Ο πόλεμος στην Ουκρανία, που ξέσπασε μετά τη μαζική εισβολή της Ρωσίας τον Φεβρουάριο του 2022, δεν δείχνει σημάδια αποκλιμάκωσης.
Στην ανατολική Ουκρανία, η Ρωσία συνεχίζει μια επίπονη και αιματηρή προέλαση. Θανατηφόρες αεροπορικές επιθέσεις σημειώνονται κάθε βράδυ σε όλη τη χώρα, ενώ τα ρωσικά διυλιστήρια και οι ενεργειακές εγκαταστάσεις δέχονται συχνά επιθέσεις από τα drones της Ουκρανίας.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, το Κρεμλίνο επιβεβαίωσε ότι σχεδιάζεται συνάντηση μεταξύ του Ντόναλντ Τραμπ και του Βλαντίμιρ Πούτιν, η οποία αναμένεται να πραγματοποιηθεί σύντομα. Ο Αμερικανός ηγέτης δήλωσε την Τετάρτη: «Ήρθα για να τον τελειώσω [τον πόλεμο]». Τρεις γύροι διαπραγματεύσεων μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, που έγιναν με δική του πρωτοβουλία μεταξύ Μαΐου και Ιουλίου, δεν κατάφεραν να φέρουν τις δύο πλευρές πιο κοντά στην ειρήνη και ο Τραμπ ενδέχεται να ελπίζει πως αν πάρει την κατάσταση στα χέρια του θα υπάρξει τελικά κατάπαυση του πυρός.
Ωστόσο, το χάσμα μεταξύ Κιέβου και Μόσχας είναι τόσο μεγάλο που ακόμη και συνομιλίες με διαμεσολάβηση Τραμπ ίσως είναι δύσκολο να γεφυρώσουν τις διαφορές. Σε υπόμνημα που παρουσιάστηκε στους Ουκρανούς από τη Ρωσία τον Ιούνιο, η Μόσχα διατύπωσε τις μέγιστες απαιτήσεις της για μια «τελική διευθέτηση» της σύγκρουσης. Αυτές περιλαμβάνουν αναγνώριση της ρωσικής κυριαρχίας στις ουκρανικές περιφέρειες Κριμαίας, Ντονέτσκ, Λουχάνσκ, Ζαπορίζια και Χερσώνας, αποστρατιωτικοποίηση της Ουκρανίας, ουδετερότητα, απουσία ξένης στρατιωτικής παρουσίας και νέες εκλογές.
Η Ρωσίδα αναλύτρια Τατιάνα Στανοβάγια έγραψε: «Η ρωσική πλευρά μπορεί να παρουσιάσει αυτή τη θέση με πολλούς τρόπους, δημιουργώντας την εντύπωση ότι η Μόσχα είναι ανοιχτή σε παραχωρήσεις και σοβαρές διαπραγματεύσεις. Όμως ο πυρήνας της θέσης παραμένει αμετάβλητος: η Ρωσία θέλει το Κίεβο να παραδοθεί».
Γιατί η Ρωσία του Πούτιν εισέβαλε στην Ουκρανία;
Μετά από συνάντηση μεταξύ Πούτιν και του απεσταλμένου των ΗΠΑ Στιβ Γουίτκοφ, ο Αμερικανός ΥΠΕΞ Μάρκο Ρούμπιο δήλωσε την Τετάρτη ότι η Ουάσιγκτον έχει πλέον καλύτερη κατανόηση των όρων υπό τους οποίους η Ρωσία θα ήταν πρόθυμη να τερματίσει τον πόλεμο.
Δεν είναι γνωστό αν αυτοί οι όροι έχουν αλλάξει. Ωστόσο, μόλις την προηγούμενη εβδομάδα ο Πούτιν – πιθανότατα αναφερόμενος στο υπόμνημα – επισήμανε ότι η Ρωσία είχε γνωστοποιήσει τους στόχους της από τον Ιούνιο και πως αυτοί παραμένουν οι ίδιοι. Συνεπώς, παρά τη συμφωνία του Κρεμλίνου για μια συνάντηση Τραμπ-Πούτιν, δεν υπάρχει λόγος να πιστεύει κανείς πως η Μόσχα είναι έτοιμη να υποχωρήσει από τις σκληρές της προϋποθέσεις.
