Σαν σήμερα το 1960, η Ελλάδα συγκλονίζεται από την εκτέλεση της Σταυρούλας Γκουβούση, της πρώτης γυναίκας που καταδικάζεται σε θάνατο για ποινικό αδίκημα. Το έγκλημά της; Η δολοφονία της 22χρονης εγκύου νύφης της, Μεταξίας, σε μια υπόθεση που αποκάλυψε τις πιο σκοτεινές όψεις της πατριαρχικής κοινωνίας και έμεινε για πάντα χαραγμένη στην ιστορία του ελληνικού εγκλήματος.

Η ιστορία ξεκινά στο Λεωνίδιο της Αρκαδίας, τον Ιανουάριο του 1959. Η Μεταξία, παντρεμένη με τον Δημήτρη – γιο της Σταυρούλας – ήταν ήδη μητέρα δύο παιδιών, εκ των οποίων το ένα είχε χάσει τη ζωή του. Όταν έμεινε έγκυος ξανά, η πεθερά της την κατηγόρησε ότι το παιδί δεν ήταν του συζύγου της. «Δεν ήταν άγγελος αγνότητος», θα πει αργότερα για να δικαιολογήσει την πράξη της.

Η Σταυρούλα, χήρα που μεγάλωσε μόνη τρία παιδιά, δεν αποδέχτηκε ποτέ τη νύφη της. Τη θεωρούσε «ανάξια» για τον γιο της, ενώ τη χτυπούσε και τη συκοφαντούσε. Ο Δημήτρης, αδύναμος χαρακτήρας, υποκύπτει στις πιέσεις της μητέρας του. Το βράδυ της 5ης Ιανουαρίου 1959, η Μεταξία δένεται χειροπόδαρα με χοντρό σχοινί, ξυλοκοπείται βάναυσα και τελικά ρίχνεται ζωντανή σε στέρνα τεσσάρων μέτρων στην αυλή του σπιτιού. Το επόμενο πρωί, ανήμερα των Φώτων, η Σταυρούλα προσποιείται ότι βρήκε τη νύφη της νεκρή και μάλιστα δείχνει στους γείτονες ένα υποτιθέμενο σημείωμα αυτοκτονίας.

Όμως τα στοιχεία την προδίδουν. Το σώμα της Μεταξίας φέρει μώλωπες, τα χέρια της είναι δεμένα και το «σημείωμα» αποδεικνύεται πλαστό. Η Αστυνομία συλλαμβάνει μάνα και γιο. Στην ανάκριση, ο Δημήτρης ομολογεί, κατηγορώντας τη μητέρα του: «Εσύ τη μισούσες και αποφάσισες τον θάνατό της. Ανάθεμα την ώρα που σ’ άκουσα…». Η Σταυρούλα, από την άλλη, ρίχνει την ευθύνη σε εκείνον.

Η δίκη στο Κακουργιοδικείο Κυπαρισσίας χαρακτηρίζεται από τον Τύπο της εποχής ως «μία από τις πιο φρικτές υποθέσεις των ελληνικών ποινικών χρονικών». Οι δύο κατηγορούμενοι καταδικάζονται σε θάνατο. Η Σταυρούλα οδηγείται στις φυλακές Αβέρωφ και ο Δημήτρης στην Κέρκυρα.

Στις 27 Αυγούστου 1960, στον Υμηττό, η Σταυρούλα Γκουβούση εκτελείται διά τυφεκισμού. Ήταν 63 ετών. Τέσσερις μέρες αργότερα, θα ακολουθήσει και ο γιος της.

Η υπόθεση αυτή συχνά τίθεται στο ερώτημα αν μπορεί να χαρακτηριστεί γυναικοκτονία. Η Μεταξία υπήρξε θύμα της πατριαρχικής βίας, του ελέγχου πάνω στην «ηθική» της και της μανίας μιας πεθεράς που πίστευε ότι υπερασπίζεται την τιμή της οικογένειας. Παρότι ο όρος «γυναικοκτονία» δεν υπήρχε τότε, τα κίνητρα και το πλαίσιο δείχνουν πως πρόκειται για μια δολοφονία που συνδέεται άμεσα με έμφυλες αντιλήψεις και κοινωνικά στερεότυπα.

