Πριν από δύο ημέρες ο κόσμος παρακολούθησε συγκλονισμένος τη ζωντανή μετάδοση της εφόδου ενόπλων στο μεγάλο τηλεοπτικό κανάλι «TC» στο Γκουαγιακίλ, τη μεγαλύτερη πόλη του Εκουαδόρ (Ισημερινού). Ήταν η κορύφωση του χάους που σαρώνει τη χώρα αυτή την εβδομάδα, αλλά και το τελευταίο επεισόδιο μιας τετραετούς διολίσθησης του Εκουαδόρ στον έλεγχο των συμμοριών ναρκωτικών.

Μέχρι το 2019, όπως σημειώνει ο Economist, το Εκουαδόρ ήταν μια από τις ασφαλείς χώρες στη Λατινική Αμερική με ποσοστό ανθρωποκτονιών 6,7 ανά 100.000, ένα ποσοστό συγκρίσιμο με αυτό των ΗΠΑ. Σήμερα, από ορισμένες πηγές, εκτιμάται πως το ποσοστό των ανθρωποκτονιών έχει τουλάχιστον υπερεξαπλασιαστεί, σε 45 ανά 100.000.

Το Εκουαδόρ είναι πλέον η πιο φονική χώρα στη Λατινική Αμερική, ενώ οι συμμορίες ναρκωτικών υιοθετούν όλο και πιο φρικιαστικές τακτικές, όπως δημόσιους απαγχονισμούς, αποκεφαλισμούς και πυρπολήσεις. Μόνο πέρυσι κατασχέθηκαν 220 τόνοι ναρκωτικών, ένα μέγεθος ρεκόρ.

Δημοσιογράφοι που προσπάθησαν να αποκαλύψουν τη δράση των συμμοριών έχουν δολοφονηθεί. Το ίδιο τραγικό τέλος είχαν και πολιτικοί αλλά και αξιωματούχοι της δικαιοσύνης και της αστυνομίας που τόλμησαν να τα βάλουν με τα καρτέλ. Για να επιβιώσουν θα πρέπει να υποταχθούν. Όποιος αντιστέκεται στις συμμορίες ναρκωτικών και στα διεφθαρμένα δίκτυά τους κινδυνεύει.

Η κατάσταση στη χώρα είναι εκτός ελέγχου. Ο πρόεδρος Ντάνιελ Νομπόα εξελέγη πριν από μερικούς μήνες με τη δέσμευση να καταπολεμήσει τη βία των συμμοριών, οι οποίες τα τελευταία χρόνια έχουν συγκεντρώσει τεράστια δύναμη και εξουσία.

Φυλακές αρχηγεία των καρτέλ

Την περασμένη Δευτέρα ο Νομπόα κήρυξε τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Είχε προηγηθεί η δηλωμένη πρόθεσή του να πατάξει τη δράση των εγκληματικών δικτύων και να μεταφέρει τα φυλακισμένα μέλη των συμμοριών σε φυλακές υψίστης ασφαλείας.

Αυτή η απόφαση πυροδότησε και την τελευταία έκρηξη βίας. Αρχικά εξαφανίστηκε από το κελί του – με τη βοήθεια δεσμοφυλάκων – ένας διαβόητος μαφιόζος, ο αρχηγός των Los Choneros, μιας πανίσχυρης συμμορίας, τα μέλη της οποίας εμπλέκονται σε φονικές ταραχές στις φυλακές, αλλά και σε συμβόλαια θανάτου, εκβιασμούς και διακίνηση ναρκωτικών σε όλη τη χώρα.

Παρότι πολλά ηγετικά μέλη συμμοριών βρίσκονται πίσω από τα κάγκελα, στην πραγματικότητα εκμεταλλευόμενα και τη διαφθορά στις τάξεις της αστυνομίας, έχουν μετατρέψει τις φυλακές του Εκουαδόρ σε αρχηγεία, από τα οποία οργανώνουν επιθέσεις και στρατολογούν νέα μέλη.

Πολλές από τις πτέρυγες των φυλακών, στις οποίες βρίσκονται τα πιο διαβόητα μέλη των καρτέλ, ελέγχονται όχι από το κράτος ή τις δυνάμεις ασφαλείας, αλλά από τους ίδιους τους κρατούμενους, όπως υπογραμμίζει το BBC, οι οποίοι απολαμβάνουν όλες τις ανέσεις.

