Οι εποχές έρχονται και παρέρχονται ωστόσο κάποια λογοτεχνικά κλασσικά έργα κατορθώνουν να αφορούν το σήμερα. Ο Ζητιάνος του Α. Καρκαβίτσα, έργο βαθιά πολιτικό, πλούσιο σε ηθογραφικά και λαογραφικά στοιχεία, γραμμένο το 1897 είναι πιστό ιστορικά στην εποχή του.

Γράφει η Χαρά Κιούση

Η Ελλάδα ταλαιπωρημένη και σε οικονομικό αδιέξοδο, με τα σύνορά της ως Θεσσαλία, με τους δουλοπάροικους να ζουν στην αθλιότητα και στην φτώχεια, πάσχει για κοινωνικές μεταρρυθμίσεις.

Κοντά στις εκβολές του Πηνειού, που βρίσκεται υπό την κυριαρχία του Αλή Πασά υπάρχει το χωριό Νυχτερέμι. Εκεί έχει το κονάκι του ο μπέης.Οι Καραγκούνηδες χωρικοί μαζεύονται στο μαγαζάκι του Μαγούλα να συζητήσουν πολιτικά θέματα, μα κυρίως για το φλέγον ζήτημα των περιουσιών των Τούρκων τσιφλικάδων, που αγοράζονται από τους λιγοστούς πλούσιους Έλληνες. Ενώ οι κάτοικοι βρίσκονται σε δικαστήρια με τον μπέη προσπαθώντας να ξεκαθαρίσουν το ιδιοκτησιακό καθεστώς του χωριού εμφανίζεται εκεί ένας ζητιάνος, ο Τζιριτόκωστας, μαζί με τον Μουτζούρη το δεκαπεντάχρονο ζητιανόπουλό του. Ο τελωνοφύλακας Βαλαχάς που απεχθάνεται τους ζητιάνους όταν εμφανίζονται μέσα από τους βάλτους, ξυλοφορτώνει τον Τζιριτόκωστα προκαλώντας την συμπόνοια των μουζίκων που του προσφέρουν φιλοξενία.

Ο παμπόνηρος ζητιάνος την επομένη ξελογιάζει τις γυναίκες του χωριού με τα θαυματουργά του βότανα, το αγαπόχορτο και το σερνικοβότανο, υποσχόμενος πως θα γεννήσουν αρσενικά παιδιά. Αδιάφορος και ασυγκίνητος από τη μεγάλη τους φτώχεια αδειάζει τα σπιτικά τους από ό,τι αξιόλογο για να το μεταπουλήσει κερδίζοντας χρυσές λίρες. Επίσης χρησιμοποιώντας δόλο επιβάλλεται και χειραγωγεί όλο το χωριό, ικανοποιώντας κάθε επιθυμία του. Για να εκδικηθεί τον Βαλαχά, τους υποκινεί να βάλουν φωτιά στο σπίτι του, ώστε να καεί ζωντανός. Δεν αργεί βέβαια μα μπει φωτιά και στο κονάκι τού μπέη, να καεί όλο το χωριό, να παρέμβουν οι Ελληνικές Αρχές και οι Τούρκοι Άρχοντες και να οδηγηθούν όλοι οι άντρες στη φυλακή της Λάρισας.

Η Ομάδα Animma που πειραματίζεται με σύγχρονες τακτικές αφήγησης, παρουσίασε με ενδιαφέροντα τρόπο το έργο. Η σκηνοθεσία της Ρουμπίνη Μοσχοχωρίτη διαμόρφωσε την φυσιογνωμία του “Ζητιάνου” κατά τρόπο που αντανακλά τη πραγματικότητα στη συνέχεια του χρόνου. Τα πολλαπλά σημειολογικά μέρη του έργου με τους αισθητικούς παρεμβατισμούς, τη ρέουσα και ζωντανή γλώσσα, τα εκφραστικά μέσα, απέδωσαν γνωρίσματα που είναι γνωστά στην αντίληψη του κόσμου. Ο Ζητιάνος δεν είναι παρά η προσωποποίηση της κακής Διοίκησης, της βραδύπορης Δικαιοσύνης, του Πολιτικού συμφέροντος και της ρουσφετολογίας μα προπαντός της δουλικής συμπεριφοράς, όπου επιβιώνουν οι επιτήδειοι. Η δραματουργία συμπυκνώνει την αμορφωσιά, τις προλήψεις, τις δεισιδαιμονίες, την ευπιστία των απλοϊκών χωρικών, την ανθρώπινη αναξιοπρέπεια, την πολιτισμική κατάσταση της υπαίθρου, τη δομή της και τη διαφθορά των Αξιωματούχων.

