Μέσα στο έντερό μας ζουν δισεκατομμύρια μικροοργανισμοί που καθορίζουν την υγεία μας. Αυτό το «αόρατο οικοσύστημα» – γνωστό ως μικροβίωμα – επηρεάζει την πέψη, την άμυνα και σωστή λειτουργία του οργανισμού, ακόμη και τη διάθεση.

Κι όμως, μια συνήθεια που θεωρούμε καθημερινά απαραίτητη για την υγιεινή μας μπορεί στην πραγματικότητα να το καταστρέφει σιωπηλά. Και το χειρότερο; Οι περισσότεροι από εμάς την εφαρμόζουμε χωρίς δεύτερη σκέψη, ιδιαίτερα μετά την πανδημία COVID-19: Η χρήση του αντισηπτικού.

Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η υπερβολική χρήση αντισηπτικού χεριών μπορεί να βλάψει το μικροβίωμα του εντέρου, περιορίζοντας την έκθεση μας σε περιβαλλοντικούς μικροοργανισμούς.

«Ακούγεται καλό να αποφεύγεις τα μικρόβια, αλλά η ελεγχόμενη έκθεση σε κάποια από αυτά βοηθά να ενισχυθεί το ανοσοποιητικό και να διατηρηθεί η ποικιλία του μικροβιώματος», εξηγεί στο Parade ο Dr. Raj Dasgupta, εξειδικευμένος γιατρός, ενώ η η Dr. Kara Wada, αλλεργιολόγος-ανοσολόγος και ιδρύτρια του Immune Confident Institute, συμπληρώνει πως το πρόβλημα ξεκινά από το δέρμα – το μεγαλύτερο όργανο του σώματος και φυσικό μας φράγμα.

Τα αντισηπτικά περιέχουν συνήθως υψηλή περιεκτικότητα σε αλκοόλ. Αυτό, αν και σκοτώνει τα μικρόβια, «αφαιρεί τα φυσικά έλαια της επιδερμίδας, προκαλώντας ξηρότητα και ρωγμές». Το κατεστραμμένο δερματικό φράγμα αλλάζει και το μικροβίωμα του δέρματος – και αυτό με τη σειρά του επηρεάζει το έντερο.

«Η υπερβολική χρήση αντισηπτικών σκοτώνει όχι μόνο τα βλαβερά, αλλά και τα ωφέλιμα μικρόβια του δέρματος», προσθέτει ο Dr. Yoshua Quinones, παθολόγος και συνεργάτης του Medical Offices of Manhattan και του labfinder.com. «Έτσι μειώνεται η ποικιλία του μικροβιώματος του εντέρου, εξασθενεί το ανοσοποιητικό και εμφανίζονται πεπτικά προβλήματα».

Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζονται παιδιά και όσοι τα φροντίζουν.  Η μείωση των «καλών» βακτηρίων αφήνει χώρο για λιγότερο επιθυμητικά μικρόβια να αναπτυχθούν, οδηγώντας σε ανισορροπίες που συνδέονται με αλλεργίες, αυτοάνοσα και μεταβολικά προβλήματα.

Μάλιστα, ανασκόπηση μελετών του 2024 έδειξε ότι η κατάχρηση αντισηπτικών μπορεί να σχετίζεται με γαστρεντερικές παθήσεις όπως η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου (IBD), που συχνά εκδηλώνεται και στο δέρμα (π.χ. ψωρίαση, ακμή).

Πόσο συχνά είναι «υπερβολικά»;

Για την προστασία του μικροβιώματος, καλό είναι να αποφεύγουμε τη χρήση αντισηπτικού πάνω από 10-15 φορές την ημέρα, σύμφωνα με τον Dr. Jesus L. Lizarzaburu, οικογενειακό γιατρό. Ο Dr. Dasgupta προτείνει να κάνουμε έναν απλό «έλεγχο συνήθειας»:

  • Αν το χρησιμοποιούμε συνέχεια, ακόμα και μέσα στο σπίτι, πιθανότατα το παρακάνουμε.
  • Λίγες φορές την ημέρα, όταν είμαστε εκτός και δεν έχουμε πρόσβαση σε νερό και σαπούνι, είναι αρκετές.

Πότε πρέπει όντως να χρησιμοποιείτε αντισηπτικό;

Σύμφωνα με τους γιατρούς, οι πιο σωστές στιγμές είναι:

  • μετά από επαφή με δημόσιες επιφάνειες (πόμολα, καρότσια, αντλίες βενζίνης)
  • πριν το φαγητό, αν δεν υπάρχει νερό και σαπούνι
  • μετά το βήξιμο ή το φτέρνισμα
  • μετά από επαφή με ζώα, όταν δεν υπάρχει άλλη δυνατότητα καθαρισμού

Για αποτελεσματικότητα, το αντισηπτικό πρέπει να έχει τουλάχιστον 60% αλκοόλ.

Σαπούνι και νερό: η καλύτερη λύση

Όλοι οι ειδικοί συμφωνούν: το πλύσιμο με σαπούνι και νερό είναι η πιο ασφαλής και αποτελεσματική πρακτική για την υγεία του εντέρου. Ο Dr. Lizarzaburu τονίζει: «Η πανδημία μας έκανε να ξεχάσουμε ότι η καλύτερη στρατηγική είναι πάντα το πλύσιμο με σαπούνι. Αν αυτό δεν είναι διαθέσιμο, τότε μόνο χρησιμοποιούμε αντισηπτικό».

«Το σαπούνι και το νερό δεν έχουν τις ίδιες αρνητικές επιπτώσεις στο μικροβίωμα. Το σαπούνι απομακρύνει τους μικροοργανισμούς με μηχανικό τρόπο, ξεπλένοντάς τους στον νιπτήρα. Το αντισηπτικό, αντίθετα, τους σκοτώνει με χημικά που μπορεί να απορροφηθούν από το δέρμα ή να καταποθούν», προσθέτει η Dr. Wada.

Αφήστε τα καλά  βακτήρια να κάνουν τη δουλειά τους

Το αντισηπτικό έχει τον ρόλο του – ειδικά σε χώρους με υψηλό κίνδυνο μετάδοσης μικροβίων. Όμως, η κατάχρησή του μπορεί να βλάψει όχι μόνο το δέρμα, αλλά και το έντερό μας, αποδυναμώνοντας το ανοσοποιητικό και ανοίγοντας τον δρόμο σε πιο σοβαρά προβλήματα υγείας.

Επιλέξτε σαπούνι και νερό όπου είναι δυνατόν. Χρησιμοποιήστε αντισηπτικό με μέτρο. Και αφήστε τα καλά βακτήρια να κάνουν τη δουλειά τους.