Οι ντροπιαστικοί τρόποι που έχουν χρησιμοποιηθεί από την ανθρωπότητα απέναντι στην ομοφυλοφιλία

Η πρόσφατη εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ έφερε στις βαλίτσες της και τον Μάικ Πενς, τον συντηρητικό και διχαστικό αντιπρόεδρό του που δεν έκρυψε καθόλου την αντίρρησή του στα δικαιώματα των gay. Την ώρα που δεν αρνήθηκε ότι υπέγραψε το 2015 ένα σχέδιο νόμου που νομιμοποιούσε τη διάκριση κατά των ομοφυλοφίλων στον χώρο εργασίας ή πως δεν θέλει τους gay στις ένοπλες δυνάμεις, σημείωσε πάντως με νόημα ότι ποτέ δεν έχει υποστηρίξει τη χρήση της θεραπείας μετατροπής της ομοφυλοφιλίας. Γιατί θεώρησε όμως ανάχωμα στη δικαιολογημένη κριτική που διατυπώθηκε εναντίον του το απλό γεγονός ότι δεν είναι υπέρ μιας τεχνικής που αποπειράται να επαναπρογραμματίσει τις σεξουαλικές προτιμήσεις κάποιου; Αν πρέπει να το πούμε, είναι γιατί πρόκειται για μια αναποτελεσματική και αναμφίβολα απάνθρωπη πρακτική. Η θεραπεία μετατροπής βγήκε και πάλι δυναμικά στο προσκήνιο κατά την προεκλογική περίοδο του 2016 στις ΗΠΑ, όταν η Κεντρική Επιτροπή των Ρεπουμπλικανών επέμεινε στην πεποίθησή της ότι οι γονείς πρέπει να έχουν το δικαίωμα να επιλέγουν «την κατάλληλη ιατρική αντιμετώπιση και θεραπεία για τα ανήλικα παιδιά τους». Η απεχθής θεραπεία έχει εξάλλου μακρά και βρόμικη ιστορία ξοπίσω της, με τόσες και τόσες τεχνικές ώστε να μεταπειστεί κάποιος να μην είναι gay. Μέσω πειθούς, προσευχής, φαρμάκων, ηλεκτροσόκ, ακόμα και χειρουργικής αντιμετώπισης της ομοφυλοφιλίας. Η αντίληψη ότι η ομοφυλοφιλία είναι μια ακόμα αρρώστια, απόρροια κάποιας γενετικής ανωμαλίας ή μιας διαταραχής της ψυχής, η οποία πρέπει να θεραπευτεί ατομικά και να εξαλειφθεί κοινωνικά, δεν είναι δυστυχώς κάτι που ανήκει στο παρελθόν. Θεραπευτικές προσεγγίσεις εφαρμόζονται ακόμα και σήμερα στα μήκη και τα πλάτη του κόσμου και κάπου, κάπως, κάποτε συναντούν και ιδιαίτερη άνθηση. Στο όνομα της επιστήμης, της οικογένειας, της θρησκείας και της πνευματικότητας, οργανωμένα αντι-ομοφυλοφιλικά κινήματα χρησιμοποιούν μεθόδους επιβλαβείς σωματικά και ψυχικά που καταπατούν την ίδια την ουσία του ανθρώπινου δικαιώματος στον σεξουαλικό προσανατολισμό, διαιωνίζουν την προκατάληψη και απενεχοποιούν τη βία, συμβάλλοντας στην κοινωνική απόρριψη και απέχθεια προς ανθρώπους που έχουν κάνει απλώς διαφορετική σεξουαλική επιλογή. Η θεραπεία μετατροπής (ή επανόρθωσης) που στοχεύει στη μετατροπή του σεξουαλικού προσανατολισμού από την ομοφυλοφιλία στην ετεροφυλοφιλία πρόκειται ουσιαστικά για μια σειρά ψευδοεπιστημονικών μεθόδων, καθώς η επίσημη ψυχολογία και ψυχιατρική δεν την εντάσσουν στην επικράτειά τους. Κι έτσι δεν υπάρχουν επαγγελματικά κριτήρια για την άσκησή της, αφήνοντάς τη βορά σε κάθε παράλογη, αποτρόπαιη και βασανιστική όρεξη του εκάστοτε θεραπευτή. Γιατί μπήκε όμως σε τέτοιο κόπο η δυτική κοινωνία να επαναφέρει στην «κανονικότητα» τους ομοφυλόφιλους και πόσο μακριά ήταν διατεθειμένη να φτάσει στο νέο αυτό κυνήγι μαγισσών; Η πραγματικότητα ξεπερνά εδώ σε ζοφερότητα κάθε φαντασία…

