Όταν όλος ο αντρικός πληθυσμός σε αποκαλεί «Μαύρη Αφροδίτη» και «Μαύρο Μαργαριτάρι», ο Πάμπλο Πικάσο σε λέει «Νεφερτίτη του σήμερα», ο Σκοτ Φιτζέραλντ μοιάζει μαγεμένος και ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ σε χαρακτηρίζει ως «την πιο αισθησιακή γυναίκα που είδε κανείς ή πρόκειται ποτέ να δει», τότε ξέρεις ότι τα έχεις καταφέρει. Ο λόγος για την αφρο-αμερικανή χορεύτρια καμπαρέ, τραγουδίστρια και ηθοποιό Τζοζεφίν Μπέικερ, που συνήθιζε να μαγνητίζει τους Ευρωπαίους του Μεσοπολέμου με τους σαγηνευτικούς χορούς και τις προκλητικές πόζες της, μετρώντας θυελλώδεις έρωτες και εκκεντρικές στιγμές, κάπου 1.500 προτάσεις γάμου δηλαδή. Με το χαρακτηριστικό σεξαπίλ της και τη φούστα από 16 ψεύτικες μπανάνες, η Μπέικερ εγκατέλειψε τις ΗΠΑ για να ταράξει την παρισινή νυχτερινή ζωή, χορεύοντας ολόγυμνη (ή με μπανάνες στα επίμαχα σημεία), σαγηνεύοντας και αποπλανώντας τις ανδρικές καρδιές και τρελαίνοντας φυσικά τις γυναίκες από ζήλια! Πέρα από χαρισματική πλανεύτρα όμως, η Μπέικερ ήταν πολλά περισσότερα από μια ακριβοπληρωμένη σαγηνεύτρα του Μεσοπολέμου: εθελόντρια του Ερυθρού Σταυρού, μυστική πράκτορας (για λογαριασμό της γαλλικής αντίστασης κατά των Ναζί) και ακτιβίστρια φυσικά κατά των φυλετικών διακρίσεων! Ένα από τα πλέον ζωντανά κομμάτια του κινήματος των Αφρο-Αμερικανών για ίσα δικαιώματα, η Μπέικερ αφιέρωσε ένα μεγάλο τμήμα της ζωής της στις κοινωνικές διεκδικήσεις (δεκαετίες του 1950 και 1960): «Παρά τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν οι μαύροι εκείνα τα χρόνια», θα πει αργότερα ο γιος της, «εκείνη θριάμβευσε πάνω στην εχθρότητα που εισέπραττε από πολλούς». Ποια ήταν όμως το «φαινόμενο» Τζοζεφίν Μπέικερ, μια γυναίκα που έζησε τη ζωή της και τάχθηκε ταυτοχρόνως στην υπηρεσία του καλού; Πρώτα ταπεινά χρόνια Η Φρίντα Τζοζεφίν ΜακΝτόναλντ γεννιέται στις 3 Ιουλίου 1906 στο Σαιντ Λούις του Μιζούρι, αναγκάζοντας τη χορεύτρια μητέρα της να εγκαταλείψει το όνειρο του χορού και να καταλήξει πλύστρα για να τη μεγαλώσει, γεγονός για το οποίο δεν συγχώρεσε ποτέ την κόρη της. Όσο για τον ντράμερ πατέρα της, εγκατέλειψε τις δυο τους αμέσως μετά τη γέννα. Η μητέρα θα ξαναπαντρευτεί λίγο αργότερα και θα βάλει τη Φρίντα στη δουλειά ήδη από 8 χρονών, καθαρίζοντας σπίτια λευκών και προσέχοντας τα παιδιά τους, κάτι που θα φέρει στο ζωηρό και όμορφο κορίτσι περιπέτειες ήδη από νωρίς. Η συνεισφορά της Φρίντα στο πενιχρό οικογενειακό εισόδημα πείθει τη μητέρα να της επιτρέψει να επιστρέψει στο σχολείο δύο χρόνια αργότερα, αν και η παραμονή της στις σχολικές αίθουσες θα ήταν προσωρινή: σε ηλικία 13 ετών εγκαταλείπει μια και καλή το δυσλειτουργικό οικογενειακό πλαίσιο και πιάνει δουλειά ως σερβιτόρα σε κλαμπ. Εκεί θα γνωρίσει και θα παντρευτεί τον πρώτο της σύζυγο, έναν άντρα επ ονόματι Willie Wells, από τον οποίο ωστόσο θα πάρει διαζύγιο μόλις λίγες εβδομάδες μετά… Ο δρόμος προς το Παρίσι Ήταν την ίδια εποχή, έφηβη ακόμα, που άρχισε να ασχολείται με τον αισθησιακό