Μετά από σοβαρές ζημιές στην αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Κίεβο από επίθεση ρωσικού drone τον προηγούμενο μήνα, η Ουρσουλα φον ντερ Λάιεν δεν περίμενε τα επίσημα διπλωματικά κανάλια για να επικοινωνήσει με τον Ντόναλντ Τραμπ.
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κάλεσε απευθείας τον πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ. Δύο αξιωματούχοι της ΕΕ που γνωρίζουν την κλήση δήλωσαν ότι η φον ντερ Λάιεν είπε στον Τραμπ: «Αυτό είναι το τι μπορεί να κάνει ο Βλαντιμίρ Πούτιν. Να ένα σαφές παράδειγμα ότι ο Πούτιν δεν τηρεί τον λόγο του».
Όπως τονίζει σε ανάλυσή του το Politico, το γεγονός ότι η φον ντερ Λάιεν και ο Τραμπ επικοινωνούν απευθείας αποκτά αυξανόμενη γεωπολιτική σημασία. Για μήνες, νωρίς στη δεύτερη θητεία του Τραμπ, η ΕΕ φοβόταν ότι μένει εκτός, ανίκανη να ακουστεί ή ακόμη και εσκεμμένα αγνοούμενη στη ζωτικής σημασίας διπλωματία για τον πόλεμο στην Ουκρανία, καθώς ο Τραμπ ευθυγραμμιζόταν με τις θέσεις του Κρεμλίνου.
Ωστόσο, κάτι άλλαξε από τον Ιούνιο και οι δύο ηγέτες βρίσκονται πλέον σε τακτική επικοινωνία. Ο Τραμπ εκφράζει επανειλημμένα επαίνους για τη φον ντερ Λάιεν, χαρακτηρίζοντάς τη «φανταστική» και «υπέροχη», και οι Ευρωπαίοι διπλωμάτες εκτιμούν ότι η χημεία μεταξύ τους παίζει ρόλο στην αλλαγή στάσης του Τραμπ απέναντι στον Πούτιν.
Η ξαφνικά έντονη αλλαγή τόνου του Τραμπ προς τον Πούτιν την Τρίτη, χαρακτηρίζοντας τη Ρωσία «χαρτοπόλεμο» που δυσκολεύεται να ανταγωνιστεί το «μεγάλο πνεύμα» των Ουκρανών, ήρθε μετά από συνομιλίες με τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι και τη φον ντερ Λάιεν.
Ο πρώτος αξιωματούχος της ΕΕ ανέφερε ότι το φιλοουκρανικό μήνυμα του Τραμπ στο Truth Social ακολούθησε μια λεπτομερή συζήτηση με τη φον ντερ Λάιεν για τις κυρώσεις, με την παρουσία του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάρκο Ρούμπιο. Η συζήτηση επικεντρώθηκε κυρίως στην αυστηροποίηση της πίεσης προς τη Ρωσία, όπως σημείωσε ο αξιωματούχος.
«Η πρόεδρος ήταν σαφής για το πόσο αποφασισμένοι είμαστε να διατηρήσουμε την πίεση στη Ρωσία», πρόσθεσε ο αξιωματούχος.
Η ερώτηση «Ποιον καλείτε στην Ευρώπη;» αποτελεί χρόνια αίνιγμα για την αμερικανική (και παγκόσμια) διπλωματία. Με την κατά τεκμήριο κατακερματισμένη ηγεσία της ΕΕ, πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, πρόεδρο της Επιτροπής, επικεφαλής εξωτερικής πολιτικής και 27 εθνικούς ηγέτες, η απάντηση ποτέ δεν ήταν προφανής.
Η επιτυχία της φον ντερ Λάιεν να αναδειχθεί ως το πρόσωπο της Ευρώπης οφείλεται εν μέρει στην αντίληψη του Τραμπ για τον ρόλο της, ακόμα και αυτή την εβδομάδα την επαίνεσε για τον ρόλο της στο «να τρέχει πολλές διαφορετικές χώρες».
Ο Τραμπ μεταβάλλει συχνά τις προτιμήσεις του, αλλά προς το παρόν οι Ευρωπαίοι εκτιμούν ότι η φον ντερ Λάιεν έχει την προσοχή του σε μια κρίσιμη στιγμή. Η σχέση αυτή σημαίνει ότι εξακολουθεί να πρέπει να κάνει μεγάλες παραχωρήσεις προς τις ΗΠΑ, κυρίως στον τομέα του εμπορίου και των Big Tech, αλλά στα κύρια θέματα ασφαλείας, οι αξιωματούχοι της ΕΕ θεωρούν ότι βρίσκεται στη συζήτηση.