Πολύ μπλα-μπλα, ηλεκτροσόκ, αποστροφή και ολίγη από επώδυνη χειρουργική

Οι πρώιμες και αρκετά διαδομένες τεχνικές της θεραπείας μετατροπής εκεί στις δεκαετίες του 1960 και του 1970 περιστρέφονταν γύρω από τις μεθόδους αποστροφής. Ανείπωτα βασανιστήρια δηλαδή καμουφλαρισμένα με τον μανδύα της επιστημονικότητας που συσπειρώνονταν γύρω από μια απλή λογική: τη δημιουργία αποστροφής σε ομοφυλοφιλικά ερεθίσματα (εικόνες, ήχους, συμπεριφορές), ώστε να εγκαθιδρυθεί η απέχθεια και η αποφυγή έτσι κάθε μορφής ομοφυλοφιλικής επιθυμίας και συμπεριφοράς, οδηγώντας τελικά στην αντίθετη -και επιθυμητή- σεξουαλική κατεύθυνση. Το ηλεκτροσόκ ήταν η αγαπημένη πρακτική της θεραπείας αποστροφής, ηλεκτροσόκ ακόμα και στα γεννητικά όργανα του «πάσχοντος». Αν αυτό δεν έπιανε, τον λόγο έπαιρνε κατόπιν η χορήγηση ουσιών που προκαλούσαν εμετό, ταυτόχρονα πάντα με την προβολή ομοφυλοφιλικών οπτικών και ακουστικών ερεθισμάτων. Οι συμπεριφοριολόγοι πίστευαν πως αν συνδεθεί η ομοφυλοφιλική ερωτική επιθυμία και ο ερεθισμός των γεννητικών οργάνων με τον σωματικό πόνο, τότε ο ασθενής θα μάθει να αποφεύγει τις ομοφυλοφιλικές εμπειρίες στη βάση του αυτοματισμού του οργανισμού να απαλλάσσεται από επώδυνες καταστάσεις. Οι θεραπευτές συνέχιζαν τις ανατριχιαστικές τεχνικές τους παρά το γεγονός ότι το μόνο αποτέλεσμα της θεραπείας αποστροφής ήταν το να αποκτά ο ομοφυλόφιλος φοβίες, ψυχολογικές διαταραχές, στυτικές δυσλειτουργίες και να μην μπορεί να συνευρεθεί ερωτικά με το άτομο της επιλογής του. Παρά το ανατριχιαστικό του πράγματος, η θεραπεία αποστροφής ήταν ό,τι πιο ανθρώπινο κυκλοφορούσε εκείνη την εποχή, καθώς λίγο πρωτύτερα «θεράπευαν» την ομοφυλοφιλία χειρουργικά, μεταμοσχεύοντας όρχεις ετεροφυλόφιλων ανδρών σε ομοφυλόφιλους. Η ομοφυλοφιλία ήταν για τους Βιεννέζους μια γενετική ανωμαλία που καθοριζόταν από ορμονικούς παράγοντες. Αν άλλαζε ο συσχετισμός των ορμονών, έλεγαν χαρακτηριστικά, ο άντρας θα επέστρεφε στη σεξουαλική φυσιολογικότητα. Η αποτρόπαιη μέθοδός, περιττό να αναφερθεί, αποδείχθηκε όχι μόνο ολότελα αναποτελεσματική, αλλά και ιδιαιτέρως επιβλαβής. Ο ευνουχισμός ως θεραπεία υιοθετήθηκε φυσικά και από τους Ναζί, αν και δεν περιορίστηκε εκεί. Παλιότερα δημοσιεύματα αποκάλυπταν πως το ίδιο ακριβώς συνέβαινε σε ψυχιατρεία της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας του ’50, όταν πετσοκόπηκε ο ανδρισμός σε πολλούς ανηλίκους για τους οποίους υπήρχε η υπόνοια ομοφυλοφιλικής τάσης. Δεν ήταν βέβαια όλες οι τεχνικές επώδυνες σωματικά. Ήταν όμως επικίνδυνες ψυχικά. Όπως η ομιλούσα θεραπεία του δρος Φρόιντ, καθώς ακόμα και η ψυχανάλυση έψαξε να θεραπεύσει την ομοφυλοφιλία αναζητώντας τις βαθύτερες εσωτερικές συγκρούσεις και την ασυνείδητη σύγχυση του ατόμου που ενστερνίζεται μια τέτοια σεξουαλική παρέκκλιση. Όταν τα λόγια δεν έπιαναν τόπο, υπήρχε πάντα και η θεραπεία με οιστρογόνα για να χάσει ο άντρας τη λιβιδινική του ενέργεια. Η ηλεκτροσπασμοθεραπεία είχε ανέκαθεν την τιμητική της, καθώς λειτουργούσε ενισχυτικά στην ψυχολογική υποστήριξη, τη συμβουλευτική προσέγγιση και τις ψυχοθεραπευτικές/εκπαιδευτικές παρεμβάσεις. Από το τρελό αυτό γαϊτάνι της απανθρωπιάς δεν θα μπορούσε να λείπει η οργανωμένη πίστη, καθώς μπόλικες θρησκευτικές ομάδες και πνευματικοί όμιλοι επιστρατεύτηκαν για να πιέσουν τον ομοφυλόφιλο να αλλάξει κατεύθυνση μέσω της προσευχής και της συνεπαγόμενης αμαρτίας ενώπιον του Θεού…

