Σαν σήμερα 5 Μαΐου: Η τραγωδία της Marfin και οι δολοφόνοι που δεν βρέθηκαν ποτέ

Η 5η Μαΐου 2010 έμεινε χαραγμένη στη μνήμη της ελληνικής κοινωνίας ως μια μέρα εθνικής οδύνης. Την ώρα που χιλιάδες πολίτες κατέκλυζαν τους δρόμους της Αθήνας διαδηλώνοντας ενάντια στο πρώτο μνημόνιο που επρόκειτο να ψηφιστεί στη Βουλή, μια εγκληματική ενέργεια σημάδευε για πάντα το κέντρο της πρωτεύουσας: τρεις εργαζόμενοι της τράπεζας Marfin – η Αγγελική Παπαθανασοπούλου, η Παρασκευή Ζούλια και ο Επαμεινώνδας Τσάκαλης – χάνουν τη ζωή τους από ασφυξία, όταν κουκουλοφόροι πετούν μολότοφ στο υποκατάστημα της Σταδίου. Δεκαπέντε χρόνια μετά, οι φυσικοί αυτουργοί της φονικής επίθεσης παραμένουν ασύλληπτοι.

Η μέρα της οργής και της φωτιάς

Ήταν η παραμονή της ψήφισης του πρώτου Μνημονίου. Τα συνδικάτα είχαν κηρύξει γενική απεργία και η Αθήνα πλημμύρισε από δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές που κινήθηκαν προς τη Βουλή. Εν μέσω της πορείας, μια ομάδα ατόμων με καλυμμένα χαρακτηριστικά αποσπάστηκε από το πλήθος και επιτέθηκε με μολότοφ στο υποκατάστημα της Marfin στην οδό Σταδίου. Εκείνη τη στιγμή, μέσα στο κτίριο βρίσκονταν περίπου 25 εργαζόμενοι.

Οι περισσότεροι πρόλαβαν να διαφύγουν. Τρεις όμως παγιδεύτηκαν στον τρίτο όροφο. Ο πυκνός καπνός και οι τοξικές αναθυμιάσεις από την καύση πλαστικών και χαρτικών υλικών τους στέρησαν τη ζωή μέσα σε λίγα λεπτά. Η 32χρονη Αγγελική Παπαθανασοπούλου ήταν τεσσάρων μηνών έγκυος. Η Παρασκευή Ζούλια και ο Επαμεινώνδας Τσάκαλης δεν τα κατάφεραν επίσης.

Η δικαιοσύνη σε δύο μέτωπα

Το έγκλημα προκάλεσε σοκ και οργή. Η ΕΛ.ΑΣ. συνέλαβε έναν ύποπτο (Θ.Σ.), που παραπέμφθηκε σε δίκη με βαριές κατηγορίες: ανθρωποκτονία από πρόθεση, κατασκευή εκρηκτικής βόμβας, πρόκληση έκρηξης. Το 2016 κρίθηκε ομόφωνα αθώος, λόγω έλλειψης αποδείξεων. Παράλληλα, το 2013 καταδικάστηκαν τρία στελέχη της Marfin – ο διευθύνων σύμβουλος, ο υπεύθυνος ασφαλείας και η διευθύντρια του υποκαταστήματος – για φόνο εξ αμελείας και σωματικές βλάβες, εξαιτίας των σοβαρών παραλείψεων στα μέτρα πυρασφάλειας και στην εκπαίδευση προσωπικού.

Από τη δικογραφία αποκαλύφθηκε πως το υποκατάστημα δεν διέθετε πιστοποιητικό πυροπροστασίας, η έξοδος κινδύνου ήταν κλειδωμένη και η διοίκηση είχε αγνοήσει αίτημα να μην λειτουργήσει το κατάστημα εκείνη τη μέρα, λόγω της επικείμενης πορείας. Οι εργαζόμενοι είχαν προσέλθει από φόβο για απολύσεις.

Αστικές ευθύνες και η απόφαση του Αρείου Πάγου

Οι συγγενείς των θυμάτων κινήθηκαν νομικά κατά της τράπεζας. Πρωτόδικα τους επιδικάστηκαν αποζημιώσεις έως 1,1 εκατ. ευρώ. Όμως, το 2020, ο Άρειος Πάγος ακύρωσε την απόφαση του Εφετείου, υποστηρίζοντας ότι δεν αιτιολογήθηκε επαρκώς η ευθύνη της τράπεζας για τις παραλείψεις της. Έκρινε ότι πρέπει να επανεξεταστεί αν η Marfin και τα μέλη του ΔΣ της όφειλαν να έχουν λάβει μέτρα – όπως ρολά ασφαλείας, αντιβανδαλικούς υαλοπίνακες, δεύτερη έξοδο κινδύνου και πυροσβεστικό δίκτυο – για να αποτρέψουν την τραγωδία.

Η απόφαση αυτή επανέφερε στο προσκήνιο τις συστημικές ευθύνες γύρω από τον θάνατο των τριών υπαλλήλων. Δεν ήταν μόνο οι εμπρηστές που οδήγησαν στον θάνατο, αλλά και ένα πλέγμα αδιαφορίας, ελλιπούς πρόληψης και παραλείψεων από πλευράς εργοδοσίας και Πολιτείας.

Η πολιτική και κοινωνική σιωπή

Η υπόθεση Marfin έγινε σύμβολο για τις παρενέργειες του κοινωνικού θυμού που ξέσπασε τα χρόνια των Μνημονίων, αλλά και για τις σιωπές γύρω από τις ευθύνες. Οι ένοχοι του εμπρησμού δεν ταυτοποιήθηκαν ποτέ. Οι αρχές απέτυχαν να βρουν τους δολοφόνους. Το έγκλημα έμεινε χωρίς φυσικούς αυτουργούς, δημιουργώντας ένα βαθύ ρήγμα εμπιστοσύνης.

