Μπορεί να μην είναι τόσο δελεαστικό όσο τα αυγά με μπέικον το πρωί μετά από μια νύχτα με ποτά, όμως νέες ενδείξεις από έρευνα υποδεικνύουν ότι η άσκηση και ειδικά η άσκηση υψηλής έντασης, μπορεί να μειώσει τη συχνότητα και τη βαρύτητα του hangover.
Δεν χρειάζεται επιστημονική εκπαίδευση για να γνωρίζει κανείς ότι το hangover είναι δυσάρεστο: η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ σχετίζεται συχνά με πονοκεφάλους, ναυτία, κόπωση και γενικευμένο κύμα φλεγμονής στο σώμα. Αυτό φυσικά δεν αναιρεί τους μακροπρόθεσμους κινδύνους για την υγεία από το αλκοόλ, ωστόσο, δεδομένου του άμεσου κόστους που προκαλεί, αποτελεί ιδιαίτερη εντύπωση πόση λίγη συστηματική έρευνα υπάρχει για το θέμα.
Το κενό στην έρευνα και η καθηγήτρια Leasure
«Έκανα μια αναζήτηση για τον όρο “hangover” και κατέληξα σε περίπου 600 άρθρα από το 1945», σημειώνει η καθηγήτρια J. Leigh Leasure, αναφερόμενη στη βάση δεδομένων ανοικτής πρόσβασης για βιοϊατρική και βιοεπιστημονική έρευνα. «Που σημαίνει ότι δεν υπάρχει, σχεδόν, τίποτα για αυτό το θέμα. Είναι εκπληκτικό». Η καθηγήτρια Leasure, νευροεπιστήμονας που μελετά τις επιπτώσεις του αλκοόλ στο Πανεπιστήμιο του Χιούστον, είναι μία από τους ερευνητές που επιχειρούν να γεφυρώσουν αυτό το κενό.
Στην πράξη, πολλά «θεραπευτικά» κόλπα για το hangover παραμένουν ανεκδοτολογικά: από το κλασικό πρωινό με αυγά και μπέικον μέχρι ηλεκτρολύτες, «κοκτέιλ» βιταμινών και σταγόνες καφεΐνης, λύσεις που έχουν υιοθετηθεί περισσότερο από πάσχοντες παρά από ερευνητικά δεδομένα.
«Ιδρώνοντας» το hangover — Τι λένε οι άνθρωποι και τι μέτρησε η έρευνα
Αντίστοιχα, αρκετοί άνθρωποι προσπαθούν να «ιδρώσουν» το hangover με άσκηση υψηλής έντασης: τρέξιμο ή μαθήματα spinning. «Από ανεκδοτολογικά στοιχεία, οι άνθρωποι φαίνεται να επανέρχονται ιδρώνοντας», αναφέρει η καθηγήτρια Leasure.
Το 2024 η καθηγήτρια Leasure και οι συνεργάτες της δημοσίευσαν την πρώτη μελέτη που προσπάθησε να εξετάσει συστηματικά αν η άσκηση θα μπορούσε να μειώσει το hangover. Η μελέτη, δημοσιευμένη στο περιοδικό Addictive Behaviors, βασίστηκε σε περίπου 1.600 φοιτητές πανεπιστημίου που είχαν εμφανίσει τουλάχιστον ένα hangover τους προηγούμενους τρεις μήνες. Οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν ερωτηματολόγια σχετικά με την κατανάλωση αλκοόλ, τα επίπεδα φυσικής δραστηριότητας, καθώς και τη συχνότητα και τη σοβαρότητα των hangover που βίωσαν.
Από τα ευρήματα:
- Όπως αναμενόταν, όσοι έπιναν περισσότερο παρουσίαζαν περισσότερα και βαρύτερα hangover.
- Όμως, οι φοιτητές που ανέφεραν έντονη άσκηση κατά το τρίμηνο της παρατήρησης δήλωσαν και λιγότερα hangover αλλά και αυτά που έκαναν χαρακτηρίστηκαν ως λιγότερο σοβαρά.
Σημειώνεται με έμφαση ότι η μελέτη ήταν αναδρομική και βασίστηκε σε αναφορές των συμμετεχόντων: οι φοιτητές δεν μεθούσαν στο εργαστήριο και στη συνέχεια υποβάλλονταν σε δοκιμασία άσκησης. Αυτό περιορίζει την ικανότητα να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα αιτιότητας αφού η μελέτη δείχνει συσχετισμό, όχι αναγκαστικά αιτιώδη σχέση. Επιπλέον, τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι η γενική συνήθεια έντονης άσκησης (και όχι απαραίτητα μια προπόνηση αμέσως μετά το ποτό) σχετίζεται με προστατευτικό αποτέλεσμα.
