Η Εθνική Ομάδα Ρομποτικής στην Αυστραλία: Συγχαρητήρια πέρυσι, μηδέν στήριξη φέτος

Η Εθνική Ομάδα Ρομποτικής της Ελλάδας βρίσκεται από σήμερα στην Αυστραλία για να συμμετάσχει στην 27η Ολυμπιάδα Ρομποτικής (IROC 2025). Σχεδόν έναν χρόνο μετά τη μεγαλύτερη επιτυχία στην ιστορία της ελληνικής συμμετοχής και τα δημόσια συγχαρητήρια του πρωθυπουργού, η αποστολή ταξίδεψε χωρίς καμία κρατική χρηματοδότηση, με το κόστος να καλύπτεται από τις οικογένειες.

Η Εθνική Ομάδα Ρομποτικής της Ελλάδας βρίσκεται πλέον στην Αυστραλία για να συμμετάσχει στην 27η Ολυμπιάδα Ρομποτικής (IROC 2025, 17-21 Δεκεμβρίου), έναν από τους παλαιότερους και πιο απαιτητικούς διεθνείς θεσμούς στον χώρο της εκπαιδευτικής ρομποτικής.

Το ταξίδι έγινε. Η συμμετοχή εξασφαλίστηκε. Όχι όμως χάρη σε κάποιον κρατικό σχεδιασμό ή θεσμική στήριξη, αλλά χάρη στις οικογένειες των παιδιών και στους εκπαιδευτές τους. Ένα κόστος που, θεσμικά, δεν καλύφθηκε ποτέ.

Κι αυτό είναι το πραγματικό θέμα.

Από την Κορέα στην Αυστραλία, με ένα κενό στη μέση

Πριν από έναν χρόνο, η Ελλάδα πανηγύριζε. Στην 26η Ολυμπιάδα Ρομποτικής (IROC 2024) στη Νότια Κορέα, η ελληνική αποστολή κατέκτησε οκτώ μετάλλια και κατέλαβε την πρώτη θέση μεταξύ όλων των ευρωπαϊκών χωρών. Ήταν η μεγαλύτερη επιτυχία στην ιστορία της συμμετοχής της χώρας στον θεσμό.

Τα παιδιά χαρακτηρίστηκαν «μικροί ήρωες». Έλαβαν δημόσια, ονομαστικά συγχαρητήρια από τον ίδιο τον Πρωθυπουργό. Παρουσιάστηκαν ως απόδειξη ότι «η Ελλάδα έχει μυαλά» και ότι το μέλλον μπορεί να χτιστεί πάνω στη γνώση και την καινοτομία.

Ήταν μια σπάνια στιγμή συλλογικής περηφάνιας. Έναν χρόνο μετά, όμως, το χειροκρότημα δεν συνοδεύτηκε από συνέχεια.

Για τη φετινή Ολυμπιάδα Ρομποτικής στην Αυστραλία, η Πολιτεία δεν παρείχε ούτε ένα ευρώ. Καμία πρόβλεψη, καμία θεσμική εγγύηση συμμετοχής, καμία οργανωμένη στήριξη μιας Εθνικής Ομάδας που εκπροσωπεί επίσημα τη χώρα.

Σύμφωνα με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο, η συμμετοχή Εθνικών Ομάδων σε διεθνείς διοργανώσεις δεν καλύπτεται από πάγιο μηχανισμό χρηματοδότησης. Δεν υπάρχει δηλαδή σταθερός προϋπολογισμός, ούτε αυτόματη διαδικασία στήριξης για αποστολές που φέρουν επίσημα τον τίτλο της «Εθνικής».

Αντίθετα, κάθε συμμετοχή εξαρτάται από αποσπασματικές εγκρίσεις, χρονοβόρες διαδικασίες και, συχνά, από την καλή θέληση μεμονωμένων φορέων. Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι ακόμη και ομάδες που έχουν ήδη διακριθεί διεθνώς, ξεκινούν κάθε χρόνο από το μηδέν.

Η απουσία θεσμικού μηχανισμού μετατρέπει την εκπροσώπηση της χώρας σε ζήτημα τύχης και οικονομικής αντοχής των οικογενειών, όχι σε συνέχεια μιας εθνικής στρατηγικής.

Ποιοι ταξίδεψαν και ποιοι έμειναν πίσω

Το αποτέλεσμα αυτής της απουσίας ήταν αποκαλυπτικό. Στην αποστολή μπόρεσαν να ταξιδέψουν μόνο τα παιδιά που είχαν τη δυνατότητα να καλύψουν το κόστος. Άλλα παιδιά, με αντίστοιχη προετοιμασία και προσπάθεια, έμειναν εκτός.

Κι όμως, μιλάμε για μαθητές που επί μήνες εργάζονται μετά το σχολείο, αφιερώνουν απογεύματα και Σαββατοκύριακα, λύνουν σύνθετα προβλήματα μηχανικής, προγραμματισμού και αυτοματισμών, ανταγωνίζονται ομάδες από χώρες όπου η ρομποτική αποτελεί βασικό μάθημα από το δημοτικό.

