Η υπογλυκαιμία εμφανίζεται όταν η γλυκόζη (σάκχαρο) στο αίμα πέσει σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Τα φυσιολογικά επίπεδα μεταβάλλονται κατά τη διάρκεια της ημέρας και γι’ αυτό πολλοί άνθρωποι εμφανίζουν ήπια υπογλυκαιμία ανά διαστήματα. Ωστόσο, η σοβαρή υπογλυκαιμία μπορεί να είναι επικίνδυνη εάν δεν αντιμετωπιστεί άμεσα.
Η υπογλυκαιμία είναι ιδιαίτερα συχνή σε άτομα με διαβήτη τύπου 1, καθώς και σε άτομα με διαβήτη τύπου 2 που λαμβάνουν ινσουλίνη. Ο διαβήτης εμφανίζεται όταν το πάγκρεας παράγει ελάχιστη έως καθόλου ινσουλίνη, την ορμόνη που βοηθά στην εξισορρόπηση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα. Η υπογλυκαιμία μπορεί επίσης να προκληθεί από ορισμένες ιατρικές καταστάσεις ή φάρμακα.
Ανάλογα με τη σοβαρότητα, τα συμπτώματα της υπογλυκαιμίας κυμαίνονται από αίσθημα πείνας και τρέμουλο έως επιληπτικές κρίσεις και δυσκολία στο περπάτημα ή στην ομιλία. Η θεραπεία εστιάζει στην αύξηση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα εντός ενός φυσιολογικού εύρους, ενώ ο προσδιορισμός της υποκείμενης αιτίας βοηθά στην ενημέρωση των στρατηγικών πρόληψης.
Τα συμπτώματα της υπογλυκαιμίας
Σύμφωνα με την Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία, ως υπογλυκαιμία ορίζεται η κατάσταση κατά την οποία η γλυκόζη πλάσματος είναι χαμηλότερη των 70mg/dl, με ή χωρίς συμπτώματα. Βάσει αυτού του ορίου, η υπογλυκαιμία χωρίζεται σε τρεις κατηγορίες: Επίπεδο 1 (ελαφριά – ήπια), 2 (σημαντική) και 3 (σοβαρή). Αναλυτικότερα:
Ελαφρά-ήπια υπογλυκαιμία: Σε αυτού του τύπου την υπογλυκαιμία τα συμπτώματα είναι ήπια, όπως εφίδρωση, ταχυκαρδία και αίσθημα κόπωσης. Είναι συχνό φαινόμενο αυτού του τύπου η υπογλυκαιμία να διαλανθάνει της προσοχής του ασθενούς.
Κλινικά σημαντική υπογλυκαιμία: Ως τέτοια ορίζεται η κατάσταση κατά την οποία η γλυκόζη πλάσματος είναι χαμηλότερη από 54mg/dl.
Σοβαρή υπογλυκαιμία: Η γλυκόζη του αίματος είναι συχνά κάτω από 40 mg/dL. Σε αυτή την κατάσταση, ο ασθενής χρειάζεται βοήθεια από κάποιο άλλο πρόσωπο ώστε να συνέλθει και να αποκτήσει πλήρως την επαφή του με το περιβάλλον. Στους ασθενείς με διαβήτη τύπου 1 και διαβήτη τύπου 2, ο κίνδυνος σοβαρής υπογλυκαιμίας αυξάνεται σημαντικά. Τα σοβαρά συμπτώματα της υπογλυκαιμίας είναι:
- Σύγχυση
- Δυσκολία στην ομιλία
- Δυσκολία στο περπάτημα
- Λιποθυμία
- Επιληπτικές κρίσεις
Τι προκαλεί την υπογλυκαιμία
Η υπογλυκαιμία εμφανίζεται όταν ο οργανισμός καταναλώνει περισσότερη γλυκόζη από αυτή που μπορεί να παραγάγει μόνος του ή να λάβει από τα τρόφιμα. Εξαιτίας αυτής της κατάστασης δεν απελευθερώνεται γλυκόζη στο αίμα για ενέργεια και το σάκχαρο πέφτει.