Γιατί λοιπόν ο Πούτιν συμφωνεί για συνομιλίες τώρα;
Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι ελπίζει πως η έναρξη διαλόγου θα αποτρέψει τις δευτερογενείς κυρώσεις που ο Τραμπ απείλησε να επιβάλει στους εμπορικούς εταίρους της Μόσχας ήδη από την Παρασκευή. Το Κρεμλίνο ίσως θεωρεί επίσης ότι μπορεί να πείσει τον Τραμπ για την αξία των δικών του προϋποθέσεων τερματισμού του πολέμου.
Στην αρχή της δεύτερης θητείας του, ο Τραμπ φαινόταν περισσότερο ευθυγραμμισμένος με τη Ρωσία παρά με την Ουκρανία, αποκαλώντας τον Ζελένσκι «δικτάτορα» και αφήνοντας να εννοηθεί πως ευθύνεται για τον πόλεμο με τη Ρωσία. Αν και στη συνέχεια έδειξε ανυπομονησία απέναντι στον Πούτιν – «απλώς με τραβάει από τη μύτη», είπε τον Απρίλιο – ο Τραμπ έχει αρνηθεί να πει αν θεωρεί πως ο Ρώσος ηγέτης του είπε ψέματα ως προς την πρόθεσή του για κατάπαυση πυρός.
Είτε λόγω προσωπικής συμπάθειας είτε λόγω υιοθέτησης παρόμοιας κοσμοθεωρίας, ο Τραμπ έχει επιδείξει απροθυμία να καταδικάσει πλήρως τον Πούτιν για τις πράξεις του. Στη συνάντηση των δύο στο Ελσίνκι το 2018, κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του Τραμπ, πολλοί έμειναν άναυδοι όταν τον είδαν να παίρνει το μέρος του Κρεμλίνου στις κατηγορίες παρέμβασης στις αμερικανικές εκλογές του 2016 και να αναλαμβάνει την ευθύνη για την τεταμένη κατάσταση των αμερικανορωσικών σχέσεων.
Ίσως αυτός είναι εν μέρει και ο λόγος που το Κίεβο επιθυμεί να συμμετέχει σε οποιεσδήποτε συνομιλίες για κατάπαυση του πυρός, για να αποφευχθεί το ενδεχόμενο να πειστεί ο Τραμπ από τον Πούτιν. Μέσω του απεσταλμένου του, Στιβ Γουίτκοφ, ο Τραμπ έχει επίσης προτείνει τη διεξαγωγή τριμερούς συνάντησης με Πούτιν και Ζελένσκι. Ο Ρώσος πρόεδρος όμως έχει απορρίψει αυτές τις προτάσεις, δηλώνοντας πως οι προϋποθέσεις για τέτοιο ραντεβού απέχουν πολύ από το να πλησιάσουν.
Πλέον, κάποιοι στην Ουκρανία φοβούνται ότι μια ενδεχόμενη συνάντηση Τραμπ-Πούτιν ίσως έχει ως αποτέλεσμα ο Αμερικανός πρόεδρος να υποχωρήσει στις απαιτήσεις του Πούτιν. Η Ουκρανή βουλευτής Ιρίνα Χερασένκο δήλωσε ότι γίνεται πλέον φανερό πως θα τεθούν απαιτήσεις για εδαφικές παραχωρήσεις της Ουκρανίας και πρόσθεσε ότι η απουσία εκπροσώπησης στις διαπραγματεύσεις θα ήταν «πολύ επικίνδυνη» για το Κίεβο.
«Η Ουκρανία δεν φοβάται τις συναντήσεις και προσδοκά το ίδιο τολμηρή στάση και από τη ρωσική πλευρά», δήλωσε ο Ζελένσκι την Πέμπτη. Ωστόσο, το χάσμα μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας παραμένει. Και αν τελικά το Κρεμλίνο συμφωνήσει σε μια τριμερή συνάντηση, οι ρωσικές απαιτήσεις για κατάπαυση του πυρός αποδεικνύονται τόσο αδιάλλακτες που είναι αμφίβολο αν η συνάντηση Ζελένσκι-Πούτιν θα μπορέσει να οδηγήσει κάπου.