Η μνήμη των θυμάτων της Marfin δεν τιμήθηκε επαρκώς από την πολιτεία. Για χρόνια δεν υπήρχε ούτε καν μια αναμνηστική πλάκα. Χρειάστηκε να περάσουν δέκα χρόνια, για να τοποθετηθεί ένα λιτό μνημείο στην πρόσοψη του κτιρίου, το 2020.

Τα σημαντικότερα γεγονότα της ημέρας στην Ελλάδα και τον κόσμο

553: Αρχίζει στην Κωνσταντινούπολη η Ε΄ Οικουμενική Σύνοδος, γνωστή και ως Β΄ Σύνοδος της Κωνσταντινουπόλεως, υπό την προεδρία του αυτοκράτορα Ιουστινιανού Α΄. Σκοπός της είναι η καταδίκη του Νεστοριανισμού και η ερμηνευτική ενοποίηση της χριστιανικής πίστης, με επίκεντρο τις θεολογικές διαμάχες για τη φύση του Χριστού.

1762: Η Ρωσία και η Πρωσία υπογράφουν τη συνθήκη της Αγίας Πετρούπολης, τερματίζοντας μεταξύ τους τις εχθροπραξίες του Επταετούς Πολέμου.

1789: Στη Γαλλία, συνέρχεται για πρώτη φορά από το 1614 η Συνέλευση των Τάξεων, σηματοδοτώντας την απαρχή της Γαλλικής Επανάστασης.

1821: Ο πλοίαρχος Ευάγγελος Ματζαράκης σηκώνει το λάβαρο της επανάστασης στη Σαντορίνη, ενισχύοντας το μέτωπο του Αγώνα στα νησιά του Αιγαίου.

1916: Η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδας ανακοινώνει ότι από εδώ και στο εξής θα χορηγεί δάνεια και σε γυναίκες, ένα σημαντικό βήμα για τη γυναικεία οικονομική ανεξαρτησία.

1921: Κυκλοφορεί το διάσημο άρωμα της Κοκό Σανέλ, «Νο 5», που θα εξελιχθεί σε ένα από τα πιο εμβληματικά προϊόντα στην ιστορία της μόδας και της αρωματοποιίας.

1925: Τα Αφρικάανς αναγνωρίζονται ως επίσημη γλώσσα στη Νότια Αφρική, δίπλα στα αγγλικά, αντικατοπτρίζοντας τη βαθιά αποικιοκρατική κληρονομιά της χώρας.

1945: Η Πράγα επαναστατεί κατά των ναζί, ενώ την ίδια ημέρα απελευθερώνεται το στρατόπεδο Μαουτχάουζεν από τις συμμαχικές δυνάμεις, λίγο πριν τη λήξη του πολέμου στην Ευρώπη.

1949: Ιδρύεται το Συμβούλιο της Ευρώπης, με στόχο την προώθηση της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου στην ήπειρο.

1961: Ο Άλαν Σέπαρντ γίνεται ο πρώτος Αμερικανός στο διάστημα, σε υποτροχιακή πτήση διάρκειας 15 λεπτών στο πλαίσιο του προγράμματος Μέρκιουρι.

1980: Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής εκλέγεται πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, μετά τη μεταπολίτευση, εγκαινιάζοντας μια νέα πολιτειακή εποχή.

1995: Ο πληθωρισμός στην Ελλάδα υποχωρεί στο 9,9%, για πρώτη φορά μετά από 22 χρόνια, καταγράφοντας ιστορικό χαμηλό και ενισχύοντας την προσπάθεια για ένταξη στην ΟΝΕ.

2002: Ο Παναθηναϊκός κατακτά το τρίτο του ευρωπαϊκό πρωτάθλημα στο μπάσκετ, νικώντας την Κίντερ Μπολόνια με 89-83 στον τελικό του Final Four στην Ιταλία.

2003: Αρχίζει η κατεδάφιση του γηπέδου της Νέας Φιλαδέλφειας, ιστορικής έδρας της ΑΕΚ. Η ανέγερση του νέου γηπέδου, η «Αγιά Σοφιά», θα ξεκινήσει το 2017, έπειτα από 14 χρόνια αναμονής.

2004: Ο πίνακας «Αγόρι με πίπα» του Πικάσο πωλείται έναντι 104.168.000 δολαρίων, σπάζοντας κάθε προηγούμενο ρεκόρ και εκθρονίζοντας το «Πορτρέτο του δρ. Γκασέ» του Βαν Γκογκ.

2010: Μεγάλη απεργία ξεσπά στην Ελλάδα κατά της υπογραφής μνημονίου με ΕΕ και ΔΝΤ, με μαζικές διαδηλώσεις. Τραγική κατάληξη: εμπρησμός της τράπεζας Marfin στο κέντρο της Αθήνας, όπου τρεις εργαζόμενοι χάνουν τη ζωή τους, συγκλονίζοντας το πανελλήνιο.

Γεννήσεις

Θάνατοι

Εορτολόγιο

Ειρηναία, Ειρηναίος, Ειρήνη, Εφραίμ

Εθνικές Γιορτές – Επέτειοι

Αφρικανική Ημέρα Παγκόσμιας Κληρονομιάς
Διεθνής Ημέρα Μαιών
Ευρωπαϊκή Ημέρα Ανεξάρτητης Διαβίωσης
Ευρωπαϊκή Ημέρα Μελανώματος
Ημέρα της Ευρώπης (ΣτΕ)
Ημέρα του Πορτογαλόφωνου Πολιτισμού
Παγκόσμια Ημέρα για την Υγιεινή των Χεριών
Παγκόσμια Ημέρα Πνευμονικής Υπέρτασης