Η γλυκόζη είναι η απλούστερη μορφή σακχάρου. Το σώμα σας την απορροφά από τα τρόφιμα και τη χρησιμοποιεί για ενέργεια. Με τη γλυκόζη τροφοδοτούνται συνειδητές διαδικασίες, όπως η συντονισμένη κίνηση και η σκέψη, καθώς και ασυνείδητες διαδικασίες, όπως η αναπνοή και η επισκευή των κυττάρων.
Κρίσιμες για τα επίπεδα της γλυκόζης είναι οι ορμόνες ινσουλίνη και γλυκαγόνη, οι οποίες δημιουργούνται από το πάγκρεας. Πρόκειται για τους ρυθμιστές του σακχάρου στο αίμα: Η ινσουλίνη εμποδίζει τη γλυκόζη να ανέβει πολύ ψηλά και η γλυκαγόνη την εμποδίζει να πέσει πολύ χαμηλά. Στόχος των δύο ρυθμιστών του οργανισμού είναι να διατηρούν τη γλυκόζη σε ένα συγκεκριμένο φυσιολογικό εύρος μεταξύ 70 mg/dL έως 99 mg/dL.
Υπάρχουν, ωστόσο, διάφοροι παράγοντες που μπορεί να διαταράξουν τις ισορροπίες και να προκαλέσουν υπογλυκαιμία, οδηγώντας, όπως προαναφέρθηκε, τη γλυκόζη κάτω από τα 70 mg/dL.
Οι παράγοντες αρρυθμίας χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: στη διαβητική υπογλυκαιμία και τη μη διαβητική υπογλυκαιμία.
Αιτίες διαβητικής υπογλυκαιμίας
Ο διαβήτης είναι μια πάθηση που επηρεάζει το σύστημα ρύθμισης γλυκόζης του σώματος. Τα άτομα με διαβήτη τύπου 1 δεν παράγουν αρκετή ή καθόλου ινσουλίνη. Τα άτομα με διαβήτη τύπου 2 παράγουν ινσουλίνη, αλλά το σώμα τους δεν μπορεί να τη χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά. Τα χαμηλά επίπεδα σακχάρου στο αίμα είναι πιο συχνό φαινόμενο σε άτομα με διαβήτη τύπου 1, αλλά μπορεί επίσης να εμφανιστεί σε άτομα με διαβήτη τύπου 2.
Ακολουθούν μερικές αιτίες χαμηλών επιπέδων γλυκόζης στο αίμα σε άτομα με διαβήτη τύπου 1 ή τύπου 2, όπως παρουσιάζονται από την ιατρική ιστοσελίδα Health:
- Ινσουλίνη: Η λήψη υπερβολικής ποσότητας ινσουλίνης μπορεί να προκαλέσει πτώση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα.
- Σουλφονυλουρίες και μεγλιτινίδες: Αυτές είναι κατηγορίες φαρμάκων για τον διαβήτη που μπορούν να μειώσουν τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα.
- Υδατάνθρακες: Οι υδατάνθρακες που τρώτε παρέχουν στο σώμα σας γλυκόζη. Η μη κατανάλωση αρκετών υδατανθράκων μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλά επίπεδα γλυκόζης. Η ιδανική ποσότητα διαφέρει από άτομο σε άτομο, ανάλογα με παράγοντες όπως η ηλικία και το επίπεδο δραστηριότητας.
- Δίαιτα: Η αποχή από συγκεκριμένες τροφές μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο υπογλυκαιμίας, ιδιαίτερα εάν παίρνετε φάρμακα για τη μείωση της γλυκόζης στο αίμα σας.
- Άσκηση: Τα επίπεδα γλυκόζης περιορίζονται κατά τη διάρκεια της άσκησης. Όταν η φυσική δραστηριότητα ξεπερνάει τα όρια της κανονικής σας ρουτίνας, τότε η γλυκόζη στο αίμα μπορεί να είναι μειωμένη για έως και 24 ώρες μετά την άσκηση.
- Αλκοόλ: Η κατανάλωση αλκοόλ, χωρίς κατανάλωση φαγητού, μπορεί να δυσκολέψει το σώμα σας να διατηρήσει τα φυσιολογικά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα. Επιπλέον, μπορεί να μην αισθάνεστε τα πρώιμα συμπτώματα της υπογλυκαιμίας εάν έχετε πιει.