χορό, καθώς η δουλειά απέδιδε οικονομικά πολύ καλύτερα από τον δίσκο. Μέχρι το 1919, περιόδευε ήδη στην Αμερική με μπάντες και ορχήστρες, τραγουδώντας και παρουσιάζοντας κωμικά σκετσάκια. Το 1921 σειρά είχε ο δεύτερος άντρας της, ο Willie Baker, το όνομα του οποίου θα κρατούσε τελικά για πάντα, παρά το διαζύγιο λίγο χρόνια αργότερα. Το 1923, η Μπέικερ θα εξασφαλίσει ρόλο σε μιούζικαλ, με το κωμικό της ταμπεραμέντο να την ξεχωρίζει από τον χορό και να την κάνει δημοφιλή στο κοινό. Προσπαθώντας να εξαργυρώσει την πρόσκαιρη φήμη, μετακομίζει στη Νέα Υόρκη και σύντομα θα αρχίσει να εμφανίζεται σε θρυλικά κλαμπ της πόλης, γινόμενη μεμιάς η αγαπημένη του κόσμου. Δεν έπαυε όμως να ήταν μαύρη στις ΗΠΑ του Μεσοπολέμου και μόνο εύκολη δεν ήταν η ζωή της, παρά την επιτυχία που σημείωνε στις πίστες των κλαμπ. Ταυτοχρόνως, ήταν και τα χρόνια του κολοφώνα της γαλλικής μανίας με την αμερικανική τζαζ και τα «εξωτικά θεάματα», κάτι που θα έφερνε την Μπέικερ για μια εμφάνιση σε παρισινό καμπαρέ το 1925: η προκλητική περιβολή της με τη φούστα από φτερά πουλιών μάγεψε τους Γάλλους. Κι έτσι, την επόμενη χρονιά η χορεύτρια αποφασίζει να μετακομίσει μόνιμα στα μπουρλέσκ καμπαρέ των Ηλυσίων Πεδίων, γράφοντας μια από τις πλέον χρυσές σελίδες μιας ολόκληρης κουλτούρας! Ήταν στο διαβόητο νυχτερινό κέντρο Folies Bergère που θα εμφανιζόταν φορώντας μόνο τη φούστα με τις 16 μπανάνες και θα γινόταν μέσα σε μια νύχτα διασημότητα στα πέρατα της Γαλλίας αρχικά, πριν φτάσει η χάρη της στις τέσσερις γωνιές της Ευρώπης! Το σόου έκανε ανάρπαστη την αμερικανή ντίβα, η οποία σύντομα σκαρφάλωσε στις πρώτες θέσεις των πιο ακριβοπληρωμένων γυναικών της Ευρώπης, έχοντας στα πόδια της τους πάντες, από τον κοινό θνητό άντρα μέχρι διασημότητες όπως ο Πικάσο, ο Φιτζέραλντ και ο Χέμινγουεϊ. Εξαργυρώνοντας την ανήκουστη επιτυχία της για χορεύτρια καμπαρέ, η Μπέικερ άρχισε να τραγουδάει επαγγελματικά στη δεκαετία του 1930 και λίγο αργότερα θα έρχονταν και υποκριτικοί-τραγουδιστικοί ρόλοι σε μεγάλες ευρωπαϊκές παραγωγές αλλά και χολιγουντιανά μιούζικαλ, όπως το «Zou-Zou» και «Princesse Tam-Tam». Με τα χρήματα που συγκέντρωσε αγόρασε μια έκταση στη Νότια Γαλλία, στην οποία έφερε όλη της την οικογένεια από τις ΗΠΑ… Ρατσισμός και αντίσταση Ήταν το 1936, στο απόγειο της ευρωπαϊκής της δόξας, που η Μπέικερ αποφάσισε να επιστρέψει στην Αμερική, υπολογίζοντας ότι θα σημείωνε την ίδια επιτυχία. Κι ενώ εξασφάλισε συμβόλαιο με τον γνωστό θίασο Ziegfield Follies, οι ερμηνείες της συνάντησαν εχθρότητα, ρατσιστικές επιθέσεις και πικρόχολα φυλετικά σχόλια, αναγκάζοντάς τη να τα παρατήσει άρον-άρον και να επιστρέψει στη Γαλλία. Όντας και πάλι σε γαλλικό έδαφος, παντρεύτηκε τον γάλλο βιομήχανο Jean Lion και απέκτησε έτσι την υπηκοότητα της χώρας που την είχε καλωσορίσει από την πρώτη στιγμή. Όταν ξέσπασε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, η Μπέικερ εντάχθηκε εθελοντικά στις τάξεις του Ερυθρού Σταυρού, όταν η Γαλλία έπεσε στους