Πιθανοί μηχανισμοί: Ενδορφίνες και αντιφλεγμονώδη δράση
Υπάρχουν ωστόσο βιολογικοί λόγοι που κάνουν την υπόθεση λογική. Η παρατεταμένη και εντατική άσκηση πυροδοτεί απελευθέρωση ενδορφινών, ενδογενών οπιοειδών που λειτουργούν ως φυσικά παυσίπονα και επομένως μπορεί να μετριάσει τον πόνο από πονοκεφάλους, υπό την προϋπόθεση ότι η ένταση της άσκησης είναι αρκετά υψηλή. Έρευνες καταδεικνύουν ότι η άσκηση υψηλής έντασης ενεργοποιεί ενδορφίνες πιο αποτελεσματικά από μια χαλαρή συνεδρία.
Μια δεύτερη πιθανότητα είναι η αντιφλεγμονώδης δράση της άσκησης. «Μία από τις μεγάλες ιδέες είναι ότι το αλκοόλ (ειδικά πολύ αλκοόλ σε σύντομο χρονικό διάστημα) αυξάνει τη φλεγμονή. Από την άλλη πλευρά η άσκηση έχει το αντίθετο αποτέλεσμα», εξηγεί η καθηγήτρια Leasure. Έρευνες δείχνουν ότι η τακτική άσκηση μειώνει τα επίπεδα χρόνιας φλεγμονής. Μια μελέτη του Χάρβαρντ το 2023 επισημαίνει ως έναν από τους μηχανισμούς την απελευθέρωση ρυθμιστικών Τ-κυττάρων, τα οποία μετριάζουν τις φλεγμονώδεις αντιδράσεις του σώματος. Παλαιότερες έρευνες υποστηρίζουν επίσης ότι ακόμα και 20 λεπτά μέτριας άσκησης μπορούν να πυροδοτήσουν μια αντιφλεγμονώδη αντίδραση.
Όμως το hangover εμποδίζει την απόδοση
Δεν πρέπει να περιμένει κανείς ότι θα σπάσει εύκολα κάποιο ρεκόρ την επόμενη μέρα: «Όπως μπορείτε να φανταστείτε, ένα hangover δεν βελτιώνει ακριβώς την απόδοση. Η έρευνα δείχνει ότι ένα hangover κάνει τη σωματική σας δραστηριότητα λίγο πιο δύσκολη», επισημαίνει η καθηγήτρια Leasure. Με άλλα λόγια, ακόμα κι αν η άσκηση μπορεί να μετριάσει συμπτώματα, τα ίδια τα συμπτώματα περιορίζουν την ικανότητα για έντονη προπόνηση.
Ένα ακόμη, μάλλον αναπάντεχο, εύρημα της μελέτης είναι η ισχυρή βιβλιογραφία που συνδέει αυξημένη σωματική δραστηριότητα με υψηλότερα επίπεδα κατανάλωσης αλκοόλ. «Υπάρχει μια αυξανόμενη και ουσιαστική βιβλιογραφία σχετικά με τη σύνδεση μεταξύ άσκησης και κατανάλωσης αλκοόλ», υποστηρίζει η καθηγήτρια Leasure. «Τα άτομα που είναι σωματικά δραστήρια πίνουν επίσης, κάτι που φαίνεται λίγο αντιφατικό». Μια θεωρία που αναφέρουν η καθηγήτρια Leasure και οι συνεργάτες είναι η «λογιστική» προσέγγιση στην υγεία: πολλοί άνθρωποι αντισταθμίζουν μια ανθυγιεινή συμπεριφορά (όπως η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ) με μια υγιεινή πράξη, π.χ. μια επίπονη προπόνηση την επόμενη μέρα.
Συμπεράσματα και επιφυλάξεις
Η εικόνα που προκύπτει είναι πολύπλευρη. Υπάρχουν λογικοί μηχανισμοί που μπορούν να εξηγήσουν γιατί η έντονη/συστηματική άσκηση σχετίζεται με λιγότερα ή ηπιότερα hangover, που ξεκινούν από την αναλγητική δράση των ενδορφινών και φτάνουν έως την αντιφλεγμονώδη επίδραση της φυσικής δραστηριότητας. Ωστόσο, τα έως τώρα δεδομένα βασίζονται σε μεγάλο βαθμό σε αναφορές και συσχετισμούς, και όχι σε πειραματικές δοκιμές που να δείχνουν άμεση αιτιότητα.
Όλα αυτά, βέβαια, δεν αναιρούν τους μακροπρόθεσμους κινδύνους της κατανάλωσης αλκοόλ. Η άσκηση μπορεί να μειώνει τα συμπτώματα ενός hangover, αλλά δεν «εξαλείφει» τους κινδύνους που σχετίζονται με την υπερβολική κατανάλωση.