Ο δρ Φρόιντ και η παλιότερη καταγραμμένη περίπτωση θεραπείας μετατροπής

Ο πατέρας της ψυχανάλυσης δεν θεωρούσε ασθένεια ή παρέκκλιση την ομοφυλοφιλία και δεν πρότεινε έτσι ανάλογη θεραπεία. Την ανδρική ομοφυλοφιλία, γιατί η γυναικεία δεν του καθόταν καλά στη θεωρητική του ματιά. Κι έτσι άρχισε να περνά την κόρη του Άννα από το ντιβάνι του, καθώς εκείνη φαινόταν να έχει μια έντονη ροπή στον λεσβιασμό. Σίγκμουντ και Άννα μέτρησαν πάνω από χίλιες ώρες θεραπείας, αν και τελικά η Άννα απτόητη καταστάλαξε στην Ντόροθι Μπέρλιγχαμ, με την οποία πέρασε 54 ευτυχισμένα χρόνια. Γι’ αυτό μάλλον αργότερα απαντούσε στους ανήσυχους γονείς ότι η αλλαγή του σεξουαλικού προσανατολισμού ενός νέου είναι δύσκολη και πιθανότατα άκαρπη προσπάθεια. Τώρα πίστευε ακράδαντα ότι δεν υπάρχει τίποτα το κακό στην ομοφυλοφιλία, καμία διαταραχή ή παθολογία. Σε σχετική επιστολή του, απαντά σε μια ανήσυχη μητέρα νεαρού που πιθανότατα ήταν ομοφυλόφιλος: «Η ομοφυλοφιλία οπωσδήποτε δεν είναι πλεονέκτημα, όμως δεν είναι κάτι ντροπιαστικό, δεν είναι βίτσιο, ούτε ξεπεσμός. Δεν μπορεί να ταξινομηθεί σαν ασθένεια». Παραδέχεται ωστόσο ότι είχε προσπαθήσει: «Ρωτώντας με αν μπορώ να σας βοηθήσω, εννοείτε, υποθέτω, αν μπορώ να καταργήσω την ομοφυλοφιλία και να φέρω στη θέση της τη φυσιολογική ετεροφυλία. Η απάντηση είναι ότι γενικά δεν μπορούμε να υποσχεθούμε κάτι τέτοιο. Σε ένα μικρό αριθμό περιπτώσεων το καταφέραμε αναπτύσσοντας τα λιγοστά ίχνη ετεροσεξουαλικών τάσεων που υπάρχουν σε κάθε ομοφυλόφιλο, όμως στις περισσότερες περιπτώσεις αυτό δεν είναι πια δυνατό. Εξαρτάται από τον χαρακτήρα και την ηλικία του ατόμου. Το αποτέλεσμα της θεραπείας δεν μπορεί να προβλεφθεί». Άλλοι ψυχολόγοι βέβαια εκεί στα μέσα του 20ού αιώνα είχαν άλλη άποψη και διακήρυτταν μεγαλόστομα πως η ομοφυλοφιλία μπορούσε να θεραπευτεί