«Πιο ισχυρή από όλους αυτούς»
Ο δεύτερος αξιωματούχος της ΕΕ ανέφερε ότι το καθοριστικό σημείο στη σχέση ήρθε στη Σύνοδο Κορυφής της G7 στις 16-17 Ιουνίου στο Κανάνακισις του Καναδά, όπου η φον ντερ Λάιεν και ο Τραμπ είχαν διμερές ραντεβού επικεντρωμένο στην προώθηση της συμφωνίας ΕΕ-ΗΠΑ για το εμπόριο.
«Μετά από αυτό, οι επαφές αυξήθηκαν», δήλωσε ο πρώτος αξιωματούχος, σημειώνοντας σαφή αλλαγή στην προσωπική σχέση.
Όταν η φον ντερ Λάιεν ταξίδεψε στην Ασία τον Ιούλιο για συναντήσεις με Ιαπωνία και Κίνα, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι σηματοδότησαν ότι ήθελαν να επισπεύσουν τις συνομιλίες. Με την επιστροφή της, ήταν ο Τραμπ που πήρε τηλέφωνο, επιβεβαίωσε ο δεύτερος αξιωματούχος της ΕΕ.
«Γιατί δεν έρχεσαι στη Σκωτία για να κλείσουμε τη συμφωνία;» ρώτησε ο Τραμπ. Και εκείνη πήγε.
Παρά το γεγονός ότι η εμπορική συμφωνία χαρακτηρίστηκε στην Ευρώπη ως αδικαιολόγητα άνιση, ο δεύτερος αξιωματούχος δήλωσε ότι το στιλ διαπραγμάτευσης της φον ντερ Λάιεν εντυπωσίασε τον έμπειρο επιχειρηματία.
Οι συνομιλίες εξελίχθηκαν όπως αρέσει στον Τραμπ: χωρίς νομικά κείμενα ή τεχνικά παραρτήματα, αλλά μόνο αριθμοί, με τον ίδιο να απειλεί με υψηλούς δασμούς στα ευρωπαϊκά προϊόντα και τη φον ντερ Λάιεν να τον διαπραγματεύεται.
«Άρχισε με 35%, μετά 29%, μετά 25%», είπε ο δεύτερος αξιωματούχος. «Τελικά κατέληξαν στο 15%, όπως γνωρίζουμε όλοι», συμπλήρωσε.
Ο Τραμπ θυμόταν τη σθεναρή στάση της στις διαπραγματεύσεις. Στην επόμενη συνάντηση στην Ουάσιγκτον, με τη φον ντερ Λάιεν περιτριγυρισμένη από άλλους Ευρωπαίους ηγέτες, ο Τραμπ αστειεύτηκε δημόσια: «Νομίζω ότι ίσως είσαι πιο ισχυρή από όλους αυτούς στο τραπέζι».
«Υπέροχη γυναίκα»
Όταν ένας δημοσιογράφος ανέφερε ένα περιστατικό υψηλού υψομέτρου στο οποίο το GPS στο αεροπλάνο της φον ντερ Λάιεν υποτίθεται ότι παρεμποδίστηκε πάνω από τη Βουλγαρία, ένα επεισόδιο που δεν εξελίχθηκε όπως αρχικά αναφέρθηκε, ο Τραμπ τη διέκοψε αμέσως μόλις κατάλαβε για ποια μιλούσε.
«Με την Ουρσουλα; Είχε ένα ενδιαφέρον γεγονός. Είναι μια υπέροχη γυναίκα», είπε ο Τραμπ. «Και λοιπόν, τι με ρωτάς γι’ αυτήν;», συμπλήρωσε.
Το «υπέροχη γυναίκα» αντιπροσώπευε νίκη στη γλώσσα Τραμπ. Η πρώην επικεφαλής ανταγωνισμού της ΕΕ, Μάργρετε Βεστάγκερ, είχε χαρακτηριστεί «φοροκυρία» που «μισεί τις ΗΠΑ», ενώ η προεδρική του αντίπαλος Χίλαρι Κλίντον ήταν διάσημα «κακιά γυναίκα». Ο Τραμπ έχει από τότε αναβαθμίσει τους επαίνους του για τη φον ντερ Λάιεν σε «πολύ ισχυρή», «πολύ έξυπνη γυναίκα» και «φίλη μου».
Όταν ο δημοσιογράφος ολοκλήρωσε την ερώτηση για την παρεμβολή GPS, ο Τραμπ συνέχισε: «Κανείς δεν ξέρει από πού ήρθε, αλλά τους αφαίρεσαν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν το τηλέφωνο». Πρόσθεσε: «Ξέρεις, μερικές φορές αυτό είναι καλό. Αν συνέβαινε σε εμένα, θα ήμουν πολύ χαρούμενος».