Οι ήρωες είναι απόκληροι της κοινωνίας, θύματα της φτώχειας και της αμάθειας, υποβαθμισμένης παιδείας αλλά και των επιλογών τους. Η επαιτεία και η εξαπάτηση των αφελών, φαινόμενο διαχρονικό, εδώ ανάγεται σε επιστήμη. Η τέχνη της ζητιανιάς, η εκπαίδευση των μικρών παιδιών, τα τεχνάσματα, η ευστροφία, η οξύνοια, η πονηριά, η απάτη, η μεθοδευμένη τακτική της ανοχής,η παθητικότητα σε ξυλοδαρμούς με σκοπό την αποκόμιση κέρδους, η σωματική κακοποίηση των μικρών παιδιών που θα γίνουν επαγγελματίες επαίτες, ψυχογραφούν στη δημοτική της εποχής τον κεντρικό ήρωα του έργου Κώστα Τζιριτόκωστα. Ένας ζητιάνος που ταξιδεύει διαρκώς παρατηρώντας την ομορφιά και το μεγαλείο της φύσης, ένα στοιχείο δικό της που η ίδια αποδέχεται, προστατεύει και τον εμψυχώνει.Ένας άνθρωπος που ξέρει να τους παίζει όλους στα δάχτυλα, να τους χρησιμοποιεί ανάλγητα, να εκδικείται και να ξεφεύγει ατιμώρητος.

Ο Λεωνίδας Κακούρης εξαιρετικός στο ρόλο του Ζητιάνου κατόρθωσε να παρουσιάσει την προσωπικότητά του. Δυνατή επίσης η ερμηνεία της Κατερίνας Μπιλάλη -Κρουστάλλω, ικανοποιητικές και των άλλων ερμηνευτών, με μια υπερβολή όμως στην κίνηση και στην τονικότητά τού λόγου. Όμορφο και λιτό σκηνικό με την απεικόνιση του βάλτου, αξιόλογη πειραγμένη δημοτική μουσική. Στα μείον της παράστασης ο βασανιστικός προβολέας στα μάτια πολλών θεατών.

Αναμφισβήτητα είναι δύσκολο να αποδοθεί ένα τέτοιο λογοτεχνικό έργο, ωστόσο οι προτεινόμενοι αφηγηματικοί κανόνες έπεισαν τον θεατή.

Συντελεστές:

Διασκευή: Κική Κουβαρά
Σκηνοθεσία: Ρουμπίνη Μοσχοχωρίτου
Σκηνογραφία-Κοστούμια: Δήμητρα Λιάκουρα
Πρωτότυπη μουσική: Κώστας Νικολόπουλος
Χορογραφίες-επιμέλεια κίνησης: Άννα Απέργη
Επιμέλεια φωτισμών: Παναγιώτης Λαμπής
Κατασκευή σκηνικού-μάσκες: Περικλής Πραβήτας
Βοηθός Σκηνοθέτη: Ελένη Δενδρινού
Κλαρίνο-Ντουντουκ: Γιώργος Δούσος

Παίζουν οι ηθοποιοί: Λεωνίδας Κακούρης, Κατερίνα Μπιλάλη, Μαρία Καρακίτσου, Λευτέρης Παπακώστας, Γιώτα Τσιότσκα.