και μάλιστα με πολλούς τρόπους. Πολύκροτος εδώ ήταν ο βιεννέζος ενδοκρινολόγος Eugen Steinach, που μεταμόσχευε όπως είπαμε «φυσιολογικούς» όρχεις ετεροφυλόφιλων ανδρών σε ομοφυλόφιλους, μπας και πυροδοτήσει «κανονικές» ερωτικές επιθυμίες. Δεν δούλεψε ποτέ. Μέχρι να σταματήσει η Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρία να περιλαμβάνει την ομοφυλοφιλία στις ψυχικές νόσους εκεί στα 1973, οι θεραπείες μεταστροφής είχαν γνωρίσει τρομακτική άνθηση. Σε σχετική έκθεσή της το 2009, η Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρία αναγνώρισε ότι παρά την απήχησή τους, οι θεραπείες μεταστροφής δεν είχαν ποτέ ελέγξιμα και μετρήσιμα αποτελέσματα. Είχαν όμως, αντιθέτως, επιβλαβείς συνέπειες για τον ψυχισμό του ασθενούς, όπως «απώλεια της σεξουαλικής όρεξης, κατάθλιψη, αυτοκτονικές τάσεις και άγχος»…

Η ομοφυλοφιλία θεωρούνταν διαταραχή μέχρι και το 1992!

Μπορεί η Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρία (APA) να σταμάτησε να τη θεωρεί ψυχική νόσο το 1973, δεν είχε ωστόσο την καθολική συναίνεση των μελών της. Η ομοφυλοφιλία απαλείφθηκε μεν από τα διαγνωστικά εγχειρίδια της αμερικανικής ψυχιατρικής, έγινε όμως με ψηφοφορία, όταν 5.854 ψυχίατροι ψήφισαν να αφαιρεθεί, αλλά 3.810 την ήθελαν ακόμα ψυχιατρική νόσο. Κι έτσι ο ΑΡΑ βρήκε τη συμβιβαστική λύση, αποκαλώντας τη πια «διαταραχή σεξουαλικού προσανατολισμού». Έπρεπε να περιμένουν οι ΗΠΑ ως το 1987 για να θεωρηθεί η ομοφυλοφιλία φυσιολογικός τρόπος σεξουαλικής συμπεριφοράς και ο υπόλοιπος κόσμος ως το 1992, όταν ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας υιοθέτησε τις εκκλήσεις των ψυχιατρικών και ψυχολογικών ενώσεων πως τίποτα το κακό ή το μεμπτό δεν υπάρχει στην ομοφυλοφιλική προτίμηση…

Στη Βρετανία και μόνο, πάνω από 65.000 άντρες υποβλήθηκαν σε καταναγκαστική ορμονοθεραπεία

