Καθώς ο καύσωνας σαρώνει ήδη πολλές περιοχές του κόσμου και ενώ η Ελλάδα πλήττεται από ένα έντονο και παρατεταμένο κύμα με ιδιαίτερα υψηλές θερμοκρασίες, που έσπασαν ακόμα και το φράγμα των 45 βαθμών Κελσίου την Παρασκευή, έρευνες δείχνουν πώς η ακραία ζέστη μπορεί να επιταχύνει τη γήρανση.

Η αποπνικτική ζέστη επιβαρύνει σοβαρά το ανθρώπινο σώμα. Μπορεί να προκαλέσει ναυτία, ζάλη και αφυδάτωση. Έχει επίσης βλαβερές επιδράσεις σε πολλά όργανα.

Αλλά υπάρχει και μια λιγότερο γνωστή συνέπεια: η ακραία ζέστη μάς κάνει να γερνάμε πιο γρήγορα, όπως αναφέρει το CNN.

Η παρατεταμένη έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες μπορεί να προκαλέσει φθορά στα κύτταρα και τους ιστούς μας και να επιταχύνει τη βιολογική μας γήρανση, σύμφωνα με επιστημονικά δεδομένα.

Η χρονολογική ηλικία δείχνει πόσο καιρό έχει ζήσει ένα άτομο, ενώ η βιολογική ηλικία μετρά πόσο καλά λειτουργούν τα κύτταρα και οι ιστοί του. Η διαφορά αυτή εξηγεί γιατί μερικοί άνθρωποι φαίνονται πολύ νεότεροι (ή γηραιότεροι) απ’ ό,τι υποδεικνύει η ηλικία τους.

Η επιταχυνόμενη βιολογική ηλικία προειδοποιεί για πρόωρη εμφάνιση ασθενειών όπως καρκίνος, άνοια, διαβήτης ή και πρόωρος θάνατος, αναφέρει η καθηγήτρια γηριατρικής και κοινωνιολογίας Τζένιφερ Έιλσαϊρ από το Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνια.

Καθώς η κλιματική αλλαγή αναγκάζει όλο και περισσότερους ανθρώπους να υπομένουν μεγαλύτερους και εντονότερους καύσωνες, οι επιστήμονες τονίζουν την ανάγκη να κατανοήσουμε πώς η θερμότητα διαβρώνει αργά αλλά σταθερά την ανθρώπινη υγεία σε κυτταρικό επίπεδο.

Πώς επιταχύνει η ζέστη τη γήρανση

Το DNA μας είναι καθορισμένο από τη γέννησή μας. Είναι το σχέδιο που καθορίζει τη λειτουργία του σώματος. Αλλά ο τρόπος που «εκφράζεται» αυτό το DNA, δηλαδή αν τα γονίδια ενεργοποιούνται ή απενεργοποιούνται, μπορεί να επηρεαστεί από εξωτερικούς παράγοντες, όπως η θερμότητα.

Η θερμότητα καταπονεί το σώμα, το αναγκάζει να εργάζεται πιο σκληρά για να διατηρήσει τη θερμοκρασία του, κάτι που μπορεί να καταστρέψει τα κύτταρα. Μικρή δόση θερμικού στρες μπορεί να είναι ωφέλιμη, αλλά η παρατεταμένη έκθεση προκαλεί μακροπρόθεσμες βλάβες.

Αν και πολλές μελέτες έχουν γίνει σε ζώα, μέχρι πρόσφατα υπήρχαν λίγα δεδομένα για ανθρώπους. Η Έιλσαϊρ και η συνεργάτιδά της Γιουνγιόνγκ Τσόι δημοσίευσαν τον Φεβρουάριο την πρώτη μεγάλης κλίμακας μελέτη για ανθρώπους. Ανέλυσαν δείγματα αίματος από 3.600 άτομα άνω των 56 ετών και τα συνέδεσαν με δεδομένα για τις θερμοκρασίες στις περιοχές όπου ζούσαν.

