Μέσα στη δροσιά του Εργαστηρίου Συστημάτων Αυτομάτου Ελέγχου της Σχολής Μηχανολόγων Μηχανικών του ΕΜΠ, στην Πολυτεχνειούπολη του Ζωγράφου, ένα μεγαλόσωμο ψάρι κολυμπάει νωχελικά στο πεντακάθαρο νερό μιας δεξαμενής.

Προχωράει ευθεία, στρίβει αριστερά, μετά δεξιά, ελίσσεται μέσα στο νερό, όπως κάνουν όλα τα ψάρια αυτού του κόσμου.

Η ιστορία του εγχειρήματος ξεκίνησε πριν από 4-5 χρόνια, όταν ένα πρωτόλειο ρομποτικό ψάρι σχεδιάστηκε και αναπτύχθηκε στο πλαίσιο μιας διπλωματικής εργασίας στο πεδίο των Μηχανο-Ηλεκτρονικών (Mechatronics). Τα αποτελέσματα της έρευνας, όμως, αποδείχθηκαν υπέρ το δέον ελκυστικά και ενδιαφέροντα, όσον αφορά στον έλεγχό του και τους σχετικούς αυτοματισμούς, με συνέπεια το εγχείρημα όχι μόνο να συνεχιστεί, αλλά και να αναβαθμιστεί.

Πέρα από τη ικανοποίηση του ερευνητή και την τεχνογνωσία που αποκτάται, τέτοιες προσπάθειες έχουν κάποιο πρακτικό αποτέλεσμα; Βεβαίως και έχουν, μας διαβεβαιώνει ο καθηγητής Ευάγγελος Παπαδόπουλος, επικεφαλής του εργαστηρίου κι όχι ένα, αλλά πολλά! Πρώτα πρώτα, αξίζει να μελετήσουμε τα ψάρια, γιατί είναι πολύ αποδοτικά, σαν «μηχανές», στη φύση. Ένας τόνος, για παράδειγμα, διασχίζει ολόκληρο τον Ατλαντικό έχοντας καταναλώσει μονάχα κάποιες μικροποσότητες άλλων ψαριών, κοντά στις ακτές. Διανύει τεράστιες αποστάσεις καταναλώνοντας ελάχιστη ενέργεια, και μάλιστα αθόρυβα! Ενα οποιοδήποτε πλοίο θα έκαιγε πολλαπλάσια καύσιμα και κυρίως θα έκανε πολύ θόρυβο, με την έλικα. Αν μπορούσαμε να διδαχτούμε από τα ψάρια (η βιομιμητική έχει εξελιχθεί, πλέον, σε κανονική επιστήμη), θα κερδίζαμε πολλά. Βέβαια, η φύση χρησιμοποιεί χημική ενέργεια (αυτή που αποκτάται με τη θρέψη) για την κίνηση των οργανισμών, ενώ εμείς περιοριζόμαστε στην ηλεκτρική και την ηλεκτρομηχανική, που δεν έχουν τις ίδιες αποδόσεις. Άρα, έχουμε δρόμο μπροστά μας…

Από τη άλλη πλευρά, ένα ρομποτικό «ψάρι», που χρησιμοποιεί μονάχα τις κινήσεις της ουράς του για να προχωρήσει και να ελιχθεί, μπορεί άνετα να συνυπάρξει σε ένα περιβάλλον εμβίων όντων χωρίς να τα ενοχλεί, μπορεί να παρακολουθήσει τη συμπεριφορά πληθυσμών ψαριών (π.χ. σε ιχθυοτροφείο), ή να τα «πείσει» (με τα χρώματα ή την εντυπωσιακή εμφάνισή του) να το ακολουθήσουν, κατευθύνοντας ένα κοπάδι εκεί που επιθυμούμε.