Οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ εξετάζουν ένα σχέδιο που θα χώριζε τη Γάζα σε ξεχωριστές ζώνες, υπό τον έλεγχο του Ισραήλ και της Χαμάς, με την ανοικοδόμηση να πραγματοποιείται μόνο στην ισραηλινή πλευρά, ως προσωρινό μέτρο έως ότου η ένοπλη οργάνωση αφοπλιστεί και απομακρυνθεί από την εξουσία.

Ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Τζέι Ντι Βανς, και ο γαμπρός του προέδρου Τραμπ, Τζάρεντ Κούσνερ, παρουσίασαν το σκεπτικό του σχεδίου σε συνέντευξη Τύπου την Τρίτη στο Ισραήλ, όπου έφτασαν με σκοπό να πιέσουν και τις δύο πλευρές να τηρήσουν την ισχύουσα εκεχειρία, όπως αναφέρει το δημοσίευμα της Wall Street Journal . Στο πλαίσιο αυτής, ο ισραηλινός στρατός έχει αποσύρει μέρος των δυνάμεών του και ελέγχει πλέον περίπου το 53% της Λωρίδας.

Ο Βανς δήλωσε ότι υπάρχουν δύο περιοχές στη Γάζα —η μία σχετικά ασφαλής και η άλλη εξαιρετικά επικίνδυνη— και ότι ο στόχος είναι να επεκταθεί γεωγραφικά η ασφαλής ζώνη. Μέχρι τότε, ο Κούσνερ τόνισε πως δεν θα διατεθούν κονδύλια ανοικοδόμησης για περιοχές που παραμένουν υπό τον έλεγχο της Χαμάς, καθώς η προτεραιότητα θα είναι η ανάπτυξη της ασφαλούς πλευράς.

«Υπάρχουν σκέψεις αυτή τη στιγμή για την περιοχή που ελέγχει ο ισραηλινός στρατός (IDF). Εφόσον μπορεί να διασφαλιστεί η ασφάλειά της, θα ξεκινήσουμε την ανοικοδόμηση μιας “νέας Γάζας”, ώστε οι Παλαιστίνιοι που ζουν εκεί να έχουν έναν τόπο να πάνε, να εργαστούν και να ζήσουν», είπε ο Κούσνερ.

Οι Άραβες μεσολαβητές εξέφρασαν έντονη ανησυχία για το σχέδιο, το οποίο, όπως είπαν, έχει τεθεί στο τραπέζι των ειρηνευτικών συνομιλιών από τις ΗΠΑ και το Ισραήλ. Οι αραβικές κυβερνήσεις αντιτίθενται σθεναρά στη διαίρεση της Γάζας, υποστηρίζοντας ότι κάτι τέτοιο θα οδηγούσε σε μια ζώνη μόνιμου ισραηλινού ελέγχου εντός του παλαιστινιακού εδάφους. Θεωρείται απίθανο να δεχτούν να στείλουν δυνάμεις για την επιτήρηση της περιοχής υπό τέτοιους όρους.

Ανώτερος αξιωματούχος της αμερικανικής κυβέρνησης δήλωσε πως πρόκειται για μια προκαταρκτική ιδέα και ότι θα υπάρξουν ενημερώσεις τις επόμενες ημέρες.

Η εκεχειρία που διαμεσολάβησε ο Τραμπ και τέθηκε σε ισχύ στις 10 Οκτωβρίου χάραξε μια «κίτρινη γραμμή» στον χάρτη, η οποία ορίζει την περιοχή που ελέγχει ο ισραηλινός στρατός. Ουσιαστικά πρόκειται για μια ευρεία ζώνη γύρω από τα σύνορα της Γάζας, που περιβάλλει το τμήμα υπό παλαιστινιακό έλεγχο. Η ισραηλινή ζώνη προβλέπεται να συρρικνώνεται σταδιακά, καθώς θα επιτυγχάνονται συγκεκριμένα ορόσημα.