- Ασθένεια: Η ασθένεια μπορεί να επηρεάσει το πόσο μπορείτε να φάτε, γεγονός που μπορεί να μειώσει τη γλυκόζη στο αίμα.
Αιτίες μη διαβητικής υπογλυκαιμίας
Η υπογλυκαιμία που δεν σχετίζεται με τον διαβήτη είναι σπάνια, αλλά μπορεί να συμβεί. Για παράδειγμα, άτομα 65 ετών και άνω μπορεί να διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν αυτόν τον τύπο υπογλυκαιμίας.
Άτομα με άλλες παθήσεις που σχετίζονται με την ινσουλίνη μπορεί επίσης να αναπτύξουν υπογλυκαιμία. Το ινσουλίνωμα (ένας όγκος στο πάγκρεας) και το μη ινσουλινωματικό σύνδρομο παγκρεατογόνου υπογλυκαιμίας (NIPH) είναι σπάνιες καταστάσεις που μπορεί όμως να προκαλέσουν υπογλυκαιμία. Επίσης, η αυτοάνοση υπογλυκαιμία ινσουλίνης μπορεί να προκαλέσει χαμηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα.
Άλλες αιτίες μη διαβητικής υπογλυκαιμίας:
- Αλκοόλ, ειδικά με άδειο στομάχι
- Ηπατική/νεφρική ανεπάρκεια
- Σοβαρή ασθένεια επειδή το σώμα μπορεί να χρησιμοποιήσει περισσότερη γλυκόζη όταν βρίσκεται υπό έντονο στρες
- Νόσος του Addison, η πρωτοπαθής επινεφριδιακή ανεπάρκεια είναι όταν τα επινεφρίδια στην κορυφή των νεφρών δεν παράγουν αρκετές ορμόνες, άρα δεν παράγουν ινσουλίνη και γλυκαγόνη
- Η πρόσθια ανεπάρκεια της υπόφυσης, που ονομάζεται επίσης υποϋπόφυση, η οποία είναι όταν η υπόφυση στον εγκέφαλο δεν παράγει αρκετές ορμόνες
- Σοβαρή σήψη, όταν το σώμα έχει μια επικίνδυνα υπερδραστήρια απόκριση σε μια μόλυνση
- Ανορεξία, η διατροφική διαταραχή κατά την οποία κάποιος δεν τρώει ή καταναλώνει πολύ μικρές ποσότητες τροφής
- Νόσος αποθήκευσης γλυκογόνου, μια σπάνια μεταβολική διαταραχή
- Επιπλοκές μετά από βαριατρική επέμβαση, ένα είδος χειρουργικής επέμβασης απώλειας βάρους
- Όγκοι του συνδετικού ιστού, των αιμοφόρων αγγείων και του λεμφικού ιστού
- Τα φάρμακα είναι επίσης μια κοινή αιτία υπογλυκαιμίας. Τα φάρμακα που έχουν αναφερθεί ότι μειώνουν το σάκχαρο στο αίμα περιλαμβάνουν: Κινολόνες (Βακτηριοκτόνα αντιβιοτικά), φάρμακα κατά της ελονοσίας, λίθιο (θεραπεία διαταραχών της διάθεσης) κ.ά.
Πώς γίνεται η διάγνωση της υπογλυκαιμίας
Τα άτομα με διαβήτη έχουν συχνά συσκευή παρακολούθησης αίματος, ώστε να μπορούν να ελέγχουν τακτικά το σάκχαρό τους. Για τους μη διαβητικούς, η υπογλυκαιμία διαγιγνώσκεται με εξέταση αίματος.
Θεραπείες της υπογλυκαιμίας
Ο πρώτος στόχος της θεραπείας είναι να επαναφέρει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα στο φυσιολογικό. Αυτό διασφαλίζει ότι το αίμα σας περιέχει επαρκή ενέργεια για τη λειτουργία οργάνων, ιστών και κυττάρων. Μόλις τα επίπεδα γλυκόζης είναι εντός του φυσιολογικού εύρους, ο στόχος είναι να αντιμετωπιστεί η υποκείμενη αιτία.