Ο φοβερός και τρομερός ήρωας του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, Άλαν Τιούρινγκ, που έσπασε τις κωδικοποιημένες επικοινωνίες των Ναζί, πήρε αντί για μετάλλιο μια σύλληψη για ομοφυλοφιλία και μια ανατριχιαστική ορμονοθεραπεία. Τα χάπια που τον ανάγκασε η δικαστική απόφαση να παίρνει τον αρρώσταιναν, ενώ σύντομα είδε το στήθος του να μεγαλώνει μαγικά. Όπως ξέρουμε, η κατάληξή του θα ήταν τραγική, αυτοκτονώντας τελικά για να γλιτώσει τα επίσημα κρατικά βασανιστήρια της πατρίδας του. Βασιλική χάρη θα έπαιρνε μόλις το 2013 και τρία χρόνια αργότερα θα περνούσε από το Κοινοβούλιο ο Νόμος Άλαν Τιούρινγκ, ο οποίος αθώωνε μεταθανάτια τους 65.000 ομοφυλόφιλους Βρετανούς που καταδικάστηκαν σε θεραπείες μετατροπής…

Λοβοτομή και ομοφυλοφιλία

Στις δεκαετίες του 1940 και του 1950, ο δρ Γουόλτερ Φρίμαν, ο άνθρωπος που έκανε ψωμοτύρι τις λοβοτομές ως πανάκεια για όλες τις ψυχικές νόσους, δεν παρέλειψε να περιλάβει και την ομοφυλοφιλία στο φρικιαστικό μενού του. Και τότε έγινε κακός χαμός. Από τις χιλιάδες πραγματικά λοβοτομές που έκανε ο Φρίμαν, με κόστος στα 25 δολάρια εκάστη, το 40% ήταν για να θεραπεύσει την ομοφυλοφιλία! Η γνωστότερη ασθενής του, αν και ετεροφυλόφιλη, θα ήταν η αδερφή του προέδρου Τζον Κένεντι, Ρόζμαρι, η οποία υποβλήθηκε σε λοβοτομή εξαιτίας του χαμηλού IQ της. Όπως και όλοι οι άλλοι που πέρασαν από το κρεβάτι του δρος Φρίμαν, βγήκε από την επέμβαση με σοβαρής μορφής αναπηρίες και διαταραχές και πέρασε το υπόλοιπο της ζωής της σε ίδρυμα…

Όταν ακόμα και οι φανατικότεροι υποστηρικτές της θεραπείας μετατροπής απολογήθηκαν

Η μεγαλύτερη και πιο δραστήρια αντι-ομοφυλοφιλική οργάνωση ήταν η Exodus International, μια χριστιανική οργάνωση των ΗΠΑ που ιδρύθηκε το 1976 και λειτουργούσε 400 κέντρα που παρείχαν υποστήριξη και πνευματική καθοδήγηση σε όσους ανθρώπους δεν ήθελαν να εξακολουθούν να είναι gay. Η τεραστίων διαστάσεων οργάνωση είχε στόχο να εξαλείψει τον ομοφυλοφιλικό τρόπο ζωής σε όσους ομοφυλόφιλους το επιθυμούσαν, μη στοχεύοντας ωστόσο στη θεραπεία της ομοφυλοφιλικής παρόρμησης, παρά μόνο στην ίδια την ομοφυλοφιλική πράξη και συμπεριφορά. Αυτοί χρησιμοποιούσαν αποκλειστικά τεχνικές που βασίζονταν στη θρησκευτική πίστη, μιλώντας για αμαρτία, αιώνια καταδίκη και ατομική κατακραυγή και κοινωνικό στιγματισμό. Η Exodus έκλεισε οριστικά τις πόρτες της μόλις το 2013, εκδίδοντας μια ανακοίνωση-απολογία στην gay κοινότητα: «Η Exodus ήταν ένας θεσμός του συντηρητικού χριστιανικού κόσμου, αλλά πάψαμε να είμαστε ένας ζωντανός οργανισμός», είπε ο πρόεδρος του οργανισμού Άλαν Τσέιμπερς -που αυτοπροσδιορίζεται ως «θεραπευμένος πρώην ομοφυλόφιλος»-, για να συνεχίσει: «Εδώ και αρκετό καιρό, ήμασταν φυλακισμένοι σε μια κοσμοθεώρηση που δεν τιμάει ούτε τον συνάνθρωπό μας ούτε τη Βίβλο»…