Στον πυρήνα του, το σχέδιο της «διαιρεμένης Γάζας» αποτυπώνει τις άλυτες δυσκολίες του αφοπλισμού της Χαμάς και της δημιουργίας μιας εναλλακτικής κυβέρνησης που θα μπορούσε να διοικήσει τον θύλακο και να διασφαλίσει συνθήκες σταθερότητας, απαραίτητες για τις επενδύσεις δισεκατομμυρίων δολαρίων που απαιτούνται για την ανοικοδόμηση.

Το ειρηνευτικό σχέδιο του Τραμπ προβλέπει τη συγκρότηση ενός πάνελ τεχνοκρατών για τη διοίκηση της Γάζας και τη δημιουργία μιας διεθνούς δύναμης ασφαλείας, χωρίς ωστόσο να έχουν καθοριστεί οι λεπτομέρειες. Πολλές αραβικές κυβερνήσεις υποστηρίζουν ότι η διαχείριση της Γάζας θα πρέπει να ανατεθεί στην Παλαιστινιακή Αρχή, η οποία κυβερνά μεγάλο μέρος της Δυτικής Όχθης. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου, όμως, αντιτίθεται σθεναρά σε οποιονδήποτε ρόλο της.

Αξιωματούχοι του Λευκού Οίκου ανέφεραν ότι ο Κούσνερ είναι ο βασικός εμπνευστής του σχεδίου ανοικοδόμησης, το οποίο εκπόνησε σε συνεργασία με τον ειδικό απεσταλμένο Στιβ Γουίτκοφ. Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, ο Κούσνερ έχει ήδη ενημερώσει τον Τραμπ και τον Βανς για την πρόταση και έχει εξασφαλίσει τη στήριξή τους.

Ορισμένοι αξιωματούχοι επισημαίνουν ωστόσο ότι το σχέδιο πρέπει να απαντήσει σε κρίσιμα ερωτήματα προτού γίνει εφαρμόσιμο, όπως το πώς θα παρέχονται βασικές υπηρεσίες στους Παλαιστίνιους που θα ζουν στο τμήμα της Γάζας υπό ισραηλινή κατοχή — εφόσον φυσικά δεχθούν να μετακινηθούν εκεί.

Η κυβέρνηση είχε ήδη εξετάσει την ανοικοδόμηση περιοχών που δεν βρίσκονταν υπό τον έλεγχο της Χαμάς, πριν ακόμη επιτευχθεί η εκεχειρία, με την ελπίδα ότι θα βελτίωνε τις συνθήκες διαβίωσης των Παλαιστινίων και θα αποτελούσε σύμβολο μιας «Γάζας μετά τη Χαμάς».

Υπάρχουν, επίσης, ανησυχίες για το πώς θα αποτραπεί η διείσδυση μελών της Χαμάς στη ζώνη υπό ισραηλινό έλεγχο. Μία από τις προτάσεις που εξετάζουν Αμερικανοί αξιωματούχοι είναι η εφαρμογή ενός προγράμματος ελέγχου ταυτότητας υπό την εποπτεία των ισραηλινών αρχών.

Ορισμένοι μεσολαβητές υποστηρίζουν ότι οι ΗΠΑ φαίνεται να προσπαθούν να κερδίσουν χρόνο, ενώ αναζητούν λύσεις για τα δύσκολα ζητήματα της μεταπολεμικής διακυβέρνησης.

Προτεραιότητα της Ουάσινγκτον παραμένει η διατήρηση της εκεχειρίας, η οποία δοκιμάζεται από σειρά περιστατικών και διαφωνιών σχετικά με την άρνηση της Χαμάς να επιστρέψει τις σορούς ομήρων που παραμένουν στη Γάζα. Για τον σκοπό αυτό, η κυβέρνηση έστειλε στο Ισραήλ τον Βανς, τον Κούσνερ και τον Γουίτκοφ, ενώ ο υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο αναμένεται να φτάσει την Πέμπτη.

