Στην περιοχή Bayan Obo της Εσωτερικής Μογγολίας, βλέπεις γύρω σου γκρίζα και σκαμμένη γη, το αποτύπωμα δηλαδή δεκαετιών εντατικής εξόρυξης για σπάνιες γαίες, που είναι απαραίτητες για σύγχρονες τεχνολογίες όπως κινητά, υπολογιστές, οθόνες και ηλεκτρικά οχήματα.

Η Κίνα διαθέτει περίπου το 50% των παγκόσμιων αποθεμάτων σπάνιων γαιών και κυριαρχεί στην εξόρυξη και την επεξεργασία τους. Αυτή η κυριαρχία της προσφέρει ισχυρή γεωπολιτική και οικονομική επιρροή, αλλά έχει και σοβαρό περιβαλλοντικό και κοινωνικό κόστος.

Δημοσιογράφοι του BBC επισκέφθηκαν τις δύο μεγαλύτερες ζώνες εξόρυξης — την Bayan Obo στον βορρά και το Ganzhou στο νότο — και κατέγραψαν ανησυχητικές εικόνες: τεχνητές λίμνες με ραδιενεργά απόβλητα, μολυσμένα νερά και εδάφη, καθώς και αναφορές για αυξημένα περιστατικά καρκίνου και γενετικών ανωμαλιών.

Η κινεζική κυβέρνηση είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη στην κριτική σχετικά με τις περιβαλλοντικές συνέπειες και οι δημοσιογράφοι είχαν πολλά εμπόδια να αντιμετωπίσουν. Παρά τις δυσκολίες, έγιναν μάρτυρες μιας πραγματικότητας που δύσκολα μπορεί να αγνοηθεί: η περιβαλλοντική υποβάθμιση είναι εκτεταμένη και επηρεάζει άμεσα τις τοπικές κοινωνίες.

Στην Bayan Obo, μέσα σε 25 χρόνια τεράστιοι κρατήρες και λίμνες αποβλήτων έχουν διπλασιαστεί σε μέγεθος. Στο Ganzhou, οι λεγόμενες «δεξαμενές εκχύλισης» όπου χρησιμοποιούνται χημικές ουσίες για την εξαγωγή των μετάλλων, βρίσκονται εκτεθειμένες στις καιρικές συνθήκες πάνω σε διαβρωμένα εδάφη.

Στο παρελθόν λειτουργούσαν πάνω από 1.000 ορυχεία, πολλά από αυτά παράνομα. Αν και από το 2012 η κινεζική κυβέρνηση μείωσε δραστικά τις άδειες εξόρυξης, η ζημιά στο περιβάλλον είχε ήδη γίνει: αποψίλωση δασών, διάβρωση εδαφών και χημική ρύπανση ποταμών και καλλιεργειών.

Οι επιπτώσεις στην υγεία είναι ιδιαίτερα έντονες στην περιοχή κοντά στο φράγμα Weikuang, όπου για δεκαετίες απορρίπτονταν εξορυκτικά απόβλητα. Οι κάτοικοι εμφάνισαν ασθένειες που σχετίζονται με φθόριο και αρσενικό στο πόσιμο νερό. Αν και αρκετοί κάτοικοι απομακρύνθηκαν, η τεράστια λίμνη αποβλήτων παραμένει και απειλεί ακόμα και τον Κίτρινο Ποταμό — κρίσιμη πηγή νερού για τη βόρεια Κίνα.

Η περιβαλλοντική επιβάρυνση είναι τεράστια: για κάθε τόνο σπάνιων γαιών που εξορύσσεται, παράγονται περίπου 2.000 τόνοι τοξικών αποβλήτων.

Η Κίνα προσπαθεί σήμερα να μειώσει τη ζημιά στο περιβάλλον και παράλληλα επεκτείνει τις εξορύξεις στο εξωτερικό. Άλλες χώρες, όπως οι ΗΠΑ, προσπαθούν να μειώσουν την εξάρτησή τους από την Κίνα, αλλά οι ειδικοί προειδοποιούν πως χωρίς βιώσιμες μεθόδους εξόρυξης, οι επιπτώσεις θα είναι παγκόσμιες και καταστροφικές.