Τα σημαντικότερα γεγονότα της ημέρας στην Ελλάδα και τον κόσμο

479 π.Χ.: Η Μάχη των Πλαταιών λήγει με θρίαμβο των Ελλήνων υπό τον Παυσανία απέναντι στους Πέρσες του Μαρδόνιου. Η νίκη αυτή σηματοδοτεί το οριστικό τέλος των Περσικών Πολέμων και την αρχή της κυριαρχίας των πόλεων-κρατών.

1813: Στη Μάχη της Δρέσδης, ο Ναπολέων επικρατεί απέναντι σε υπέρτερες συμμαχικές δυνάμεις Αυστριακών, Ρώσων και Πρώσων. Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, που πολεμά στο πλευρό των συμμάχων, τραυματίζεται βαριά και χάνει το δεξί του χέρι.

1829: Οι πρώτοι Έλληνες φτάνουν στην Αυστραλία. Επτά ναυτικοί, καταδικασμένοι από τους Άγγλους για πειρατεία, πατούν το πόδι τους στη νέα ήπειρο, εγκαινιάζοντας την παρουσία του Ελληνισμού εκεί.

1896: Διεξάγεται ο πιο σύντομος πόλεμος στην Ιστορία. Η Μεγάλη Βρετανία και η Ζανζιβάρη συγκρούονται για μόλις 38 λεπτά, με τη Ζανζιβάρη να συνθηκολογεί σχεδόν αμέσως.

1923: Στον δρόμο Ιωαννίνων – Κακκαβιάς δολοφονούνται πέντε Ιταλοί, μέλη επιτροπής για την οριοθέτηση της ελληνοαλβανικής μεθορίου, ανάμεσά τους ο στρατηγός Τελίνι. Η φασιστική Ιταλία κατηγορεί την Ελλάδα και απαντά με την Κατάληψη της Κέρκυρας.

1942: Η όπερα «Τόσκα» του Τζιάκομο Πουτσίνι παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Αθήνα από την Εθνική Λυρική Σκηνή. Στον κεντρικό ρόλο εμφανίζεται η 19χρονη Μαρία Καλογεροπούλου (μετέπειτα Μαρία Κάλλας), εντυπωσιάζοντας το κοινό.

1955: Κυκλοφορεί το πρώτο Guinness Book of World Records, το γνωστό Βιβλίο των Ρεκόρ Γκίνες, που γίνεται παγκόσμιο εκδοτικό φαινόμενο.

1960: Υπογράφεται στην Αθήνα συμφωνία με τη γαλλική Πεσινέ για την ίδρυση μεγάλης βιομηχανίας παραγωγής αλουμίνας. Πρόκειται για την πρώτη μεγάλη ξένη επένδυση στην Ελλάδα, που ανοίγει δρόμο στη βιομηχανική ανάπτυξη.

1960: Εκτελείται η Σταυρούλα Γκουβούση, η πρώτη γυναίκα στην Ελλάδα που καταδικάζεται σε θάνατο για ποινικό αδίκημα. Είχε δολοφονήσει την έγκυο νύφη της, πιστεύοντας πως ήταν άπιστη.

1994: Στο Ιράν, 105χρονος ζητά διαζύγιο από την 100άχρονη σύζυγό του, ισχυριζόμενος ότι του έκανε το βίο… αβίωτο. Η υπόθεση προκαλεί διεθνή αίσθηση λόγω της ηλικίας του ζευγαριού.

2003: Ο πλανήτης Άρης περνά στην κοντινότερη απόσταση από τη Γη εδώ και 60.000 χρόνια, ένα αστρονομικό φαινόμενο που μαγνητίζει την ανθρωπότητα.

2004: Η Μιρέλα Μανιάνι κατακτά το χάλκινο μετάλλιο στον ακοντισμό στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας, γράφοντας ιστορία για τον ελληνικό αθλητισμό.

2005: Κλείνει ο ιστορικός Σιδηροδρομικός Σταθμός Πελοποννήσου στην Αθήνα, τερματίζοντας τη λειτουργία ενός εμβληματικού κτιρίου των ελληνικών σιδηροδρόμων.

2020: Η Βουλή των Ελλήνων επικυρώνει τη θαλάσσια συμφωνία με την Αίγυπτο, καθορίζοντας τα θαλάσσια σύνορα και την ΑΟΖ των δύο χωρών στη Μεσόγειο.