Πολλά από αυτά τα παιδιά δουλεύουν χωρίς εργαστήρια, χωρίς εξοπλισμό που να παρέχεται από το σχολείο, συχνά σε κουζίνες και σαλόνια, με εξοπλισμό που αγοράζεται από τις οικογένειές τους.

Αυτό δεν είναι εξαίρεση. Είναι ο κανόνας.

Το κόστος συμμετοχής σε μια Ολυμπιάδα Ρομποτικής εκτός Ευρώπης δεν είναι αμελητέο. Περιλαμβάνει αεροπορικά εισιτήρια μεγάλων αποστάσεων, μεταφορά εξοπλισμού, διαμονή, τέλη συμμετοχής και λειτουργικά έξοδα πολλών ημερών.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις οικογενειών και διοργανωτών, το συνολικό κόστος ανά παιδί μπορεί να φτάσει ή και να ξεπεράσει τα 3.500 ευρώ. Πρόκειται για ποσό απαγορευτικό για τη μέση ελληνική οικογένεια.

Όταν η Πολιτεία απουσιάζει πλήρως, το κόστος αυτό λειτουργεί de facto ως φίλτρο αποκλεισμού.

Η αντίφαση των εκατομμυρίων

Την ίδια στιγμή, τα τελευταία χρόνια, η Ελλάδα έχει επενδύσει πάνω από 30 εκατομμύρια ευρώ στη διανομή περισσότερων από 180.000 σετ εκπαιδευτικής ρομποτικής σε σχολεία, μέσω του προγράμματος «Ελλάδα 2.0» και του Ταμείου Ανάκαμψης.

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, νηπιαγωγεία, δημοτικά και γυμνάσια θα έπρεπε να έχουν παραλάβει 3 έως 6 σετ ρομποτικής, καλύπτοντας ηλικίες από 4 έως 15 ετών.

Το πρόβλημα είναι ότι κανείς δεν γνωρίζει σε ποιο βαθμό αυτά τα σετ αξιοποιούνται.

Μελέτη του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου (Wallace & Poulopoulos, 2022) κατέγραψε ότι η ρομποτική δεν αποτελεί μέρος του επίσημου αναλυτικού προγράμματος, ενώ οι καθηγητές Πληροφορικής εργάζονται συχνά σε τρεις έως πέντε σχολικές μονάδες ο καθένας.

Στην πράξη, πολλά από τα σετ «μένουν στα κουτιά τους». Όχι από αδιαφορία, αλλά επειδή δεν υπάρχει χρόνος, επιμόρφωση ή υποδομή.

Η επένδυση κινδυνεύει να μετατραπεί σε βιτρίνα.

Όταν η τεχνολογία γίνεται ταξικό φίλτρο

Η φετινή αποστολή ανέδειξε με τον πιο καθαρό τρόπο μια δυσάρεστη αλήθεια:
η πρόσβαση στη διεθνή εκπροσώπηση δεν εξαρτάται μόνο από την ικανότητα, αλλά και από την οικονομική δυνατότητα.

Αν δεν μπορείς να πληρώσεις, δεν ταξιδεύεις. Όσο καλός κι αν είσαι. Έτσι, η αριστεία παύει να είναι εκπαιδευτικός στόχος και μετατρέπεται σε ταξικό φίλτρο.

Είναι ενδεικτικό ότι στον αθλητισμό, ακόμη και σε μικρότερης εμβέλειας διοργανώσεις, η κρατική στήριξη της εθνικής εκπροσώπησης θεωρείται αυτονόητη. Τα έξοδα μετακίνησης, διαμονής και συμμετοχής καλύπτονται θεσμικά.

Στη ρομποτική, ενός τομέα που συνδέεται άμεσα με την καινοτομία και το παραγωγικό μέλλον της χώρας, η ίδια λογική δεν εφαρμόζεται. Το μήνυμα είναι σαφές: η διάκριση στο μυαλό δεν αντιμετωπίζεται με την ίδια σοβαρότητα όπως η διάκριση στο σώμα.

Το πραγματικό κόστος του brain drain

Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ, 2023) καταγράφει ότι το 52% των νέων 15–24 ετών δηλώνει πρόθεση να εργαστεί στο εξωτερικό, με το 32% να επικαλείται την έλλειψη προοπτικών στην τεχνολογία και την καινοτομία.

Επιπρόσθετα, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Digital Decade Report 2024), μόλις το 52,4% των Ελλήνων πολιτών διαθέτει βασικές ψηφιακές δεξιότητες, ενώ μόνο το 2,4% του εργατικού δυναμικού στην Ελλάδα είναι ειδικοί ΤΠΕ (Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών), ποσοστό που βρίσκεται σχεδόν στο μισό του μέσου όρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο οποίος κυμαίνεται γύρω στο 4,8%. Με άλλα λόγια, η Ελλάδα διαθέτει λιγότερους από τους μισούς τεχνολογικούς επαγγελματίες που απαιτούνται για να συγκλίνει με τις ευρωπαϊκές ανάγκες της ψηφιακής οικονομίας. Την ίδια στιγμή, η Πολιτεία αναγνωρίζει ότι θα χρειαστούν δεκάδες χιλιάδες επιπλέον ειδικοί έως το 2030.

