Ένα νέο ντοκιμαντέρ του Channel 4 επιχειρεί να αποκωδικοποιήσει τη βιολογία του Αδόλφου Χίτλερ και προκαλεί έντονες αντιδράσεις για τα όρια της επιστήμης και της ηθικής, όπως αναφέρει ο βρετανικός Guardian.

Το βρετανικό τηλεοπτικό δίκτυο Channel 4 επανέρχεται με ένα δίωρο ντοκιμαντέρ με τίτλο Hitler’s DNA: Blueprint of a Dictator, επιχειρώντας κάτι πρωτοφανές: την ανάλυση του γενετικού υλικού του ανθρώπου που ενσάρκωσε όσο κανείς το απόλυτο κακό. Το πρόγραμμα αναζητά απαντήσεις για τη βιολογική και ψυχολογική φύση του Χίτλερ, αλλά εγείρει και ένα βαθύ ηθικό ερώτημα: «Ακόμα κι αν μπορούμε, πρέπει να το κάνουμε;».

Οι δημιουργοί εντόπισαν σε μουσείο στην Πενσιλβάνια ένα κομμάτι υφάσματος με αίμα, κομμένο από τον καναπέ όπου ο Χίτλερ αυτοκτόνησε το 1945. Αν και οι απόγονοί του αρνήθηκαν να συμμετάσχουν, η ομάδα χρησιμοποίησε δείγμα DNA από συγγενή του που είχε συλλεχθεί παλαιότερα. Η γενετίστρια καθηγήτρια Τούρι Κινγκ, γνωστή από την ταυτοποίηση των λειψάνων του βασιλιά της Αγγλίας Ριχάρδου Γ΄, επιβεβαίωσε πως πρόκειται για γνήσιο δείγμα.

Η ανάλυση έφερε στο φως ορισμένα ευρήματα με ιστορική αξία: απορρίφθηκε οριστικά ο μύθος περί εβραϊκής καταγωγής του δικτάτορα, ενώ βρέθηκαν ενδείξεις για μια σπάνια πάθηση, το σύνδρομο Kallmann, που σχετίζεται με καθυστερημένη ή ατελή εφηβεία, χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης και, σε ορισμένες περιπτώσεις, μικροφαλλία, δηλαδή μικρό πέος. Η πληροφορία αυτή φαίνεται να συνδέεται με παλαιότερα ιατρικά αρχεία που ανέφεραν ότι ο Χίτλερ είχε έναν μη κατεβασμένο όρχι.

Ωστόσο, το ντοκιμαντέρ δεν σταμάτησε εκεί. Οι παραγωγοί προχώρησαν στη χρήση πολυγονιδιακών τεστ κινδύνου (polygenic risk scores), επιχειρώντας να εκτιμήσουν πιθανές ψυχιατρικές προδιαθέσεις του Χίτλερ, όπως ΔΕΠΥ, αυτισμό, αντικοινωνική συμπεριφορά και σχιζοφρένεια. Η προσέγγιση αυτή έχει προκαλέσει την έντονη κριτική της επιστημονικής κοινότητας, που τονίζει πως τέτοιου είδους τεστ δείχνουν μόνο στατιστικές τάσεις σε πληθυσμούς και όχι εξατομικευμένες βεβαιότητες.

Πολλοί επιστήμονες προειδοποιούν ότι η ερμηνεία των αποτελεσμάτων κινδυνεύει να αναβιώσει τον γενετικό ντετερμινισμό, την ιδέα ότι τα γονίδιά μας καθορίζουν το πεπρωμένο μας, μια θεώρηση που βρισκόταν στον πυρήνα της ίδιας της ναζιστικής «φυλετικής επιστήμης». Άλλοι φοβούνται πως η συσχέτιση νευροαναπτυξιακών διαταραχών με τη φιγούρα του Χίτλερ μπορεί να στιγματίσει άδικα ανθρώπους με αυτισμό ή ΔΕΠΥ.

Παρά την αμφιλεγόμενη φύση του, το Hitler’s DNA: Blueprint of a Dictator ανοίγει έναν ευρύτερο διάλογο για τα όρια της επιστήμης, τη δεοντολογία στη βιοϊατρική έρευνα και τη γοητεία που συνεχίζει να ασκεί ο δικτάτορας πάνω στη μαζική κουλτούρα. Ίσως τελικά η πιο ανησυχητική πτυχή να μην είναι τι αποκαλύπτει το DNA του Χίτλερ, αλλά το γιατί επιμένουμε να το ψάχνουμε.