«Δικαιοσύνη και κινηματογράφος»- φαινομενικά αλληλο-επηρεαζόμενες και αλληλο-τροφοδοτούμενες έννοιες και πρακτικές, αλλά , ουσιαστικά μάλλον αλληλοσυγκρουόμενες ήταν το ζεύγμα που κλήθηκαν διανύσουν οι εισηγητές αλλά και πλήθος κόσμου που παρακολούθησε στη Θεσσαλονίκη το ομότιτλο διήμερο αφιέρωμα που διοργάνωσε η Εθνική Σχολή Δικαστικών Λειτουργών σε συνεργασία με το Φεστιβαλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.
Η δικαιοσύνη (όχι υπό την φιλοσοφική αλλά υπό την πρακτική έκφραση έννοια (τα δικαστήρια και ο τρόπος απονομής της στα δικαστήρια του κόσμου) και ο Κινηματογράφος (με τα σχετικά «προϊόντα» του – τις ταινίες που συχνά αντλούν σενάρια από ανθρώπινες , πολιτικές και κοινωνικές αντιδικίες που οδηγήθηκαν στα δικαστήρια ) αλληλο-δικάστηκαν στην κινηματογραφική αίθουσα του «Ολύμπιον» της πλατείας Αριστοτέλους με την προβολή τεσσάρων ταινιών («Μ-Ο δράκος του Ντίσελντορφ» του Φρίτς Λάνγκ-1931) και «Πέτρινα Χρόνια» του Παντελή Βούλγαρη-1985) και «Η δίκη της Νυρεμβέργης» του Στάνλεϋ Κράμερ -1961 και «Ζ» του Κώστα Γαβρα -1969) και την ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των εισηγητών (δικαστές , σκηνοθέτες , πανεπιστημιακοί συγγραφείς).
Καθώς …»επί τρεις χιλιάδες χρόνια οι νόμοι καθορίζουν τη ζωή μας (απ τον μέγα δικαστή Σόλωνα και τη Σοφόκλεια «Αντιγόνη» ως το Σαίξπηρ και το σήμερα και τα μεγάλα θεατρικά- και σε μεγαλύτερη κλίμακα κινηματογραφικά έργα θα επηρεάζουν στους αιώνες των αιώνων τους ανθρώπους -και ..»φαντάζομαι» – όπως είπε ο σκηνοθέτης -διευθυντής του ΚΘΒΕ κ.Γιάννης Αναστασάκης – και τους δικαστές», καθώς όπως παρατήρησε η αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας Αικατερίνη Σακελλαροπούλου « οι δίκες αποτελούν συχνά έτοιμο δραματουργικό γεγονός».
Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα υπήρξε η παρέμβαση του εισηγητή στο Συμβούλιο της Επικρατείας κ.Νίκου Νικολάκη ο οποίος αναφέρθηκε σε σειρά περιπτώσεων λογοκρισίας (προσφυγών πολιτών , θεσμών και σωματείων στα δικαστήρια εναντίον κινηματογραφικών έργων) που είχαν να αντιμετωπίσουν δικαστήρια του κόσμου (από την Αμερική ως τη Γαλλία αλλά και την Τουρκία) και στα σκεπτικά των αποφάσεών τους. Αναφέρθηκαν χαρακτηριστικές περιπτώσεις πληττομένων εννοιών όπως «η ελευθερία της έκφρασης» , «βλασφημίας» , «αντιλήψεων περί κοινωνικής διαστρωμάτωσης «ηθών και αντιλήψεων περί ηθικής», «προώθησης της εγκληματικότητας», «δημόσιας τάξης», «χριστιανικών προτύπων», αλλά και… «υποκατάστασης της δημοκρατικής έκφρασης από την εξουσία» και του τρόπου στάθμισης των διακυβευομένων εννόμων αγαθών από τα δικαστήρια.
Ως χαρακτηριστικότερη όλων -και ενδεικτική της σύγχρονης αντίληψης- αναφέρθηκε η πρόσφατη περίπτωση σε δικαστήριο της Τουρκίας το οποίο κλήθηκε να κρίνει εάν η (σε διαδικτυακή ανάρτηση) σύγκριση του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με ένα «γκόλουμ» (μιας μορφής σύγχρονου καρτούν που προβάλλεται στην ταινία «Ο άρχοντας των δακτυλιδιών» ) μπορεί να θεωρηθεί εξύβριση. Οι δικαστές -που αγνοούσαν την ταινία – ανέθεσαν σε επιτροπή εμπειρογνωμόνων (δύο ακαδημαϊκούς, δύο ψυχολόγους και έναν κριτικό κινηματογράφου) να δώσουν την απάντηση στο δικαστικό δίλλημα . Η απόφαση αναμένεται…
Το «Ζ»
Υπό τον…φόβο των δικαστών («πάντα σας …φοβόμουν λιγάκι» όπως είπε χαρακτηριστικά) ο σκηνοθέτης Κώστας Γαβράς αναφέρθηκε στην ιστορία της κινηματογράφησης της ταινίας «Ζ» (το βιβλίο του Βασίλη Βασιλικού και την μετατροπή του σε σενάριο σε συνεργασία με τον Χόρχε Σεμπρούν , λίγες μέρες μετά την επιβολή της δικτατορίας στην Ελλάδα) , την αρχική «παταγώδη αποτυχία» της («ποιός παραγωγός θα ενδιαφερόταν για μια ταινία με πολλά πρόσωπα , … χωρίς ερωτική ιστορία …»), και χαρακτήρισε το «Ζ» ως «μια πράξη εναντίον της Χούντας» , «Ένα …ΕΝΑΝΤΙΟΝ, σαν να γράφαμε στους τοίχους «Κάτω η Χούντα».