Πίσω από το αστείο, ο Τραμπ γνώριζε απροσδόκητα τα προβλήματα τηλεφωνικής λήψης της φον ντερ Λάιεν, υποδηλώνοντας ότι είχαν αδυναμία επικοινωνίας, περαιτέρω απόδειξη ότι η πρόεδρος της Επιτροπής πλησιάζει όλο και περισσότερο στο «άγιο δισκοπότηρο» των ηγετών της ΕΕ: τον προεπιλεγμένο συνομιλητή για έναν πρόεδρο των ΗΠΑ.
Απλοποιημένες επικοινωνίες
Στις πολυσύνθετες ιεραρχίες της ΕΕ, διάσπαρτες σε εθνικές κυβερνήσεις και θεσμούς των Βρυξελλών η φον ντερ Λάιεν ξεχώρισε.
Κατά την επίσκεψη Ευρωπαίων ηγετών στον Λευκό Οίκο τον Αύγουστο, ήταν η μόνη εκπρόσωπος θεσμικής ΕΕ που εμφανίστηκε, χωρίς τη συνήθη συνύπαρξη με τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Η φον ντερ Λάιεν μπορεί να μην μιλά για όλη την Ευρώπη, αλλά είναι όλο και περισσότερο αυτή που σηκώνει το τηλέφωνο και αυτή που ο Τραμπ καλεί πίσω.
Η κατάσταση δεν ήταν πάντα τόσο ομαλή. Οι πρώτες προσπάθειες επικοινωνίας με την ομάδα του Τραμπ ήταν αδέξιες, όπως παραδέχτηκαν οι δύο αξιωματούχοι της ΕΕ, επηρεασμένες και από τις συχνές αλλαγές στην αμερικανική διοίκηση τους πρώτους μήνες της θητείας του Τραμπ.
Καθώς όμως η κατάσταση στην Ουάσιγκτον σταθεροποιήθηκε, η σχέση βελτιώθηκε. Ένας παράγοντας βοήθησε: η συνήθεια του Τραμπ να παρακάμπτει το πρωτόκολλο και να καλεί απευθείας.
«Η εντύπωσή μου είναι ότι απλώς θα σηκώσει το τηλέφωνο και θα καλέσει όταν θέλει», είπε ο πρώτος αξιωματούχος, βασισμένος στις εμπειρίες του από τη συνήθεια του Αμερικανού προέδρου να επικοινωνεί.
Αυτή η απρόβλεπτη συμπεριφορά έκανε την προσωπική σχέση το κλειδί στην επικοινωνία.
Το τίμημα
Το να βρίσκεσαι στον κύκλο του Τραμπ δεν έρχεται χωρίς κόστος.
Εκτός από τη συζητημένη εμπορική συμφωνία με τις ΗΠΑ, η πιο χαλαρή προσέγγιση της φον ντερ Λάιεν στη ρύθμιση των Big Tech, που θεωρείται ότι χαλάρωσε τους κανόνες της ΕΕ για να κρατήσει ευχαριστημένο τον Τραμπ, έχει δεχτεί κριτική από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τις εθνικές πρωτεύουσες.
Ωστόσο, σε μια Ευρώπη που δυσκολεύεται να μιλήσει με μια φωνή, η ύπαρξη κάποιου που μπορεί να διαπεράσει τον θόρυβο έχει σημασία.
Αυτή η αλλαγή ξεχωρίζει από τις προηγούμενες προσπάθειες ηγετών όπως ο Γάλλος πρόεδρος, Εμανουέλ Μακρόν, η Ιταλίδα πρωθυπουργός, Τζόρτζια Μέλονι, ο Γερμανός καγκελάριος, Φρίντριχ Μερτς ή ο Βρετανός πρωθυπουργός, Κιρ Στάρμερ, να παίξουν τον ρόλο του «ψιθυριστή του Τραμπ».
«Η πρόεδρος ποτέ δεν προσπάθησε να γίνει ψιθυριστής», είπε ο δεύτερος αξιωματούχος της ΕΕ. «Ο Τραμπ απλώς κατάλαβε μόνος του ότι αυτή η γυναίκα είναι πολύ σκληρή – όπως του αρέσει να λέει. Δεν είναι η μόνη, φυσικά. Έχω την αίσθηση ότι μιλάει συνεχώς με τον γενικό γραμματέα του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε», πρόσθεσε ο πρώτος αξιωματούχος, σημειώνοντας τα συνεχόμενα μηνύματα και τηλεφωνήματα του Τραμπ.
Αλλά με τη φον ντερ Λάιεν είναι διαφορετικά. Δεν κατακλύζει τη γραμμή, καλεί μόνο όταν έχει σημασία.
Στο τέλος, όμως, το να είσαι «φίλη» του Τραμπ έχει τα όριά του.
«Θα κάνει πάντα ό,τι θέλει», παραδέχτηκε ο αξιωματούχος.