Γεννήσεις

1905 – Άρης Βελουχιώτης (Θανάσης Κλάρας), κορυφαίος Έλληνας αντιστασιακός και εμβληματική ηγετική μορφή του ΕΛΑΣ στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Πρωτοστάτησε στην ένοπλη αντίσταση κατά της Κατοχής, διοικητής των αντάρτικων δυνάμεων, και το όνομά του ταυτίστηκε με τον αγώνα για την ελευθερία. Ήταν αντιφατική και πνευματώδης προσωπικότητα, σκοτώθηκε τραγικά το 1945, παραμένοντας σύμβολο της αντίστασης και του ανυπότακτου πνεύματος.

1909 – Νίκος Τσιφόρος, Έλληνας δημοσιογράφος, θεατρικός συγγραφέας, σεναριογράφος και σκηνοθέτης. Έγραψε δεκάδες θεατρικές και κινηματογραφικές επιτυχίες, μεταξύ των οποίων διαχρονικά έργα σε κωμωδία («Ο φίλος μου ο Λευτεράκης»), έγραψε αμέτρητα χρονογραφήματα και λογοτεχνικά σατιρικά έργα, και διακρίθηκε για το ιδιαίτερα χιουμοριστικό του ύφος.

1941 – Σεζάρια Έβορα, τραγουδίστρια από το Πράσινο Ακρωτήριο (Κάπο Βέρντε), γνωστή ως «ξυπόλητη ντίβα» για τις μοναδικές ερμηνείες της στο είδος της morna. Έγινε σύμβολο της μουσικής μελαγχολίας και της παγκόσμιας world music, ταξίδεψε σε όλο τον κόσμο με τραγούδια όπως «Sodade» και «Besame Mucho», μεταδίδοντας το πάθος της για την παράδοση της πατρίδας της.

1961 – Τομ Φορντ, Αμερικανός σχεδιαστής μόδας και σκηνοθέτης, καθοριστική φιγούρα της σύγχρονης αισθητικής. Διευθυντής καλλιτεχνικής ομάδας των Gucci και Yves Saint Laurent τη δεκαετία του ’90, ίδρυσε το δικό του brand «Tom Ford». Σκηνοθέτησε επιτυχημένες ταινίες («A Single Man», «Nocturnal Animals»), καθιερώθηκε ως απόλυτο σύμβολο στιλ και πολυτέλειας.

Θάνατοι

1922 – Χρυσόστομος Καλαφάτης, Μητροπολίτης Σμύρνης, σύμβολο πίστης και θυσίας κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Γεννήθηκε το 1867 στην Τρίγλια της Μικράς Ασίας και αναδείχτηκε εθνικός ηγέτης των Ελλήνων της Ιωνίας, με έντονη δράση σε Μακεδονία και Μικρά Ασία. Αρνήθηκε να εγκαταλείψει το ποίμνιό του το 1922, παραμένοντας στις τελευταίες δραματικές ώρες της ελληνικής Σμύρνης. Στις 27 Αυγούστου 1922 συνελήφθη από τον Νουρεδίν πασά, παραδόθηκε στον τουρκικό όχλο και μαρτύρησε με φρικτό θάνατο, αποτελώντας διαχρονικό παράδειγμα εθνομάρτυρα και αγιοσύνης για τον σύγχρονο Ελληνισμό.

1921 – Σωτηρία Μπέλλου, Ελληνίδα τραγουδίστρια και εμβληματική μορφή του λαϊκού και ρεμπέτικου τραγουδιού. Γεννήθηκε στη Δροσιά Χαλκίδας και, μετά από μια ταραχώδη προσωπική ζωή, βρέθηκε στην Αθήνα το 1940 όπου έγινε πρωτοπόρος τραγουδίστρια σε ανδροκρατούμενο χώρο, ξεκινώντας πλάι στον Βασίλη Τσιτσάνη. Ξεχώρισε για την αυθεντική ερμηνεία, το πάθος και τη δύναμη της φωνής της, συμμετείχε ενεργά στην Εθνική Αντίσταση, και συνεργάστηκε με κορυφαίους συνθέτες του ρεμπέτικου. Έζησε μια ζωή γεμάτη αγώνες, πίκρες, αλλά και μνημειώδη καλλιτεχνική προσφορά, στιγματίζοντας ανεξίτηλα την ελληνική μουσική παράδοση ως «η τελευταία αληθινή ρεμπέτισσα».

Εορτολόγιο

Λιβέριος, Λυμπέρης, Φανούριος, Φανουρία

Εθνικές Γιορτές – Επέτειοι

Διεθνής Ημέρα Πυγμαχίας