Η γλουτένη είναι μια πρωτεΐνη που βρίσκεται στο σιτάρι, τη σίκαλη, το κριθάρι και σε όλα τα προϊόντα που προέρχονται από αυτά. Οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να την καταναλώνουν χωρίς πρόβλημα.

Ωστόσο, σε ορισμένους ανθρώπους το ανοσοποιητικό σύστημα δεν την αναγνωρίζει. Ως αντίδραση, απελευθερώνει χημικές ουσίες για να απομακρύνει την «ξένη» ουσία, προκαλώντας φλεγμονή.

Η σχέση ανάμεσα στη φλεγμονή και τη γλουτένη

Η γλουτένη αποτελείται από δύο βασικές πρωτεΐνες: τη γλουτενίνη και τη γλιαδίνη. Αυτές σχηματίζουν μια περίπλοκη δομή που είναι δύσκολο να διασπαστεί από τα πεπτικά ένζυμα. Συχνά, η γλουτένη παραμένει μερικώς αφομοιωμένη στον οργανισμό.

Συνήθως το σώμα την αναγνωρίζει ως τροφή, άρα δεν προκαλούν ανοσολογική αντίδραση. Όμως σε κάποιες περιπτώσεις, όπως σε άτομα με κοιλιοκάκη, το ανοσοποιητικό δεν αναγνωρίζει τη γλουτένη και αντιδρά σε αυτήν σαν να είναι επικίνδυνη ουσία, ενεργοποιώντας μηχανισμούς άμυνας του οργανισμού που οδηγούν σε φλεγμονή.

Παθήσεις που σχετίζονται με τη φλεγμονή από γλουτένη

Η κατανάλωση γλουτένης μπορεί να προκαλέσει φλεγμονή σε διαφορετικό βαθμό, ανάλογα με την πάθηση:
  • Κοιλιοκάκη: Η γλουτένη προκαλεί φλεγμονή και μακροχρόνια βλάβη στο πεπτικό σύστημα. Η διάγνωση γίνεται με εξετάσεις αίματος και με ανίχνευση ιστικών αλλοιώσεων.
  • Μη κοιλιοκακική ευαισθησία στη γλουτένη (NCGS): Κάποιοι δεν έχουν κοιλιοκάκη αλλά εμφανίζουν συμπτώματα από το πεπτικό μετά την κατανάλωση γλουτένης. Δεν υπάρχει ειδικό τεστ, και η διάγνωση γίνεται με αποκλεισμό άλλων αιτιών.
  • Αλλεργία στο σιτάρι: Οι πάσχοντες αντιδρούν στο σιτάρι (που περιέχει και γλουτένη), παρουσιάζοντας συμπτώματα στο πεπτικό, αλλά και στο δέρμα (έκζεμα, φαγούρα, ερυθρότητα, πρήξιμο). Μπορεί επίσης να εμφανιστούν άσθμα, χρόνιος βήχας, ημικρανίες ή ζαλάδες.
  • Ερπητοειδής Δερματίτιδα: Αυτοάνοσο νόσημα που εκδηλώνεται με φουσκάλες και έντονο κνησμό στο δέρμα. Η γλουτένη πυροδοτεί τα συμπτώματα, ενώ η αποφυγή της μειώνει την ανάγκη για φαρμακευτική αγωγή.

Συμπτώματα φλεγμονής από γλουτένη

Τα συμπτώματα διαφέρουν ανάλογα με την πάθηση και μπορεί να εμφανιστούν άμεσα ή με καθυστέρηση ημερών, εβδομάδων ή και μηνών. Η χρόνια φλεγμονή καταστρέφει τα κύτταρα του εντέρου, οδηγώντας σε κακή απορρόφηση θρεπτικών συστατικών και προβλήματα σε πολλά όργανα.

Ενδεικτικά συμπτώματα:

  • Αναιμία
  • Ελλείψεις βιταμινών και μετάλλων
  • Οστεοπόρωση
  • Δερματικά εξανθήματα
  • Χρόνια κόπωση
  • Πόνοι στις αρθρώσεις
  • Κοιλιακά ενοχλήματα, φούσκωμα και διαταραχές κενώσεων
  • Πονοκέφαλοι

Σημαντικό είναι ότι κάποιοι με κοιλιοκάκη μπορεί να μην έχουν καθόλου συμπτώματα, παρόλο που υφίστανται βλάβες και φλεγμονή.

Αντιμετώπιση και θεραπεία

Η κύρια θεραπεία για τις παθήσεις που σχετίζονται με τη γλουτένη είναι η δίαιτα χωρίς γλουτένη. Αυτή μειώνει τα συμπτώματα, προλαμβάνει βλάβες και μειώνει τον κίνδυνο επιπλοκών.

Βασικά βήματα περιλαμβάνουν:

  • Έγκαιρη ιατρική διάγνωση: Η αυθαίρετη αποφυγή γλουτένης μπορεί να καθυστερήσει τη διάγνωση της πραγματικής πάθησης.
  • Δίαιτα χωρίς γλουτένη: Απαραίτητη για την κοιλιοκάκη και χρήσιμη για άλλες παθήσεις. Ακόμη και ίχνη γλουτένης πρέπει να αποφεύγονται.
  • Διόρθωση διατροφικών ελλείψεων: Συχνά χρειάζονται εξετάσεις και συμπληρώματα για να καλυφθούν ελλείψεις σε σίδηρο, βιταμίνες B12, D, φολικό οξύ, ψευδάργυρο και ασβέστιο.
  • Παρακολούθηση συμπτωμάτων: Ένα ημερολόγιο βοηθά στον εντοπισμό των ερεθισμάτων και στην καλύτερη διαχείριση της πάθησης.
  • Διατροφή πλούσια σε αντιοξειδωτικά: Τροφές χωρίς γλουτένη όπως φρούτα, λαχανικά, ξηροί καρποί, σπόροι και τσάι μπορούν να μειώσουν τη φλεγμονή.
  • Ψυχολογική υποστήριξη: Οι περιορισμοί στη διατροφή μπορεί να οδηγήσουν σε άγχος, πίεση, ακόμη και απομόνωση. Η στήριξη από ειδικούς ψυχικής υγείας μπορεί να κάνει τη διαδικασία πιο εύκολη.