Ναζί. Ταυτοχρόνως, όργωνε τα πεδία της μάχης δίνοντας παραστάσεις για τον στρατό των Συμμάχων, αν και η πλέον κύρια συνεισφορά της στην πολεμική προσπάθεια ήταν η δουλειά της στην αντικατασκοπεία! Οι δεσμοί και τα κόρτε της της εξασφάλιζαν πάσο για τα πάντα, από την Αφρική μέχρι και τη Μέση Ανατολή, περνώντας συνήθως λαθραία μηνύματα κρυμμένα στις παρτιτούρες της ή το εσώρουχό της. Ταυτοχρόνως, λειτουργούσε ως κατάσκοπος των Γάλλων στους Ναζί, ενώ εργάστηκε και για τη γαλλική Αντίσταση. Για τη συνεισφορά της στον πόλεμο, η Μπέικερ τιμήθηκε με δύο γαλλικά μετάλλια τιμής, από τις υψηλότερες στρατιωτικές διακρίσεις μάλιστα. Μετά τον πόλεμο, ζούσε με τη φαμίλια της στην έπαυλη της Νότιας Γαλλίας και το 1947 παντρεύτηκε τον γάλλο μαέστρο ορχήστρας Jo Bouillon. Από το 1950 μάλιστα άρχισε να υιοθετεί στρατιές παιδιών από τα πέρατα του πλανήτη: η «φυλή-ουράνιο τόξο», όπως ονόμαζε τα παιδιά της, περιλάμβανε 12 κουτσούβελα από τις τέσσερις γωνιές της Γης, δείχνοντας έτσι ότι οι διαφορετικές φυλές μπορούν να συνυπάρξουν αρμονικά… Επιστροφή στις ΗΠΑ και ακτιβισμός Από τις αρχές της δεκαετίας του 1950 η Μπέικερ συστράτευσε τις δυνάμεις της με το Κίνημα για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα των Αφρο-Αμερικανών, επιστρέφοντας συχνά-πυκνά στις ΗΠΑ για να συμμετέχει στις διαδηλώσεις, τις ειρηνικές πορείες και τα μποϊκοτάζ των μαύρων. Το 1963, για παράδειγμα, βρέθηκε δίπλα στον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ στην περιβόητη «Πορεία της Ουάσιγκτον», ανεβαίνοντας στο μικρόφωνο και ενώνοντας τη φωνή της με όλους τους γνωστούς ομιλητές εκείνης της μέρας. Σε αναγνώριση των προσπαθειών της στο κίνημα διεκδίκησης, το NAACP ονόμασε την 20ή Μαΐου «Μέρα Τζοζεφίν Μπέικερ». Κι έτσι, έπειτα από δεκαετίες που συγκέντρωνε τη μήνη των λευκών συμπατριωτών της και άλλα τόσα χρόνια διεκδικήσεων και αγώνων, η Μπέικερ κατάφερε να ερμηνεύσει στο σπουδαίο νεοϋρκέζικο Carnegie Hall, με το κοινό να την αποθεώνει όρθιο: η ίδια συγκινήθηκε τόσο από την υποδοχή που έκλαψε γοερά μπροστά στο πλήθος. Η τεράστια επιτυχία της παράστασης σηματοδότησε τη μεγάλη επιστροφή της Μπέικερ στην αμερικανική σκηνή… Τελευταία χρόνια Τον Απρίλιο του 1975, η Μπέικερ επέστρεψε στο Παρίσι για μια σειρά ερμηνειών, σηματοδοτώντας τα 50 χρόνια από το παρισινό της ντεμπούτο. Αναρίθμητες διασημότητες κόσμησαν την εκδήλωση, ανάμεσα στις οποίες η Σοφία Λόρεν και η πριγκίπισσα Γκρέις του Μονακό, καρδιακή φίλη της Μπέικερ εδώ και χρόνια. Λίγες μόνο μέρες αργότερα, στις 12 Απριλίου 1975, η Μπέικερ θα άφηνε την τελευταία της πνοή στον ύπνο της, χτυπημένη από εγκεφαλικό επεισόδιο. Ήταν 69 ετών. Τη μέρα της κηδείας της, περισσότεροι από 20.000 Γάλλοι παρατάχθηκαν στους δρόμους του Παρισιού για το ύστατο χαίρε, την ίδια ώρα που το γαλλικό κράτος την τίμησε με 21 κανονιοβολισμούς, κάνοντας την Μπέικερ την πρώτη Αμερικανή που ενταφιάστηκε ποτέ στη Γαλλία με στρατιωτικές τιμές… Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr