Τις αγωνιώδεις διαπραγματεύσεις, τις κρίσιμες ώρες αλλά και τις ανατροπές που καθόρισαν εν τέλει την τύχη της Ελλάδας αλλά και της Ευρώπης στη διάρκεια της κορύφωσης της οικονομικής κρίσης καταγράφει με τρόπο πολύ γλαφυρό και αποκαλυπτικό το ντοκιμαντέρ του BBC με τίτλο «Inside Europe, Ten years of turmoil».
Ξεκινώντας από το 2010 και τις προσπάθειες του τότε πρωθυπουργού Γιώργου Παπανδρέου να εξασφαλίσει βοήθεια για την Ελλάδα, το ντοκιμαντέρ καταλήγει με τις κρίσιμες Συνόδους Κορυφής του καλοκαιριού του 2015 και τις στιγμές που η Ελλάδα βρέθηκε με το ένα πόδι εκτός ΕΕ. Όπως αποκαλύπτεται μάλιστα, η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ, σε εκείνη τη θρυλική Σύνοδο της 17ωρης διαπραγμάτευσης ήταν έτοιμη να δεχτεί την αποχώρηση της Ελλάδας, ενώ στο πλαίσιο των προτάσεων αναφέρθηκε ακόμα και η πώληση του Παρθενώνα.
Κάννες, 2011
Το ντοκιμαντέρ παρουσιάζει όσα συνέβησαν το 2011, όταν, την ώρα που η Γαλλία ετοιμαζόταν για τη Σύνοδο του G20 στις Κάννες, ο Γιώργος Παπανδρέου ανακοίνωσε πως θα προχωρήσει σε δημοψήφισμα για τους όρους της ευρωπαϊκής στήριξης. Είχε ήδη ανακοινωθεί η προσφυγή στον Μηχανισμό Στήριξης και οι Ευρωπαίοι ηγέτες έδιναν μάχη κόντρα στις αγορές. Το κλίμα δεν ήταν ευνοϊκό για την παροχή βοήθειας στην Ελλάδα, καθώς η Άνγκελα Μέρκελ πρόβαλλε σθεναρή αντίσταση, μην έχοντας κάποιο δυνατό επιχείρημα για να «περάσει» μία τέτοια κίνηση στο εσωτερικό της χώρας της.
«Ήταν μία καθαρή τρέλα» λέει ο Νικολά Σαρκοζί για την ανακοίνωση του δημοψηφίσματος. Αφηγείται πως ρώτησε τον Γιώργο Παπανδρέου ποιο θα είναι το ερώτημα του δημοψηφίσματος κι εκείνος είπε οι όροι του προγράμματος. Ο Γάλλος πρόεδρος απάντησε πως το ερώτημα ήταν «μέσα ή έξω από το ευρώ».
Το ντοκιμαντέρ περιγράφει το εξαιρετικά βαρύ κλίμα που περίμενε τον Έλληνα πρωθυπουργό στις Κάννες, όπου οι ίδιος δηλώνει πως πήγε με αισιοδοξία πως θα εξασφαλίσει όχι μόνο ευρωπαϊκή αλλά και διεθνή στήριξη. Τελικά, όπως περιγράφει ο τότε πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Χέρμαν βαν Ρομπέι, ο Παπανδρέου έφυγε από τις Κάννες «ένας ηττημένος άνθρωπος». Γύρισε στην Ελλάδα, ακύρωσε τη διενέργεια του δημοψηφίσματος και παραιτήθηκε.
Ελλάδα, 2014
Μόλις δύο εβδομάδες μετά την ανάδειξη του ΣΥΡΙΖΑ σε πρώτο κόμμα στις εκλογές στην Ελλάδα και την ανάληψη του υπουργείου Οικονομικών από τον Γιάννη Βαρουφάκη, ο νέος υπουργός ταξιδεύει στις Βρυξέλλες για τη Σύνοδο Κορυφής. Το πακέτο στήριξης προς την Ελλάδα έφτανε στο τέλος του, η ελληνική κυβέρνηση χρειαζόταν επιπλέον χρήματα αλλά ήθελε και αλλαγή των όρων του προγράμματος, εξηγεί το BBC. «Μας εξέλεξαν για να αλλάξουμε το πρόγραμμα, που είχε αποτύχει» σχολιάζει ο Βαρουφάκης. «Επί μισή ώρα μας έλεγε πως είμαστε ηλίθιοι» είναι η περιγραφή του Γερμανού υπουργού Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε για τον Έλληνα ομόλογό του.
Ο τότε πρόεδρος του Eurogroup Γερούν Ντάισελμπλουμ αφηγείται πως ο Βαρουφάκης πήρε τηλέφωνο τον Αλέξη Τσίπρα, μέσα από την αίθουσα της Συνόδου, στη διάρκειά της, και μιλούσε για μία ώρα ενώ οι υπόλοιποι υπουργοί περίμεναν. Κάποια στιγμή ο Σόιμπλε είπε «αρκετά», όπως αφηγείται. «Κι εγώ πήγα στον Βαρουφάκη και του είπα κλείσε το τηλέφωνο, δεν έχει νόημα πια, οι υπουργοί έχουν φύγει και δεν υπάρχει συμφωνία» περιγράφει. «Αν (ο Βαρουφάκης) δεν είχε την εντολή από τον Αλέξη Τσίπρα, τότε μάλλον μαζί του έπρεπε να μιλήσω» συνεχίζει.
Κι έτσι το ελληνικό κλιμάκιο δέχθηκε μία επίσκεψη έκπληξη από τον Ντάισελμπλουμ, όπως αφηγείται ο Νίκος Παππάς στην κάμερα του BBC. «Ήταν πολύ λογικός, ήξερε ποια ήταν τα όρια» περιγράφει ο πρόεδρος του Eurogroup τον Έλληνα πρωθυπουργό. Λίγο αργότερα αποφασίστηκε παράταση του bailout για άλλους τέσσερις μήνες, προκειμένου να υπάρχει ο χρόνος για μία καλύτερη συμφωνία, και η ευρωπαϊκή πλευρά θεωρούσε πως το θέμα έχει σχεδόν κλείσει.
Η ανακοίνωση του δημοψηφίσματος
Ο γραμματέας του Eurogroup Τόμς Βίζερ περιγράφει τη στιγμή που ο Αλέξης Τσίπρας έχει στα χέρια του το υπό διαπραγμάτευση κείμενο και λέει «νομίζω πως είναι εντάξει αλλά θέλω να συμβουλευτώ και τον λαό μου». «Και δεν τον ξαναείδαμε» τονίζει.
Ο Γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ θυμάται τη στιγμή που ήταν σε conference call με τον Αλέξη Τσίπρα και την Άνγκελα Μέρκελ και ο Έλληνας πρωθυπουργός τους ανακοίνωσε τη διενέργεια δημοψηφίσματος. Ακολούθησε σιωπή, αφηγείται, και μετά οι δύο ξένοι ηγέτες συνέχισαν τη συζήτηση χωρίς τον Τσίπρα. Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ λέει πως προειδοποίησε πολύ ξεκάθαρα τον Έλληνα πρωθυπουργό πως θα βρεθεί σε «deep shit» (βαθιά σκ@@) με αυτή την ενέργεια.
Μετά το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, ο Γιάννης Βαρουφάκης σπεύδει στο Μαξίμου. Όπως περιγράφει, αντίκρισε τον Αλέξη Τσίπρα «βουλιαγμένο» μέσα στην καρέκλα του. «Τα θαλασσώσαμε» του είπε ο Τσίπρας. «Εσύ κέρδισες αλλά η Ελλάδα έχασε» ήταν το σχόλιο του Φρανσουά Ολάντ προς τον Έλληνα πρωθυπουργό, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο η επόμενη Σύνοδος Κορυφής να αποφασίσει αποπομπή της Ελλάδας από την ΕΕ. «Τον ρώτησα αν θέλει κάτι τέτοιο, μου απάντησε όχι» συνεχίζει ο Γάλλος πρόεδρος. «Ρώτησα αν θέλει να μείνει στο ευρώ, μου είπε ναι».
