Αντιμέτωπη με μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της θητείας της βρίσκεται αυτή την εβδομάδα η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, καθώς το δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναμένεται να αποφασίσει σχετικά με τα μυστικά γραπτά μηνύματα που αντάλλαξε με τον διευθύνοντα σύμβουλο της Pfizer, Άλμπερτ Μπουρλά, στο πλαίσιο διαπραγματεύσεων για μία συμφωνία δισεκατομμυρίων ευρώ για τα εμβόλια κατά της Covid-19.
Η απόφαση του δικαστηρίου, που αναμένεται να καθορίσει τη φήμη της, θα κρίνει εάν η Επιτροπή παραβίασε τους κανόνες διαφάνειας, η οποία σημειώνεται ότι αρνήθηκε να δώσει στη δημοσιότητα το περιεχόμενο της συνομιλίας της φον ντερ Λάιεν με τον Άλμπερτ Μπουρλά.
Σύμφωνα με το Politico, η ετυμηγορία της Τετάρτης για το λεγόμενο «Pfizergate» αναμένεται να έχει ευρείες συνέπειες για το πώς οι κορυφαίοι αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης διεξάγουν τις υποθέσεις τους «πίσω από κλειστές πόρτες» και ενδέχεται να επισκιάσει τη δεύτερη πενταετή θητεία της φον ντερ Λάιεν, που ξεκίνησε την 1η Δεκεμβρίου. Η πρόεδρος της Κομισιόν βρίσκεται ήδη υπό πίεση, καθώς κατηγορείται για υπερσυγκέντρωση εξουσίας και για υπαναχώρηση σε δεσμεύσεις φιλικές προς το περιβάλλον, την ώρα που ενισχύεται ο εθνικιστικός λόγος σε ολόκληρη την ΕΕ.
Η ουσία της υπόθεσης είναι κατά πόσο τα γραπτά μηνύματα πρέπει να θεωρούνται επίσημα έγγραφα και συνεπώς να υπόκεινται σε δημοσιοποίηση, στο όνομα της διαφάνειας. Ακτιβιστές και παρατηρητές υποστηρίζουν πως κάθε μέσο επικοινωνίας που αφορά τη χάραξη πολιτικής πρέπει να υπόκειται στους ίδιους κανόνες, ωστόσο η Επιτροπή διαφωνεί.
Πολιτική και θεσμική αμηχανία
Η υπόθεση είναι νομικά ευαίσθητη για τη φον ντερ Λάιεν, καθώς όχι μόνο υπέγραψε προσωπικά το μεγαλύτερο συμβόλαιο εμβολίων της ΕΕ, αξίας πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ, αλλά είναι και επικεφαλής του ίδιου του θεσμικού οργάνου που έχει την ευθύνη εφαρμογής του Ευρωπαϊκού Δικαίου, το οποίο περιλαμβάνει τις αρχές της διαφάνειας και της λογοδοσίας.
Όπως αναφέρει το Politico, μια πιθανή καταδικαστική απόφαση θα αποτελέσει σοβαρό πλήγμα για την εικόνα της και θα δώσει πολιτικά «όπλα» στους επικριτές της – ιδιαίτερα από τη στιγμή που μόλις πρόσφατα δεσμεύτηκε δημοσίως ότι στη νέα της θητεία θα δώσει προτεραιότητα στη διαφάνεια, την αποτελεσματικότητα και την ακεραιότητα.
«Αυτή η απόφαση μπορεί να αποτελέσει σημείο καμπής για τη διαφάνεια στην ΕΕ», δήλωσε η Σάρι Χιντς, υπεύθυνη πολιτικής για θέματα ακεραιότητας στην Transparency International. «Όταν πρόκειται για κρίσιμες αποφάσεις, ειδικά σε ζητήματα δημόσιας υγείας, η μυστικότητα πρέπει να αποφεύγεται».
Η αρχή του «Pfizergate»
Η υπόθεση ξεκίνησε το 2022, όταν η New York Times και ο τότε επικεφαλής του γραφείου της στις Βρυξέλλες κατέθεσαν προσφυγή κατά της απόφασης της Επιτροπής να μην δημοσιοποιήσει τα μηνύματα.
Η ύπαρξη των επίμαχων ανταλλαγών αποκαλύφθηκε για πρώτη φορά σε συνέντευξη του Μπουρλά στη New York Times τον Απρίλιο του 2021, στην οποία ανέφερε ότι οι συζητήσεις με τη φον ντερ Λάιεν δημιούργησαν «βαθιά εμπιστοσύνη» και συνέβαλαν καθοριστικά στη σύναψη της τεράστιας συμφωνίας για τα εμβόλια.
Η συμφωνία αυτή, που οριστικοποιήθηκε τον Μάιο του 2021, προέβλεπε την αγορά έως και 1,8 δισεκατομμυρίων δόσεων του εμβολίου Pfizer-BioNTech από την ΕΕ – η μεγαλύτερη που υπεγράφη ποτέ από τις Βρυξέλλες.
