσουλίνης δεν έχει να κάνει με την εγκατάλειψη ή την αποτυχία, αλλά με το να δώσετε στο σώμα σας αυτό που χρειάζεται. Είναι μια ισχυρή, σωτήρια θεραπεία».

Για τους ανθρώπους με διαβήτη τύπου 1 η ινσουλίνη είναι απαραίτητη για επιβίωση. Για άτομα με διαβήτη τύπου 2, η ινσουλίνη μπορεί να γίνει απαραίτητη όταν η ενδογενής παραγωγή δεν επαρκεί.

Μύθος #4 — «Εάν έχετε φυσιολογικό ΔΜΣ, ο διαβήτης δεν θα σας επηρεάσει»

Ο Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) είναι ένα αδρό εργαλείο που δεν ξεχωρίζει μυϊκή μάζα από λιπώδη μάζα και δεν λαμβάνει υπόψη κρίσιμους παράγοντες όπως γενετική, εθνικότητα, ηλικία ή στρες. Κάποιος με «φυσιολογικό» ΔΜΣ μπορεί να έχει αυξημένο σπλαχνικό λίπος ή χαμηλή μυϊκή μάζα και να βρίσκεται σε αυξημένο κίνδυνο μεταβολικών διαταραχών. Αντίστροφα, άτομα με «υψηλό» ΔΜΣ μπορεί να έχουν διαφορετική σύνθεση σώματος.

Έρευνες δείχνουν ότι η παχυσαρκία, είναι συχνά ισχυρότερος προγνωστικός παράγοντας κινδύνου για ανάπτυξη διαβήτη από ό,τι ο ΔΜΣ.

Η Meredith Rofheart, M.S., RD, CDN, προειδοποιεί: «Θα ήταν λάθος να υποθέσουμε ότι όσοι βρίσκονται στην κατηγορία του φυσιολογικού ΔΜΣ προστατεύονται από την ανάπτυξη διαβήτη τύπου 2. Πρέπει να αναγνωρίσουμε άλλους παράγοντες κινδύνου για δυσλειτουργία του σακχάρου στο αίμα και αντίσταση στην ινσουλίνη για να αποφύγουμε τις λανθασμένες διαγνώσεις».

Μύθος #5 — «Ο διαβήτης είναι αναστρέψιμος»

Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει θεραπεία για τον διαβήτη. Ωστόσο, ορισμένα άτομα με διαβήτη τύπου 2 μπορούν να πετύχουν ύφεση, δηλαδή να διατηρούν φυσιολογικά επίπεδα γλυκόζης χωρίς φαρμακευτική αγωγή. Η ύφεση είναι δυνατή ειδικά μετά από σημαντική απώλεια βάρους και έγκαιρες παρεμβάσεις, αλλά δεν αποτελεί οριστική ίαση. Απαιτείται διαρκής παρακολούθηση και διατήρηση των αλλαγών στον τρόπο ζωής, καθώς η επαναφορά βάρους ή η περαιτέρω απώλεια λειτουργίας των βήτα κυττάρων μπορεί να οδηγήσει σε υποτροπή.

Η Ina Flores το συνοψίζει: «Η ύφεση είναι δυνατή για ορισμένα άτομα με διαβήτη τύπου 2, ειδικά μετά από σημαντική απώλεια βάρους και έγκαιρη παρέμβαση, αλλά δεν αποτελεί θεραπεία. Η διατήρηση της ύφεσης απαιτεί συνεχείς αλλαγές στον τρόπο ζωής, τακτική ιατρική παρακολούθηση και υποστήριξη».

Για τον διαβήτη τύπου 1, παρά τις προόδους στην έρευνα και τις υποσχόμενες θεραπείες, η πάθηση παραμένει σήμερα μη αναστρέψιμη και απαιτεί συνεχή ιατρική διαχείριση.

Τι πρέπει να γνωρίζετε — Πρακτικές οδηγίες

Παρά τους μύθους, υπάρχουν εδραιωμένες συνήθειες που βελτιώνουν την ικανότητα διαχείρισης του διαβήτη:

  • Ισορροπήστε το πιάτο σας. Συνδυάστε πρωτεΐνη, υγιή λίπη και φυτικές ίνες/σύνθετους υδατάνθρακες για πιο σταθερό γλυκαιμικό προφίλ.
  • Κινηθείτε περισσότερο. Η τακτική σωματική δραστηριότητα όπως προπόνηση δύναμης, αερόβια άσκηση, αθλήματα, περπάτημα, βοηθά στη ρύθμιση της γλυκόζης και στη βελτίωση της ευαισθησίας στην ινσουλίνη. Αποφύγετε επίσης τον υπερβολικό χρόνο που κάθεστε.
  • Παρακολουθήστε τις μερίδες σας. Έλεγχος μεγέθους μερίδας βοηθά στη διαχείριση πρόσληψης υδατανθράκων και θερμίδων. Μια απλή οδηγία: μισό πιάτο μη αμυλούχα λαχανικά, 1/4 σύνθετοι υδατάνθρακες, 1/4 άπαχη πρωτεΐνη.
  • Κάντε έγκαιρο έλεγχο. Αν έχετε οικογενειακό ιστορικό ή άλλους παράγοντες κινδύνου, μιλήστε με τον γιατρό σας. Η πρώιμη ανίχνευση επιτρέπει παρεμβάσεις που προλαμβάνουν ή καθυστερούν επιπλοκές.
  • Συνεργαστείτε με επαγγελματία. Διαιτολόγοι και πιστοποιημένοι ειδικοί φροντίδας και εκπαίδευσης για τον διαβήτη (CDCES) μπορούν να σχεδιάσουν εξατομικευμένα σχήματα διατροφής, άσκησης και θεραπείας.

Συμπερασματικά

Οι μύθοι για τον διαβήτη δεν είναι απλώς ανακρίβειες, είναι επιβλαβείς. Δημιουργούν φόβο, ντροπή και συχνά καθυστέρηση στην αναζήτηση αποτελεσματικής φροντίδας. Η διαχείριση του διαβήτη δεν αφορά την «τελειότητα» ή την τιμωρία. Αφορά την κατανόηση, την υποστήριξη και την παροχή πρακτικών εργαλείων στους ανθρώπους ώστε να φροντίζουν την υγεία τους. Η αντικατάσταση των μύθων με τεκμηριωμένες γνώσεις και η συνεργασία με επαγγελματίες υγείας μπορούν να κάνουν πραγματική διαφορά είτε ως πρόληψη, είτε ως διαχείριση, είτε ως προσπάθεια επίτευξης ύφεσης.