«Όλες οι ταινίες είναι πολιτικές , το «Ζ» όμως είναι μια ταινία για την εξουσία. Η άσκηση της εξουσίας μας κάνει δυστυχείς ή ευτυχείς. Κι εσείς κύριοι δικαστές είστε μέρος της άσκησης αυτής της εξουσίας. Και μας κάνετε ή ευτυχείς ή δυστυχείς» είπε χαρακτηριστικά ο κ.Γαβράς.
«Η δικαιοσύνη είναι σαν τα αγκάθια : τρυπάει τους ξυπόλητους»
Ερωτήματα όπως «Πόσο ταξική είναι η δικαιοσύνη» , σύγχρονες περιπτώσεις όπως αυτή της αποφυλάκισης του «καθ’ ομολογίαν του ιδίου δολοφόνου του αντιφασίστα καλλιτέχνη Παύλου Φύσσα» , την οποία χαρακτήρισε ως «κρατικό, δικαστικό και κοινωνικό ατόπημα, της ακηδίας, ή, της ελλιπούς ή μη έγκαιρης και τελέσφορης φροντίδας γύρω απ’ την απονομή ουσιώδους δικαιοσύνης και μέριμνας για την σχετική ικανοποίηση της γενικής αίσθησης δικαίου που φοβούμαι ότι σε βάθος χρόνου μέλλεται να γίνει «εθνικό» φάντασμα, σημασίας εφάμιλλης με την υπόθεση Λαμπράκη, με την οποία εξάλλου πολύπλευρα συγγενεύει» όπως έλεγε χαρακτηριστικά ο συγγραφέας Θωμάς Κοροβίνης στην εισήγηση του. επικαλούμενος τις «στοιχειωμένες αδικίες» στην πόλη της Θεσσαλονίκης (υποθέσεις Πολκ, Τσαρουχά, Λαμπράκη και φερόμενου ως «δράκου» Παγκρατίδη), έφεραν σε αμηχανία του δικαστές και έμειναν μάλλον ασχολίαστες…
«Αν λειτουργούν ομαλά οι άλλες δύο εξουσίες -η εκτελεστική και η νομοθετική» τότε , είναι δυνατό να αποδοθεί Δικαιοσύνη. Πέραν του …κοινού περί δικαίου αισθήματος , οι αποφάσεις των δικαστών δεν λύνουν το πολιτικό πρόβλημα της χώρας … Αν λειτουργούν ομαλά οι άλλες δύο εξουσίες (εκτελεστική και νομοθετική) τότε αποδίδεται η δικαιοσύνη..» τόνισε η αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας Αικατερίνη Σακελλαροπούλου στο τέλος της συνεδρίας.
«Η δικαστική ανεξαρτησία αναζητείται καθημερινά στις δικαστικές αίθουσες. Υφιστάμεθα καθημερινά ήττες (όπως η βραδύτητα στην απονομή δικαιοσύνης ) αλλά και νίκες όπως οι σωστά αιτιολογημένες αποφάσεις …Ο αγώνας μεταξύ νομιμότητας και παρανομίας , επάρκειας και ανεπάρκειας δικαστών, είναι αέναος. Το πλέον επαναστατικό είναι ίσως η δικαιοσύνη να απευθύνεται στο ευρύτερο κοινό κάνοντας λιγότερους συμβιβασμούς» κατέληξε κλείνοντας τη διημερίδα ο γενικός διευθυντής της Εθνικής Σχολής δικαστικών Λειτουργών -σύμβουλος της επικρατείας κ.Μιχαήλ Πικραμένος.
Το άνοιγμα στην κοινωνία μέσω των θεματικών αυτών συνεδρίων της Σχολής Δικαστών ξεκίνησε πέρσι στη Θεσσαλονίκη με τη διοργάνωση αντιστοίχου ενδιαφέροντος ημερίδας με θέμα «Δικαιοσύνη και λογοτεχνία» (20.3.2015 στην Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών) και θα συνεχισθεί όπως υποσχέθηκαν οι διοργανωτές με συνεδρίες (για τη Δικαιοσύνη «από τον..Αισχύλο στον Σαίξπηρ») στο θέατρο τέχνης της Αθήνας στις 29 Μαρτίου 2016.
