Σύμφωνα με έρευνες, οι άνθρωποι καταναλώνουν, κατά μέσο όρο, ποσότητα μικροπλαστικών ισοδύναμη με 50 πλαστικές σακούλες τον χρόνο. Παρότι υπάρχουν τρόποι να περιορίσουμε την ποσότητα μικροπλαστικών που εισπνέουμε ή καταπίνουμε, η πλήρης αποφυγή τους είναι σχεδόν αδύνατη. Αφού λοιπόν τα σώματά μας θα περιέχουν – έστω και κάποια – μικροπλαστικά, μπορούμε να κάνουμε κάτι για αυτό;
Οι επιστήμονες μόλις τώρα αρχίζουν να κατανοούν πώς τα μικροπλαστικά (και τα ακόμη μικρότερα, τα νανοπλαστικά) επηρεάζουν το σώμα μας, αλλά και πώς θα μπορούσαμε να τα αποβάλλουμε ώστε να περιορίσουμε τις βλάβες που προκαλούν.
Πώς επηρεάζουν τα μικροπλαστικά την ανθρώπινη υγεία;
«Στις περιβαλλοντικές επιστήμες υγείας, σπάνια έχεις ένα ξεκάθαρο αποδεικτικό στοιχείο», αναφέρει στο Health ο Matthew Campen, διευθυντής του New Mexico Center for Metals in Biology and Medicine. Όπως με τον αμίαντο ή τον καπνό, θα περάσει καιρός μέχρι να έχουμε οριστικά συμπεράσματα.
Ωστόσο, μελέτες σε ζώα και ανθρώπους έχουν συνδέσει τα μικροπλαστικά με αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία. Έχουν βρεθεί σχεδόν σε όλα τα σημεία του σώματος. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο ότι τα σωματίδια πλαστικού εισχωρούν στους ιστούς, αλλά και ότι μεταφέρουν χημικές ουσίες.
Έκθεση του προηγούμενου έτους αποκάλυψε ότι τουλάχιστον 4.200 από τις 16.000 χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή πλαστικών θεωρούνται επιβλαβείς για την υγεία ή το περιβάλλον. Ορισμένες από αυτές, όπως οι φθαλικές ενώσεις και η BPA, έχουν μετρηθεί σε ανθρώπινους οργανισμούς.
Η επίδραση των μικροπλαστικών στο σώμα εξαρτάται από:
- την ατομική κατάσταση της υγείας
- το μέγεθος των σωματιδίων
- το είδος του πλαστικού
- την ποσότητα που έχει απορροφηθεί
Όπως λέει ο Campen, «η δόση κάνει το δηλητήριο – οτιδήποτε σε αρκετά μεγάλη ποσότητα μπορεί να είναι τοξικό».
Φλεγμονή, μικροβίωμα και ορμονική διαταραχή
Η φλεγμονή είναι φυσική αντίδραση του σώματος στο στρες, στις βλάβες και στα παθογόνα – και ίσως και στα μικροπλαστικά. Όμως, η υπερβολική και χρόνια φλεγμονή έχει συνδεθεί με πάνω από 100 ασθένειες, μεταξύ των οποίων το Αλτσχάιμερ, αλλά και ο καρκίνος.
Μελέτη του 2024 βρήκε ότι άνθρωποι με αυξημένα επίπεδα μικροπλαστικών – ή νανοπλαστικών – στις αρτηρίες του λαιμού είχαν σχεδόν πενταπλάσιο κίνδυνο για καρδιακή προσβολή ή εγκεφαλικό. Οι ερευνητές θεωρούν ότι η φλεγμονή ίσως παίζει ρόλο.
Το μικροβίωμα του εντέρου επηρεάζεται επίσης. Το 2022, μοντέλο του ανθρώπινου πεπτικού συστήματος έδειξε ότι ένα είδος πλαστικού που χρησιμοποιείται συχνά σε συσκευασίες τροφίμων ευνοεί την ανάπτυξη προφλεγμονωδών βακτηρίων και επιβαρύνει τη χώνεψη.
Επιπλέον, ορισμένοι ερευνητές πιστεύουν ότι οι χημικές ουσίες στην επιφάνεια των μικροπλαστικών μπορεί να διαταράσσουν τις ορμόνες, επηρεάζοντας τον ύπνο, την όρεξη και τη λειτουργία του σώματος.
Μπορεί το σώμα να αποβάλει τα μικροπλαστικά;
Ευτυχώς, δεν παραμένουν στον οργανισμό για πάντα όλα τα σωματίδια πλαστικού. Τα περισσότερα καταπίνονται με το φαγητό ή το ποτό και, ειδικά τα μεγαλύτερα σωματίδια – όπως από πλαστικές επιφάνειες κοπής – περνούν από το έντερο και αποβάλλονται με τα κόπρανα.
Οι χημικές ουσίες που μεταφέρουν επίσης δεν μένουν για πάντα: αν σταματήσει η έκθεση, τα επίπεδα στο σώμα πέφτουν. Όμως, επειδή το πλαστικό είναι παντού, η έκθεση είναι συνεχής και τα επίπεδα ανεβαίνουν ξανά.
Τα μικρότερα σωματίδια – όπως τα νανοπλαστικά – είναι πιο επίμονα. Μπορούν να απορροφηθούν από τα κύτταρα και να σχηματίσουν «κέλυφος» από πρωτεΐνες, διευκολύνοντας την κυκλοφορία τους στο σώμα.
Πώς θα μειώσετε τις επιπτώσεις των μικροπλαστικών
Αν και η αποφυγή μικροπλαστικών είναι δύσκολη, οι επιστήμονες εξετάζουν τρόπους μείωσης των βλαβών τους. Για την ώρα, «δεν μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει θεραπεία για τα μικροπλαστικά», δηλώνει η ερευνήτρια Iman Zarei στο Health. Ωστόσο, κάποιες αλλαγές στη διατροφή ίσως προσφέρουν οφέλη.
Αντιοξειδωτικά: Μελέτη του 2024 δείχνει ότι τα αντιοξειδωτικά μπορούν να μειώσουν τις επιπτώσεις των μικροπλαστικών μέσω της καταπολέμησης της φλεγμονής. Ιδιαίτερα αποτελεσματική φαίνεται να είναι η ανθοκυανίνη – μια φυτική ουσία που βρίσκεται σε μοβ και μπλε τροφές, όπως τα μούρα και τα σταφύλια.
Η ανθοκυανίνη έχει συνδεθεί με αντιστάθμιση της μείωσης τεστοστερόνης και οιστρογόνων, της επιδείνωσης της ποιότητας του σπέρματος και άλλες αρνητικές επιπτώσεις στην αναπαραγωγική υγεία. Έχει επίσης συσχετιστεί με καλύτερη ρύθμιση του σακχάρου, με την υγεία της καρδιάς και χαμηλότερο κίνδυνο Αλτσχάιμερ.
Υγιεινή διατροφή: Μια ισορροπημένη διατροφή ενισχύει την άμυνα του σώματος απέναντι σε κάθε επιβάρυνση – και στα μικροπλαστικά. Αυτό σημαίνει:
- Διατήρηση υγιούς βάρους
- Κατανάλωση φρέσκων φρούτων και λαχανικών
- Κατανάλωση μη επεξεργασμένου κρέατος, οσπρίων και ψαριών
- Υιοθέτηση μεσογειακού τύπου διατροφής (πλούσια σε φυτικές ίνες, ξηρούς καρπούς και δημητριακά ολικής άλεσης)
Η σωστή διατροφή ενισχύει το μικροβίωμα του εντέρου, διατηρεί τις ορμόνες σε φυσιολογικά επίπεδα και μειώνει τη φλεγμονή. Όπως εξηγεί η Woodruff, «βλέπουμε από την επιστημονική έρευνα για άλλα ρυπαντικά, όπως ο μόλυβδος, ότι μια ισορροπημένη δίαιτα μπορεί να μετριάσει μέρος των επιπτώσεων».
Συμπερασματικά, παρότι δεν υπάρχει μαγική λύση για τα μικροπλαστικά, η έρευνα δείχνει ότι κάποιες καθημερινές επιλογές μπορούν να μειώσουν τη βλάβη. Μείωση έκθεσης όπου είναι δυνατόν, υγιεινή διατροφή και αντιοξειδωτικά μπορούν να βοηθήσουν τον οργανισμό να αντιμετωπίσει καλύτερα τις συνέπειες. Δυστυχώς δεν μπορούμε (ακόμα) να «αποτοξινωθούμε» πλήρως από τα μικροπλαστικά, αλλά ευτυχώς μπορούμε να χτίσουμε άμυνες.
