Κάθε φορά που φθάνει η ώρα των εκλογών, τίθεται εύλογα το μεγάλο ερώτημα εάν το αποτέλεσμα είναι προδιαγεγραμμένο ή τελικά ανατρέπονται οι δημοσκοπήσεις. Μπορούν ν’ αλλάξουν οι συσχετισμοί ή η διαφορά μεταξύ των κομμάτων έτσι όπως αυτή αποτυπώνεται σε δεκάδες σφυγμομετρήσεις μέχρι σήμερα; Θεωρητικά ναι, καθώς όπως τονίζουν και οι ιθύνοντες αυτών των εταιρειών, οι δημοσκοπήσεις αποτελούν μια «φωτογραφία» της στιγμής, επιχειρούν να μας δείξουν την τάση και τις απόψεις που εκφράζονται σε μια δεδομένη χρονική συγκυρία.

Συν τοις άλλοις εάν διαβάσουμε την ταυτότητα κάθε σοβαρής μέτρησης, θα δούμε ότι αναφέρει και το περιθώριο στατιστικού λάθους που κυμαίνεται συνήθως στο συν πλην 3%. Που σημαίνει για παράδειγμα ότι η Νέα Δημοκρατία ή ο ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία στην πραγματικότητα μπορεί υπό συνθήκες, να έχει ποσοστό έως και δύο μονάδες πάνω ή κάτω από αυτό που δίνει η μέτρηση. Πάντοτε το στατιστικό σφάλμα είναι υπαρκτό και ιδίως όταν έχεις ένα διόλου ευκαταφρόνητο τμήμα του πληθυσμού που σου απαντά πως ακόμη δεν έχει αποφασίσει τί θα ψηφίσει, δεν επιθυμεί να σου πει ή εν τέλει δεν πάει καν να ασκήσει το εκλογικό του δικαίωμα.

Από τα μεγαλύτερα άγχη των δημοσκόπων παγκοσμίως είναι ο εντοπισμός του μεγέθους της αποχής και κατά πόσο αυτή ευνοεί τον έναν ή τον άλλον πολιτικό σχηματισμό. Για παράδειγμα, γνωρίζουμε πλέον ότι στις Ηνωμένες Πολιτείες όταν υπάρχει μεγάλη αποχή από τις κάλπες, ευνοούνται οι Ρεπουμπλικάνοι, ενώ όταν υπάρχει μαζική προσέλευση στα εκλογικά κέντρα, οι Δημοκρατικοί. Άρα εάν γνωρίζουμε σε τι ποσοστό θα κινηθεί η αποχή, μπορούμε να υπολογίσουμε και με μεγαλύτερη πιστότητα το τελικό αποτέλεσμα. Με αυτό τον τρόπο π.χ. εξηγείται η ήττα της Χίλαρι Κλίντον στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ το 2016 έναντι του ρεπουμπλικάνου επιχειρηματία Ντόναλντ Τραμπ. Θυμίζουμε ότι η κ. Κλίντον είχε λάβει περίπου 131.000 ψήφους περισσότερες, αλλά όχι σε πολιτείες – κλειδιά που αναδεικνύουν σημαντικό αριθμό εκλεκτόρων, καθώς σε αυτές υπήρξε μια διόλου ευκαταφρόνητη αποχή.

Όταν τα κόμματα εξουσίας διαβάζουν τις δημοσκοπήσεις αλλά κρατούν επιφυλάξεις

Και στα καθ’ υμάς πάντως, ακόμη και τα ίδια τα κόμματα εξουσίας κρατούν επιφυλάξεις. Στη Νέα Δημοκρατία υπάρχουν στελέχη που δηλώνουν πως δεν θα πρέπει να λαμβάνονται πάντοτε τοις μετρητοίς οι σφυγμομετρήσεις, κίνηση που ενδεχομένως γίνεται και για λόγους τακτικής, ώστε να υπάρχει συνεχής εγρήγορση στον κομματικό μηχανισμό. Στο ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία από την άλλη πλευρά, ο ίδιος ο πρόεδρός του Αλέξης Τσίπρας έχει τονίσει στα μέσα Φεβρουαρίου πως «πολλά παραδείγματα από την Ελλάδα και το εξωτερικό μας δείχνουν ότι οι δημοσκοπήσεις δεν είναι πια ένα ασφαλές εργαλείο πρόβλεψης του εκλογικού αποτελέσματος», ενώ άλλοι πολιτικοί του σύντροφοι όπως ο Πάνος Σκουρλέτης, τις έχουν χαρακτηρίσει «εκτός τόπου και χρόνου». Θα πρέπει να συνυπολογιστεί και το γεγονός ότι έχουμε διανύσει μια ολόκληρη τετραετία χωρίς να έχει διεξαχθεί κάποια άλλη πολιτική αναμέτρηση, π.χ. ευρωεκλογές ή αυτοδιοικητικές εκλογές, για να έχουμε μια ασφαλέστερη απτή εικόνα των συσχετισμών.

Υπήρξε ποτέ μεγάλη ανατροπή στην Ελλάδα;

Το παρελθόν έχει δείξει ότι δημοσκοπήσεις ακόμη και των μεγάλων εταιρειών, έχουν πέσει έξω ως προς τα ποσοστά που έδιναν ακόμη και λίγες εβδομάδες πριν στηθούν οι κάλπες στα κόμματα. Στον αντίποδα πάντως, τα τελευταία χρόνια δεν έχει ανατραπεί ποτέ η σειρά μεταξύ πρώτου και δεύτερου κόμματος σε σχέση με το τελικό αποτέλεσμα λίγο πριν την εκλογική Κυριακή. Ακόμη και στις βουλευτικές εκλογές της 9ης Απριλίου 2000 που υπήρξε ένα ολονύκτιο θρίλερ, καθώς αρχικά στην καταμέτρηση των ψήφων προηγούνταν η Νέα Δημοκρατία του Κώστα Καραμανλή αλλά αργά το βράδυ που ενσωματώθηκαν τα ψηφοδέλτια της Β’ Αθήνας πέρασε πρώτο το ΠΑΣΟΚ του Κώστα Σημίτη, η Metron Analysis για παράδειγμα, έδινε ένα μήνα πριν τις εκλογές, μικρό προβάδισμα στο κίνημα, της τάξης του 0,8%. Τελικά το ΠΑΣΟΚ έλαβε 43,9% και η ΝΔ 42,74%.

