Έχεις περάσει μια εξαντλητική μέρα. Η δουλειά δεν τελείωνε, η κίνηση στον δρόμο ήταν ατελείωτη και μόλις γυρνάς σπίτι το μόνο που θες είναι να χαλαρώσεις με κάτι απλό. Κουλουριάζεσαι στον καναπέ και βάζεις να δεις την αγαπημένη σου χαλαρωτική σειρά ή ταινία. Μπορεί να την έχεις δει δεκάδες φορές, αλλά δεν έχει σημασία. Αυτό σε ηρεμεί.
«Η καθημερινότητα μπορεί να είναι ψυχικά εξουθενωτική, γι’ αυτό και οι νοσταλγικές σειρές μας προσφέρουν ανακούφιση. Δεν προσθέτουν βάρος στο μυαλό μας, αλλά μας χαρίζουν μια απαραίτητη απόδραση», εξηγεί στο Very Well Mind η Clarissa Silva, ειδικός της ψυχικής υγείας, επιστήμονας συμπεριφοράς και ερευνήτρια.
«Μερικές φορές έχουμε ανάγκη η ζωή να μείνει ίδια, έστω για λίγες ώρες, ώστε να νιώσουμε ασφάλεια και σταθερότητα», προσθέτει η ψυχολόγος Aimee Daramus.
Η ψυχολογία πίσω από τη συνήθεια της επανάληψης
Στον σημερινό κόσμο, με αμέτρητες νέες σειρές και ταινίες διαθέσιμες, συχνά νιώθουμε περίεργα που διαρκώς επιστρέφουμε σε μια παλιά αγαπημένη, αποφεύγοντας να δούμε κάτι καινούργιο. Ορισμένες φορές ακόμα και «ενοχές» καθώς μπορεί να το αντιλαμβανόμαστε ως «τεμπέλιασμα» ή «χάσιμο χρόνου». Αλλά στην πραγματικότητα η επανάληψη κρύβει πολλά περισσότερα… και σημαντικά.
Οι βασικοί λόγοι:
► Χαλάρωση: Σε μια καινούρια σειρά πρέπει να παρακολουθούμε πλοκή, χαρακτήρες και ανατροπές. Σε μια παλιά, όλα είναι γνώριμα και το μυαλό μας ξεκουράζεται. Οι ατάκες και τα αστεία μάς φτιάχνουν άμεσα τη διάθεση.
► Άνεση και προβλεψιμότητα: Η ζωή είναι αγχωτική και γεμάτη απρόοπτα. Οι παλιές σειρές προσφέρουν σιγουριά: ξέρουμε ακριβώς τι θα συμβεί. Δεν υπάρχουν δυσάρεστες εκπλήξεις, μόνο ηρεμία.
► Νοσταλγία: Οι σειρές μάς συνδέουν με παλιότερες εκδοχές του εαυτού μας, ξυπνώντας μνήμες από πιο ξέγνοιαστες εποχές.
► Συναισθηματικός δεσμός: Αναπτύσσουμε «παρα-κοινωνικές σχέσεις» με τους χαρακτήρες, σαν να είναι φίλοι μας. Έτσι, κάθε επανάληψη μοιάζει σαν επανένωση με αγαπημένα πρόσωπα. Οι φανταστικοί χαρακτήρες δεν αλλάζουν ποτέ, δεν μας απογοητεύουν και είναι πάντα εκεί.
► Φόντο στην καθημερινότητα: Πολλές φορές δεν βλέπουμε προσεκτικά, απλώς θέλουμε μια γνώριμη παρουσία ενώ μαγειρεύουμε ή χαζεύουμε στο κινητό.
► Αυτοφροντίδα: Το να χαλαρώνουμε με μια αγαπημένη σειρά είναι μια μορφή ξεκούρασης και φροντίδας του εαυτού μας.
► Κοινό σημείο με φίλους: Οι αγαπημένες σειρές δημιουργούν κοινό έδαφος με άλλους ανθρώπους – εσωτερικά αστεία, συζητήσεις, ατάκες που μας κάνουν να νιώθουμε μέρος μιας κοινότητας. Ακόμη και στην εκατοστή φορά, μπορεί να ανακαλύψουμε ένα αστείο βλέμμα ή μια ατάκα που μας είχε ξεφύγει.
Επιστημονικά τεκμηριωμένα οφέλη για την ψυχική υγεία
Η επιστροφή σε γνώριμο περιεχόμενο δεν είναι απλώς συνήθεια· έχει αποδεδειγμένα οφέλη:
► Μειώνει το νοητικό φορτίο: Όταν είμαστε κουρασμένοι, η επανάληψη επιτρέπει στο μυαλό μας να ξεκουραστεί.
► Ανακουφίζει από άγχος: Η προβλεψιμότητα των γνωστών επεισοδίων λειτουργεί γειωτικά και καθησυχαστικά.
► Ρυθμίζει τα συναισθήματα: Βλέποντας χαρακτήρες να ξεπερνούν δυσκολίες, αντλούμε ελπίδα και ηρεμία για τις δικές μας προκλήσεις.
► Καταπολεμά την «κόπωση αποφάσεων»: Σε έναν κόσμο με υπερβολικές επιλογές, το να ξαναδούμε κάτι γνώριμο μας γλιτώνει από το άγχος της επιλογής.
► Ανεβάζει τη διάθεση: Οι αγαπημένες σκηνές μάς δίνουν άμεση δόση χαράς και ντοπαμίνης.
► Δίνει αίσθηση του «ανήκειν»: Έστω και αν οι χαρακτήρες δεν είναι αληθινοί, η σχέση μαζί τους είναι ψυχολογικά παρήγορη.
► Αντιμετωπίζει πλήξη και μοναξιά: Η νοσταλγία που γεννούν οι σειρές μπορεί να μειώσει το αίσθημα απομόνωσης ή ακόμα και την πατρίδα-λαχτάρα.
Οι επαναλήψεις και το κλειδί της ισορροπίας
Το να ξαναβλέπουμε αγαπημένες σειρές είναι μια υγιής στρατηγική για να διαχειριστούμε το άγχος και τα αρνητικά συναισθήματα. Ωστόσο, χρειάζεται προσοχή:
Αν οι επαναλήψεις γίνονται υπερβολικά συχνά και αντικαθιστούν τον ύπνο, την κοινωνική ζωή ή τις υποχρεώσεις μας, τότε μπορεί να εξελιχθούν σε πρόβλημα αντί για αυτοφροντίδα. Η ισορροπία είναι το κλειδί.
«Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί όταν το φανταστικό αρχίζει να αντικαθιστά τις πραγματικές ανθρώπινες σχέσεις. Η άνεση είναι σημαντική, αλλά η ανάπτυξη έρχεται όταν βγαίνουμε από αυτήν», τονίζει η Dr. Daramus.