Τα αποτελέσματα: Όσοι ζούσαν σε περιοχές με τουλάχιστον 140 ημέρες καύσωνα (με δείκτη θερμότητας πάνω από 32°C) τον χρόνο είχαν βιολογική ηλικία έως και 14 μήνες μεγαλύτερη σε σύγκριση με όσους ζούσαν σε περιοχές με λιγότερες από 10 τέτοιες ημέρες.

Η συσχέτιση αυτή παρέμεινε ισχυρή ακόμα και όταν συνυπολογίστηκαν παράγοντες όπως το εισόδημα ή η φυσική άσκηση. Το εντυπωσιακό είναι ότι ο αντίκτυπος του καύσωνα ήταν αντίστοιχος με το κάπνισμα ή την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ.

Οι γυναίκες και οι ευπαθείς ομάδες κινδυνεύουν περισσότερο

Μια άλλη μελέτη στη Γερμανία (2023) επιβεβαίωσε τα παραπάνω, δείχνοντας ότι η μακροχρόνια έκθεση στη ζέστη επιταχύνει τη γήρανση, ειδικά στις γυναίκες, οι οποίες ιδρώνουν λιγότερο, άρα δυσκολεύονται να δροσιστούν. Αυξημένο κίνδυνο διατρέχουν επίσης άτομα με διαβήτη ή παχυσαρκία.

Ανησυχητικά είναι και τα ευρήματα για τις επιπτώσεις της ζέστης ακόμα και πριν τη γέννηση. Μελέτη του 2024 σε παιδιά στην Κένυα έδειξε ότι τα έμβρυα που εκτέθηκαν σε ξηρασία και θερμικό στρες παρουσίασαν αυξημένη βιολογική ηλικία αργότερα στη ζωή τους. Οι μητέρες τους υπέφεραν από αφυδάτωση και στρες, γεγονός που επιβάρυνε το σώμα τους σε κυτταρικό επίπεδο. Το αποτέλεσμα: χαμηλότερο βάρος γέννησης και πιο δύσκολο ξεκίνημα στη ζωή.

Τι μπορούμε να κάνουμε;

Τα στοιχεία αυτά δεν σημαίνουν ότι όποιος ζει σε ζεστά μέρη θα γεράσει πιο γρήγορα, τονίζει η Έιλσαϊρ. Ο κάθε οργανισμός είναι διαφορετικός, και υπάρχουν τρόποι προστασίας:

  • Αποφυγή άσκησης τις πιο ζεστές ώρες.
  • Καλός δροσισμός (αν υπάρχει πρόσβαση σε κλιματισμό).
  • Ισορροπημένη διατροφή και άσκηση (σε ώρες δροσιάς).

Ορισμένα φάρμακα, όπως η μετφορμίνη (για διαβήτη) και το Ozempic (για απώλεια βάρους), φαίνεται να επιβραδύνουν τη γήρανση.

Αν περιορίσουμε την έκθεσή μας στη ζέστη, είναι πιθανό να μειώσουμε ή ακόμα και να αντιστρέψουμε την επιταχυνόμενη βιολογική γήρανση, λέει η Έιλσαϊρ. «Δεν πρόκειται για μόνιμη βλάβη, είναι ένδειξη ότι μπορεί να υπάρξει βλάβη, όχι ότι έχει συμβεί ήδη».

Το επιστημονικό πεδίο είναι ακόμα στα αρχικά του στάδια. Όμως, καθώς οι θερμοκρασίες συνεχίζουν να σπάνε ρεκόρ, οι επιστήμονες θα έχουν όλο και περισσότερα δεδομένα.

«Αν δεν μπορούμε να σταματήσουμε την άνοδο της θερμοκρασίας, τουλάχιστον ας αυξήσουμε την ενημέρωση και τις στρατηγικές προσαρμογής», καταλήγει η Έιλσαϊρ. «Πρέπει να βρούμε έναν τρόπο να το αντιμετωπίσουμε.»