Έτσι, η Ελλάδα μένει με μόνο μία επιλογή στα χέρια, την επιστροφή του Αλέξη Τσίπρα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες συγκαλούν έκτακτη Σύνοδο Κορυφής για να λήξει το ελληνικό ζήτημα. Πριν τη Σύνοδο, ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών διακινεί ένα έγγραφο, στο οποίο η Ελλάδα καλείται είτε να αποδεχτεί τους όρους του προγράμματος είτε να αναστείλει προσωρινά, για πέντε χρόνια, τη συμμετοχή της στην ΕΕ. «Προσωρινό Grexit, όλοι ξέραμε πως ήταν μία αυταπάτη» σχολιάζει ο Ντόναλντ Τουσκ. «Αν φύγεις από την Ένωση, φεύγεις για πάντα…».
Το θρίλερ της 17ωρης διαπραγμάτευσης
Και φτάνουμε στη ζοφερή Σύνοδο της 12ης Ιουλίου. Όπως περιγράφει ο Γερούν Ντάισελμπλουμ, υπάρχουν αντιδράσεις κατά την εισαγωγή του Αλέξη Τσίπρα, με ορισμένους ηγέτες να τον κατηγορούν πως είπε ψέματα στον λαό του. Ο Ντόναλντ Τουσκ κλείδωσε κάποια στιγμή στο γραφείο του τον Τσίπρα, τον Ολάντ και τη Μέρκελ. «Στις 4 το πρωί καταλήξαμε σε συμβιβασμό» αφηγείται. Αλλά ο Αλέξης Τσίπρας αρνήθηκε να υπογράψει, καθώς τα έσοδα από τις ιδιωτικοποιήσεις, που είχαν συμφωνηθεί, δεν θα επενδύονταν στο μέλλον της Ελλάδας. Η Άνγκελα Μέρκελ του είπε πως θα χρειαστούν αυτά τα λεφτά για να αποπληρώσει η Ελλάδα τη χρέος της.
Ο Ιταλός πρωθυπουργός Ματέο Ρέντσι περιγράφει πως κάποια στιγμή πήγε στην αίθουσα της ιταλικής αντιπροσωπείας, έβγαλε τα παπούτσια του κι έπεσε για ύπνο στον καναπέ. Κάποια στιγμή άκουσε ένα δυνατό χτύπημα στην πόρτα, άνοιξε και ήταν ο Φρανσουά Ολάντ. «Πρέπει να βρούμε έναν συμβιβασμό, Ματέο» του είπε, «γιατί η Μέρκελ είναι έτοιμη να δεχθεί το Grexit».
«Η Άνγκελα Μέρκελ έλεγε πως υπάρχουν κόκκινες γραμμές, κι αν η Ελλάδα πρέπει να φύγει, ας φύγει» θυμάται και ο Φρανσουά Ολάντ.
«Στη μία το πρωί είχα μία έντονη συζήτηση με τη Μέρκελ. Δεν είμαι χαζή, μου φώναζε, κι εγώ της είπα πως η απόφαση που είχε λάβει ήταν η πιο χαζή για την Ευρώπη» συνεχίζει ο Ρέντσι.
Τότε ο Τουσκ τους ξανακλείδωσε στο γραφείο του, και τους είπε πως δεν πρόκειται να βγει κανείς μέχρι να υπάρξει λύση. Έπειτα από ακόμα 4 ώρες διαπραγμάτευσης, η συμφωνία είχε επιτευχθεί. Το 25% των πόρων από τις ιδιωτικοποιήσεις θα επενδυόταν στην ελληνική οικονομία. Η Ελλάδα θα λάμβανε 86 δισεκατομμύρια ευρώ, αλλά με χειρότερους όρους από αυτούς που είχαν αρχικά προταθεί.
Δύο μήνες μετά, καταλήγει το ντοκιμαντέρ, οι Έλληνες νομιμοποίησαν τη στροφή 180 μοιρών του Αλέξη Τσίπρα, επανεκλέγοντάς τον. «Είχαν κοιτάξει στο χείλος του γκρεμού και είχαν αποφασίσει κι εκείνοι, όπως ο Τσίπρας, πως η χώρα είναι καλύτερα εντός ΕΕ παρά έξω στο κρύο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε επιβιώσει από τη χειρότερη κρίση της- μέχρι τότε. Γιατί τα χειρότερα έρχονταν».
