Μπορεί ο εγκέφαλος στα 80 να λειτουργεί με την οξύτητα ενός 60χρονου; Η απάντηση είναι «ναι» – και αυτοί που το επιτυγχάνουν ονομάζονται superagers. Πρόκειται για ηλικιωμένους που σπάνε τον κανόνα της φυσιολογικής γνωστικής φθοράς και γήρανσης, διατηρώντας μνήμη και διαύγεια που θα ζήλευαν ακόμα και άνθρωποι δεκαετίες νεότεροι.

Νέα έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Alzheimer’s & Dementia, αποκαλύπτει τα μυστικά τους, τόσο στον τρόπο που ζουν όσο και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του εγκεφάλου τους.

Σύμφωνα με το Medical News Today, Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι superagers είναι ιδιαίτερα κοινωνικοί και διαθέτουν μοναδικά εγκεφαλικά χαρακτηριστικά, όπως υψηλότερα επίπεδα των νευρώνων von Economo («φον Οικονόμου» ή «spindle»). Αυτά τα κύτταρα φαίνεται να παίζουν σημαντικό ρόλο στην επεξεργασία συναισθημάτων και στην κοινωνική κατανόηση.

Τι ακριβώς είναι οι superagers;

Η έρευνα βασίστηκε στα πρώτα 25 χρόνια του Northwestern University SuperAging Program, που μελετά πώς μπορεί να αποφευχθεί η πτώση της νοητικής ικανότητας με την ηλικία και ποια βιολογικά χαρακτηριστικά σχετίζονται με αυτό.

Ο όρος superaging καθιερώθηκε από το Northwestern Alzheimer’s Disease Research Center (ADRC). Ως Superagers θεωρούνται άνθρωποι 80 ετών και άνω που σημειώνουν υψηλή επίδοση στο Rey Auditory Verbal Learning Test, με αποτελέσματα αντίστοιχα ατόμων ηλικίας 56–66 ετών.

Οι επιδόσεις τους σε άλλες γνωστικές δοκιμασίες βρίσκονται τουλάχιστον στο μέσο όρο για την ηλικία τους. Σήμερα, στο πρόγραμμα συμμετέχουν 133 ενεργοί εθελοντές, ενώ έχουν πραγματοποιηθεί 77 αυτοψίες για τη μελέτη των εγκεφαλικών χαρακτηριστικών των superagers.

Τρόπος ζωής και κοινωνικότητα

Οι ερευνητές δεν εντόπισαν κοινό τρόπο ζωής που να εξηγεί το φαινόμενο. Κάποιοι superagers ακολουθούσαν υγιεινές συνήθειες, ενώ άλλοι όχι. Ωστόσο, φάνηκε πως μοιράζονταν ορισμένα κοινωνικά χαρακτηριστικά:
  • ήταν ιδιαίτερα κοινωνικοί,
  • συμμετείχαν σε δραστηριότητες,
  • έτειναν να είναι εξωστρεφείς,
  • αξιολογούσαν πιο θετικά τις σχέσεις τους σε σχέση με τους συνομηλίκους τους.

Τι δείχνουν οι εξετάσεις του εγκεφάλου

Με τη βοήθεια νευροαπεικόνισης, οι ερευνητές βρήκαν ότι οι superagers δεν παρουσίαζαν τη συνηθισμένη αραίωση του εγκεφαλικού φλοιού που παρατηρείται στους υπόλοιπους ηλικιωμένους.

Επιπλέον, η περιοχή του εγκεφάλου που ονομάζεται πρόσθιος φλοιός του προσαγωγίου εμφάνιζε μεγαλύτερο πάχος ακόμη και σε σύγκριση με νεότερους ενήλικες. Αυτή η περιοχή σχετίζεται με τα συναισθήματα και την κοινωνική αλληλεπίδραση.

Οι superagers είχαν επίσης:

  • περισσότερους νευρώνες «Φον Οικονόμου»,
  • λιγότερους νευροϊνιδιακούς κόμβους (συσσωρεύσεις πρωτεΐνης που σχετίζονται με το Αλτσχάιμερ),
  • χαμηλότερα επίπεδα p-tau181, μιας πρωτεΐνης συνδεδεμένης με τον εκφυλισμό των νευρώνων,
  • λιγότερα ενεργοποιημένα μικρογλοιακά κύτταρα, τα οποία σε φυσιολογική γήρανση αυξάνονται.
  • Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι περιοχές όπως η αμυγδαλή και ο ιππόκαμπος των superagers έμοιαζαν με εκείνες ενός πολύ νεότερου ανθρώπου.

Τι σημαίνει αυτό για τη γήρανση του εγκεφάλου;

Τα ευρήματα δείχνουν ότι υπάρχουν τουλάχιστον δύο μονοπάτια για τη διατήρηση νεανικής μνήμης σε προχωρημένη ηλικία:

  • Αντίσταση στην εμφάνιση παθολογικών αλλαγών.
  • Ανθεκτικότητα στις επιπτώσεις τους.

Η έρευνα υποδηλώνει ότι οι εγκέφαλοι των superagers ίσως έχουν μεγαλύτερη ανθεκτικότητα ή αναπτύσσουν προσαρμογές που τους προστατεύουν από την απώλεια μνήμης.

Τι μπορούμε να μάθουμε από τους superagers;

Η μελέτη είχε σχετικά μικρό αριθμό συμμετεχόντων, δεν δημοσιεύτηκαν πλήρη στοιχεία για το φύλο ή την εθνοτική σύνθεση, ενώ απαιτείται περισσότερη έρευνα για να διαπιστωθεί αν τα χαρακτηριστικά των superagers υπάρχουν από τη γέννησή τους ή αναπτύσσονται με τον χρόνο.

Επιπλέον, τα μέχρι τώρα αποτελέσματα δεν αποδεικνύουν άμεσα τρόπους που μπορούν να εφαρμοστούν στον γενικό πληθυσμό.

Ωστόσο, οι επιστήμονες τονίζουν ότι η μελέτη αυτών των ατόμων μπορεί να οδηγήσει σε νέες στρατηγικές για την προστασία της μνήμης και των γνωστικών λειτουργιών:

  • πιθανές ιατρικές παρεμβάσεις,
  • αλλαγές τρόπου ζωής,
  • καλύτερη κατανόηση των βιολογικών διαφορών που σχετίζονται με υγιή γήρανση.

Η ερευνήτρια Alexandra Touroutoglou (Harvard Medical School) σημείωσε στο Medical News Today: «Οι superagers δείχνουν ότι η πτώση μνήμης με την ηλικία δεν είναι αναπόφευκτη. Αντί να μελετάμε μόνο τι πάει στραβά, μπορούμε να μάθουμε από αυτούς που γερνούν με τον καλύτερο τρόπο».

«Η μελέτη των superagers μπορεί να αλλάξει τα δεδομένα στη μάχη ενάντια στη νοητική φθορά και να μας βοηθήσει να δούμε την αξία των ηλικιωμένων όχι μέσα από την ηλικία τους, αλλά μέσα από τις ικανότητές τους», συμπλήρωσε η γιατρός Emily K. Hurst.