Η Χαμάς δεν έχει δεσμευθεί να αφοπλιστεί αντιθέτως, έχει κινηθεί για να καταστείλει εσωτερικούς αντιπάλους και να επαναβεβαιώσει τον έλεγχό της επί του πληθυσμού, ο οποίος σε μεγάλο βαθμό ζει εκτός της ισραηλινής ζώνης ελέγχου. Σύμφωνα με τον ισραηλινό στρατό, μέλη της έχουν πυροβολήσει αρκετές φορές εναντίον Ισραηλινών στρατιωτών.

Η ιδέα της «διαιρεμένης ανοικοδόμησης» έχει βρει υποστηρικτές σε ορισμένους αναλυτές στο Ισραήλ, οι οποίοι τη θεωρούν ευκαιρία να αποδυναμωθεί περαιτέρω η Χαμάς.

Το σχέδιο για την ανάπτυξη των περιοχών υπό ισραηλινό έλεγχο στη Γάζα θα μπορούσε να αποδυναμώσει πολιτικά τη Χαμάς, ενώ θα επέτρεπε στον ισραηλινό στρατό να συνεχίσει επιχειρήσεις που θα υπονόμευαν τη στρατιωτική της ισχύ, δήλωσε ο Όφερ Γκούτερμαν, ανώτερος ερευνητής στο Ινστιτούτο Μελετών Εθνικής Ασφάλειας του Τελ Αβίβ.

Με την πάροδο του χρόνου, πρόσθεσε, το Ισραήλ θα μπορούσε να επεκτείνει την περιοχή που ελέγχει η Χαμάς, ενώ θα ενίσχυε ταυτόχρονα τη ζώνη ασφαλείας γύρω από τα ισραηλινά χωριά κοντά στα σύνορα της Γάζας, τα οποία είχαν δεχθεί επίθεση κατά τη διάρκεια της εισβολής της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023.

«Είναι εφικτό και βέλτιστο», είπε ο Γκούτερμαν.

Η πρωτοβουλία, που βρίσκεται ακόμη σε αρχικό στάδιο, φαίνεται να εμπνέεται από παλαιότερα ισραηλινά σχέδια δημιουργίας «νησίδων χωρίς Χαμάς» εντός της Γάζας, με στόχο την αποδυνάμωση της οργάνωσης, ανέφερε ο πρώην υψηλόβαθμος αξιωματούχος Άμιρ Αβίβι.

Τα σχέδια αυτά δεν υλοποιήθηκαν ποτέ και είχαν επικριθεί ως μη ρεαλιστικά. Μια πιο περιορισμένη, κοινή προσπάθεια Ισραήλ και ΗΠΑ να δημιουργήσουν ζώνες διανομής τροφίμων «ελεύθερες από Χαμάς» είχε σημαδευτεί από χάος και θανάτους, καθώς άμαχοι προσπαθούσαν να φτάσουν σε σημεία βοήθειας μέσα από περιοχές συγκρούσεων.

Σύμφωνα με τον Αβίβι, στόχος δεν είναι ο μόνιμος διαχωρισμός της Γάζας, αλλά η άσκηση πίεσης στη Χαμάς να αφοπλιστεί. Πρόσθεσε ότι δεν θα τον εξέπληττε εάν το Ισραήλ επιχειρούσε να επεκτείνει τη ζώνη ελέγχου του, εάν η Χαμάς δεν υποχωρήσει.

Οποιοδήποτε σχέδιο διαίρεσης της Γάζας αναμένεται να προκαλέσει ισχυρή αντίσταση από τους Παλαιστίνιους, δήλωσε η Ταχάνι Μουσταφά, ερευνήτρια του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων.

Από την αρχή του πολέμου, οι Παλαιστίνιοι εκφράζουν φόβους ότι το Ισραήλ θα επιχειρήσει να επαναλάβει στη Γάζα ό,τι έχει ήδη κάνει στη Δυτική Όχθη — αναλαμβάνοντας πλήρη έλεγχο ασφαλείας και περιορίζοντάς τους σε μικρές, ασύνδετες περιοχές.