Κήρυξη πολέμου…

Μετά το νέο κύμα βίας που ξέσπασε, ο Νομπόα ανακοίνωσε πως η «σκυτάλη» περνάει στις ένοπλες δυνάμεις, οι οποίες στο εξής θα μπορούν να διεξάγουν «στρατιωτικές επιχειρήσεις για την εξουδετέρωση του οργανωμένου εγκλήματος και των τρομοκρατικών οργανώσεων», όπως έχει χαρακτηρίσει τις συμμορίες ναρκωτικών.

Πρόκειται επί της ουσίας για μια κήρυξη πολέμου, η οποία ένωσε τις συμμορίες του Ισημερινού. Στόχος των εγκληματιών είναι να δημιουργήσουν μια κόλαση και να διατηρήσουν τον έλεγχο στη χώρα. Με την εισβολή των μαφιόζων στο τηλεοπτικό στούντιο εστάλη ένα ξεκάθαρο μήνυμα: Όλοι πρέπει να φοβούνται, κανείς δεν θα πρέπει να αισθάνεται ασφαλής σε αυτόν τον πόλεμο. Εξεγέρσεις ξέσπασαν σε τουλάχιστον έξι φυλακές με κρατούμενους να θέτουν υπό ομηρεία τουλάχιστον δεκάδες φρουρούς.

Στους δρόμους του Εκουαδόρ καταγράφηκε ένα μπαράζ βομβιστικών επιθέσεων, ενώ υπήρξαν και πολλές απαγωγές, αλλά και εκτελέσεις αστυνομικών. Ένοπλοι εισέβαλαν ακόμη και στο Πανεπιστήμιο Γκουαγιακίλ, παίρνοντας φοιτητές για ομήρους. Εκατοντάδες στρατιώτες, μερικοί από αυτούς με τεθωρακισμένα άρματα, περιπολούν τώρα στουςς δρόμους του Γκουαγιακίλ και της πρωτεύουσας Κίτο. Οι κάτοικοι είναι τρομοκρατημένοι και τα σχολεία έχουν κλείσει με τα μαθήματα να διεξάγονται πλέον διαδικτυακά.

Σε ρεπορτάζ της Daily Mail, ο δημοσιογράφος του βρετανικού μέσου που ταξίδεψε στο Εκουαδόρ υπογράμμισε πως ποτέ ξανά, εδώ και τρεις δεκαετίες που ασχολείται με τη δράση των εγκληματικών ομάδων ανά τον κόσμο, δεν έχει ξανανιώσει τόσο φόβο. «Είναι ένα μέρος που δεν ξέρεις ποιον να εμπιστευτείς, που πρέπει συνεχώς να κοιτάς την πλάτη σου […] Το Γκουαγιακίλ είναι η πιο τρομακτική πόλη στην οποία έχω βρεθεί ποτέ».

Πώς το Εκουαδόρ εξελίχθηκε στον «παράδεισο» των καρτέλ

Η κατάσταση είναι τόσο έκρυθμη που το γειτονικό Περού αποφάσισε να αναπτύξει ένοπλες δυνάμεις στα σύνορα για να αποφευχθεί μια διάχυση της αστάθειας. Ακόμη και οι ΗΠΑ παρενέβησαν δηλώνοντας έτοιμες να παράσχουν βοήθεια στην κυβέρνηση του Εκουαδόρ. Όμως τα καρτέλ ναρκωτικών δεν πρόκειται να εγκαταλείψουν εύκολα τον πόλεμο, καθώς αυτός συνδέεται με το «χρυσοφόρο» εμπόριο κοκαΐνης και τον έλεγχο των διαδρομών προς τις ΗΠΑ, την Ευρώπη και τη Βρετανία.  

Αξιοποιώντας τα «πορώδη» σύνορα του Εκουαδόρ με την Κολομβία και το Περού, τους μεγαλύτερους παγαγωγούς κοκαΐνης στον κόσμο, αλλά και τη διαφθορά σε κάθε επίπεδο της δημόσιας διοίκησης, της δικαιοσύνης και της ασφάλειας, τα διεθνή καρτέλ ναρκωτικών βρήκαν στη χώρα τον νέο «παράδεισό» τους.