Το brain drain δεν ξεκινά όταν κάποιος φεύγει στα 25. Ξεκινά πολύ νωρίτερα, όταν ένα παιδί καταλαβαίνει ότι η προσπάθειά του αναγνωρίζεται στα λόγια, αλλά όχι στις πράξεις.

Τι σημαίνει «Εθνική Ομάδα»

Η αποστολή που βρίσκεται σήμερα στην Αυστραλία δεν είναι μια ιδιωτική πρωτοβουλία ή μια μεμονωμένη συμμετοχή. Η Εθνική Ομάδα Ρομποτικής της Ελλάδας συγκροτείται και εκπροσωπείται επίσημα από την Ελληνική Ομοσπονδία Αθλημάτων Ρομποτικής & Τεχνολογίας (ΕΛ.Ο.Α.Ρ.Τ.), τον αναγνωρισμένο θεσμικό φορέα για τα αθλήματα ρομποτικής στη χώρα.

Αυτό καθιστά ακόμη πιο έντονη την αντίφαση της φετινής συμμετοχής. Παρότι πρόκειται για αποστολή με θεσμική υπόσταση, αναγνωρισμένο φορέα και διεθνή εκπροσώπηση της χώρας, δεν υπάρχει προβλεπόμενος μηχανισμός κρατικής χρηματοδότησης για τη στήριξή της. Η ευθύνη της συμμετοχής μεταφέρεται, στην πράξη, στις οικογένειες και στους ίδιους τους εκπαιδευτές.

Το γεγονός αυτό αναδεικνύει ότι το πρόβλημα δεν αφορά την απουσία θεσμών, αλλά την απουσία συνέχειας και στήριξης των θεσμών που ήδη υπάρχουν.

Η ουσία

Η ρομποτική δεν είναι πολυτέλεια. Είναι ο τρόπος με τον οποίο τα παιδιά μαθαίνουν να σκέφτονται, να συνεργάζονται και να λύνουν σύνθετα προβλήματα. Είναι η σύγχρονη μορφή μάθησης που ενώνει μαθηματικά, φυσική, μηχανική και προγραμματισμό σε πραγματικές εφαρμογές. Δεν μαθαίνουν απλώς να «χρησιμοποιούν» τεχνολογία. Μαθαίνουν να την κατανοούν και να τη δημιουργούν.

Σε διεθνές επίπεδο, η ρομποτική θεωρείται βασικό εργαλείο ανάπτυξης δεξιοτήτων του 21ου αιώνα, από την υπολογιστική σκέψη και την ομαδική εργασία, μέχρι την κατανόηση της τεχνητής νοημοσύνης και των αυτοματισμών που ήδη διαμορφώνουν την αγορά εργασίας. Γι’ αυτό και σε πολλές χώρες έχει ενταχθεί θεσμικά στο σχολικό πρόγραμμα από τις πρώτες τάξεις.

Όταν, όμως, παιδιά που έχουν ήδη διακριθεί διεθνώς βλέπουν ότι η συνέχιση της προσπάθειάς τους εξαρτάται από το αν οι γονείς τους μπορούν να πληρώσουν, το μήνυμα που λαμβάνουν δεν αφορά μόνο τη ρομποτική. Αφορά τη σχέση τους με τη χώρα. Δεν πρόκειται για απλή απογοήτευση. Πρόκειται για μια πρώιμη κατανόηση του ότι η προσπάθεια και η ικανότητα δεν αρκούν χωρίς οικονομική δυνατότητα.

Τα παιδιά της ελληνικής αποστολής βρίσκονται σήμερα στην Αυστραλία και εκπροσωπούν τη χώρα επάξια. Όσα κατάφεραν να είναι εκεί -κάποια εξ αυτών μάλιστα λειτουργούν ως ομάδες που-αναγκαστικά- έμειναν «λειψές». Τα παιδιά είναι εκεί και θα παλέψουν για το καλύτερο που μπορούν: να «ευχαριστηθούν» αυτή την τεράστια εμπειρία.

Η παρουσία τους είναι επιτυχία. Αλλά είναι και υπενθύμιση ενός κενού. Η Ελλάδα διαθέτει ταλέντο, γνώση και δυναμική. Αυτό που δεν διαθέτει ακόμη είναι συνέπεια. Και χωρίς συνέπεια, καμία επιτυχία δεν μετατρέπεται σε πολιτική, καμία διάκριση σε μέλλον.

*Ο Τάσος Βογιατζής γράφει για την Εθνική Ομάδα Ρομποτικής της Ελλάδας