Τα συμπτώματα πρέπει να αντιμετωπιστούν άμεσα. Σε άτομα με διαβήτη, εφαρμόζεται ο κανόνας «15-15», δηλαδή η κατανάλωση 15 γραμμαρίων υδατανθράκων για να αυξήσετε τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα σας και μετά αναμονή 15 λεπτών για να πραγματοποιηθεί ένας νέος έλεγχος των επιπέδων. Εάν τα επίπεδά σας εξακολουθούν να είναι κάτω από 70 mg/dL, φάτε άλλα 15 γραμμάρια υδατάνθρακες και δοκιμάστε ξανά 15 λεπτά αργότερα. Επαναλάβετε αυτά τα βήματα έως ότου το σάκχαρό σας είναι τουλάχιστον 70 mg/dL.
Ακολούθως, για να διατηρηθούν τα επίπεδα γλυκόζης ψηλά, συστήνεται η κατανάλωση δισκίων γλυκόζης, τζελ γλυκόζης, τουλάχιστον μισού ποτηριού χυμού ή ενός κανονικού αναψυκτικού (όχι διαίτης), μιας κουταλιάς της σούπας ζάχαρη, μέλι ή σιρόπι. Στη συνέχεια, και αφού υποχωρήσουν τα συμπτώματά σας, μιλήστε με κάποιον γιατρό για να διαπιστώσετε εάν χρειάζεται να προχωρήσετε στις απαραίτητες εξετάσεις.
Προσοχή: Το είδος των υδατανθράκων που θα καταναλώσετε στην πρώτη φάση έχει μεγάλη σημασία. Εάν προσπαθείτε να αυξήσετε τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα σας, αποφύγετε τους σύνθετους υδατάνθρακες όπως το ψωμί σίτου, τα ζυμαρικά, το ρύζι, τα αμυλούχα λαχανικά και τα όσπρια, καθώς και τους υδατάνθρακες που περιέχουν λίπη, συμπεριλαμβανομένης της σοκολάτας. Το λίπος επιβραδύνει την απελευθέρωση της γλυκόζης από το έντερο στο αίμα και είναι ακατάλληλα για την άμεση αντιμετώπιση της υπογλυκαιμίας.
Θεραπείες για σοβαρή υπογλυκαιμία
Η υπογλυκαιμία θεωρείται σοβαρή όταν η χαμηλή γλυκόζη στο αίμα φτάσει στο σημείο όπου χρειάζεστε βοήθεια από άλλο άτομο για να ανακάμψετε. Για να μην φτάσουν σε αυτό το σημείο, τα άτομα με διαβήτη έχουν συνταγή γλυκαγόνης. Εάν έχετε διαβήτη, βεβαιωθείτε ότι τα άτομα του περιβάλλοντός σας (φίλοι, οικογένεια, συνάδελφοι, κ.λπ.) γνωρίζουν πού βρίσκεται το φάρμακό σας και πώς να σας το χορηγήσουν εάν χρειαστεί.
Πώς να αποτρέψετε την υπογλυκαιμία
Η πρόληψη της υπογλυκαιμίας εξαρτάται από την υποκείμενη αιτία. Δώστε προσοχή στο πώς οι διατροφικές συνήθειες και η άσκηση, καθώς και τα φάρμακα, μπορεί να επηρεάσουν τα επίπεδα σακχάρου. Προσπαθήστε να τρώτε μικρότερα γεύματα και σνακ ανά τακτά χρονικά διαστήματα κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Εάν έχετε διαβήτη, μπορείτε να αποτρέψετε την υπογλυκαιμία με τον έλεγχο του σακχάρου στο αίμα σας και την υιοθέτηση διατροφικών συνηθειών που βοηθούν στη ρύθμισή του. Η χρήση συσκευής συνεχούς παρακολούθησης γλυκόζης (CGM) είναι ένα σημαντικό εργαλείο, καθώς σας επιτρέπει να βλέπετε τα επίπεδά σας και να προχωρήσετε στις απαραίτητες ενέργειες προτού πέσουν πολύ χαμηλά.