Οι δημοσκοπήσεις από την εποχή Σημίτη – Καραμανλή, μέχρι το καλοκαίρι του ‘19
Περίπου δύο χρόνια αργότερα, οι μετρήσεις άρχισαν να καταγράφουν φθορά για την κυβέρνηση Σημίτη και μια διαφορά που όσο περνούσε ο καιρός μεγάλωνε και παγιώθηκε μεταξύ 6 και 8 ποσοστιαίων μονάδων, κάτι που επιβεβαιώθηκε στις εκλογές της 7ης Μαρτίου 2004 τις οποίες κέρδισε η Νέα Δημοκρατία με 45,36% έναντι 40,55% του ΠΑΣΟΚ και ορκίστηκε για πρώτη φορά πρωθυπουργός ο Κώστας Καραμανλής. Και στις επόμενες κάλπες, της 16ης Σεπτεμβρίου 2007 τα γκάλοπ έδιναν πρώτη τη Νέα Δημοκρατία που έλαβε 41,87% έναντι 38,1% του ΠΑΣΟΚ υπό τον Γιώργο Παπανδρέου. Η δημοσκόπηση της VPRC που είχε παρουσιαστεί στις 30 Αυγούστου από την τηλεόραση του ΣΚΑΪ έδινε στη ΝΔ 41,5% και στο ΠΑΣΟΚ 38% και όλες οι εταιρείες την ίδια σειρά μεταξύ του ποιος θα είναι πρώτος και ποιος δεύτερος.

Στην επόμενη εκλογική αναμέτρηση της 4ης Οκτωβρίου 2009 όλες οι σφυγμομετρήσει πάλι έδειχναν ότι η ΝΔ θα υποστεί βαριά ήττα, όπως και συνέβη. Πρώτο ήρθε το ΠΑΣΟΚ του Γιώργου Παπανδρέου με 43,92% και δεύτερη η ΝΔ του Κώστα Καραμανλή με 33,47%. Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι η Public Issue στις 9 Σεπτεμβρίου έδινε το ΠΑΣΟΚ στο 41,5% και τη ΝΔ στο 35,5% και η Alco την ίδια μέρα το ΠΑΣΟΚ έως και 43% και τη ΝΔ έως και 35%.

Στις εκλογές της 17ης Ιουνίου 2012 η Νέα Δημοκρατία υπό τον Αντώνη Σαμαρά έλαβε 29,66%, το ΠΑΣΟΚ υπό τον Ευάγγελο Βενιζέλο καταποντίστηκε στο 12,28% και δεύτερος ήρθε ο Συνασπισμός Ριζοσπαστικής Αριστεράς υπό τον Αλέξη Τσίπρα με 26,89%, αρχίζοντας να διαγράφει τροχιά εξουσίας. Λίγες εβδομάδες πριν τις κάλπες η Metron Analysis έδινε στη ΝΔ 27,1% και στον ΣΥΡΙΖΑ 26, 4%, η MRB 23,9% και 22,5% και η Kapa Research 26,1% και 23,6% αντίστοιχα.

Στις πρώτες εκλογές του 2015, που διεξήχθησαν στις 25 Ιανουαρίου, ο ΣΥΡΙΖΑ ήρθε πρώτος με ποσοστό 36,34% (που σχημάτισε κυβέρνηση με τους Ανεξάρτητους Έλληνες του Πάνου Καμμένου που έλαβε 4,75%) και δεύτερη η Νέα Δημοκρατία με 27,81%. Οι εταιρείες δημοσκοπήσεων δεν αμφισβητούσαν την πρωτιά του κ. Τσίπρα. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι η Metron Analysis έδινε στον ΣΥΡΙΖΑ ποσοστό 29,7% και στη ΝΔ 25,2%. Την ίδια ώρα η GPO κατέγραφε τον ΣΥΡΙΖΑ στο 33,4% και τη ΝΔ στο 26,7%, ενώ η Rass τον ΣΥΡΙΖΑ 31,3% και τη στο ΝΔ 26,5%.

Τον Ιούλιο του 2019 που διεξήχθησαν οι τελευταίες εκλογές, η Metron Analysis έδειχνε τη Νέα Δημοκρατία του Κυριάκου Μητσοτάκη πρώτη με 38,5% έναντι 29,5% του ΣΥΡΙΖΑ. Η Marc έδινε στη ΝΔ 34,3% και 23,8% στον ΣΥΡΙΖΑ. Η Pulse 36% στη ΝΔ και 27% στον ΣΥΡΙΖΑ 27 ενώ η Rass 35,4% στη ΝΔ και 26,2% στον ΣΥΡΙΖΑ. Για την ιστορία, η Νέα Δημοκρατία έλαβε στις κάλπες ποσοστό 39,85% και ο ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία 31,53%.

Τι δείχνουν οι τελευταίες δημοσκοπήσεις, όσο πλησιάζουμε στις εκλογές

Πού ψηφίζω – Μάθε σε ποιο εκλογικό κέντρο πρέπει να πας

Τι είναι η απλή αναλογική και πώς εφαρμόζεται – Όλα όσα πρέπει να γνωρίζεις