Η πρόσβαση στα όπλα είναι εύκολη και η «προσφορά» εκτελεστών, ακόμα και ανηλίκων, αφθονεί. Μεξικανικά, κολομβιανά και περουβιανά καρτέλ, σε συνεργασία με τις τοπικές εγκληματικές οργανώσεις, έχουν ενισχύσει τη δράση τους στο Εκουαδόρ, το οποίο προσφέρει μια νέα διαδρομή κοκαΐνης για τις αγορές στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Με το μεγάλο λιμάνι στο Γκουαγιακίλ και την περιορισμένη εμπειρία στην αντιμετώπιση του εγκλήματος, το Εκουαδόρ εξελίχθηκε σε μια από τις πιο ελκυστικές χώρες των καρτέλ, ενώ τα λιμάνια της Κολομβίας έχουν ενισχύσει την ασφάλειά τους εδώ και αρκετά χρόνια.

Μαζί με τα διεθνή καρτέλ ναρκωτικών και η αλβανική μαφία έχει επεκτείνει την παρουσία της στη χώρα, εκμεταλλευόμενη τις χαλαρές απαιτήσεις βίζας. Όπως αναφέρει η Daily Mail, αλβανοί βαρόνοι ναρκωτικών συνδέονται στενά με τις συμμορίες του Ισημερινού και παρουσιάζονται στη χώρα ως νόμιμοι επιχειρηματίες και επενδυτές, χρησιμοποιώντας πλαστές ταυτότητες.

Νοικιάζουν σπίτια σε εξαιρετικά ασφαλείς και πλούσιες εγκαταστάσεις και περνούν το χρόνο τους στα γυμναστήρια και σε ακριβά εστιατόρια και ξενοδοχεία. Πολλοί έχουν εγκατασταθεί στο Γκουαγιακίλ, το οποίο, σύμφωνα με το Γραφείο Διεθνών Ναρκωτικών και Υποθέσεων Επιβολής του Νόμου των ΗΠΑ, είναι τώρα ένας από τους «βασικούς κόμβους για την κοκαΐνη που πηγαίνει στην Ευρώπη και στον υπόλοιπο κόσμο».

Μια πρόκληση βιβλικών διαστάσεων

Σύμφωνα με την Παγκόσμια Έκθεση των Ηνωμένων Εθνών για την κοκαΐνη, το 2023 η παραγωγή της έφτασε σε υψηλό ρεκόρ. Πρόσφατα, η δήμαρχος του Άμστερνταμ προειδοποίησε ότι η Ολλανδία θα μπορούσε να μετατραπεί σε ένα «ναρκοκράτος». Η πιο πολυσύχναστη διαδρομή διακίνησης κοκαΐνης στον κόσμο σήμερα εκτείνεται από το Γκουαγιακίλ στο λιμάνι της Αμβέρσας στο Βέλγιο. Μεγάλο μέρος αυτής της κοκαΐνης συσκευάζεται σε εμπορευματοκιβώτια μεταφοράς που περιέχουν μπανάνες, ένα από τα σημαντικότερα εξαγωγικά προϊόντα του Ισημερινού.

Το μεγάλο πρόβλημα για το Εκουαδόρ είναι πως οι έμποροι ναρκωτικών έχουν διεισδύσει στο κράτος και αυτό θα μπορούσε εκ των πραγμάτων να αχρηστεύσει και τα όποια σχέδια καταστολής. «Οι εγκληματικές οργανώσεις θα μπορούσαν να καταλήξουν να είναι αυτές που επιβλέπουν το ίδιο το σχέδιο ασφαλείας και αυτό θα οδηγούσε στη γέννηση ενός αυταρχικού κράτους, ενός καθεστώτος τρόμου», υπογραμμίζει στην El Pais ο Λουίζ Κάρλος Κόρδοβα, αναλυτής που ειδικεύεται στην ασφάλεια.

Το Εκουαδόρ βυθίζεται στο χάος και βρίσκεται αντιμέτωπο με ένα φαινόμενο που έχει πλήξει πολλές γειτονικές χώρες στο παρελθόν, όπως την Κολομβία και το Μεξικό. Με τη συνεχή αποσύνθεση των θεσμών ελλοχεύει ο κίνδυνος εγκαθίδρυσης ενός ναρκοκράτους, ένας κίνδυνος που μέχρι πριν από μερικά χρόνια φαινόταν πρόβλημα μόνο των γειτονικών κρατών. Το Εκουαδόρ αντιμετωπίζει πλέον μια πρόκληση βιβλικών διαστάσεων.