Η θεραπεία μετατροπής συνεχίζει να λαμβάνει χώρα στο περιθώριο της επίσημης επιστήμης

Οι ψευδεπίγραφες τοποθετήσεις της θεωρίας μεταστροφής δεν καταλάγιασαν βεβαίως ποτέ, παρά τις διακηρύξεις των παγκόσμιων και εθνικών ψυχιατρικών και ψυχολογικών εταιριών. Το καλό πελατολόγιό τους, οι ανήσυχοι γονείς κοντολογίς, ανάγκασε τους λογής «θεραπευτές» να αναπτύσσουν ολοένα και περισσότερες τεχνικές στο περιθώριο της επίσημης επιστήμης. Παρά το γεγονός ότι στην Ευρώπη υπάρχουν πια λίγες ενδείξεις ότι η θεωρία μετατροπής συνεχίζει να ασκείται, με την ίδια δυναμική τουλάχιστον, στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού ισχύει το ακριβώς αντίθετο και πολλές περιπτώσεις έχουν φτάσει προσφάτως μέχρι και τη δικαστική αίθουσα. Ο πιο ένθερμος υποστηρικτής της αλλαγής της σεξουαλικής κατεύθυνσης παραμένει ο κλινικός ψυχολόγος Joseph Nicolosi, ο οποίος δημοσίευσε το 1991 τη «Θεραπεία μετατροπής της ανδρικής ομοφυλοφιλίας» επαναφέροντας τόσο στον δημόσιο λόγο όσο και στην ψυχολογική πρακτική τις ανατριχιαστικές μεθόδους του παρελθόντος. Την επόμενη χρονιά ίδρυσε και το εξίσου ζοφερό κέντρο του Εθνική Ένωση για την Έρευνα και τη Θεραπεία της Ομοφυλοφιλίας, αφήνοντας σκοτεινή παρακαταθήκη στη σύγχρονη εποχή μας. Ακόμα και σήμερα, μόλις έξι αμερικανικές πολιτείες απαγορεύουν διά νόμου στους επιστήμονες της υγείας να αποπειρώνται να αλλάξουν τον σεξουαλικό προσανατολισμό των ανηλίκων. Σε περίπτωση που διερωτάστε, είναι το Όρεγκον, το Ιλινόις, η Νέα Υόρκη, το Βερμόντ, η Καλιφόρνια και το Νιου Τζέρσεϊ. Πλέον η θεραπεία μετατροπής συνδέεται αποκλειστικά με τους κήρυκες του μίσους και τις ακραίες αντι-ομοφυλόφιλες ομάδες. Γιατί πειστήρια δεν υπήρξαν ποτέ για την ούτως ή άλλως αχρείαστη αποτελεσματικότητά της. Παρά την τραγική ιστορία της διαιώνισης του στίγματος και των διακρίσεων, η σύγχρονη επιστήμη σταμάτησε να θεωρεί παθολογικό τον ομοφυλοφιλικό προσανατολισμό ή τη συμπεριφορά. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναγνωρίζει την ομοφυλοφιλία ως μια φυσιολογική εκδοχή της ανθρώπινης σεξουαλικότητας (1992), όπως και η Παγκόσμια Ψυχιατρική Εταιρία, την ίδια ώρα που το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ σέβεται και τιμά τα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας. Στα δύο βασικά διαγνωστικά και ταξινομητικά συστήματα της επιστήμης της υγείας (ICD-10 και DSM-5), η ομοφυλοφιλία δεν είναι πια παρά μία από τις σεξουαλικές ταυτότητες του ατόμου που δεν έχει τίποτα το παθολογικό εντός της… Δείτε όλα τα θέματα του Weekend