O άνθρωπος που έκανε τους κρυστάλλους να λάμπουν σαν διαμάντια, Ντάνιελ Σβαρόφσκι

Την ώρα που ένας γερμανός ηλεκτρολόγος ονόματι Βέρνερ Ζίμενς έστρωνε το έδαφος για την ηλεκτρική βιομηχανία, πολλά χιλιόμετρα μακριά ένας νεαρός Βοημός ονειρευόταν να μετατρέψει το γυαλί σε πολύτιμο λίθο. Ο προσωπικός αγώνας του Ντάνιελ Σβαρτς, όπως ήταν το πραγματικό όνομά του, να ενσταλάξει στην υψηλή κοινωνία την αγάπη για τους κρυστάλλους που έμοιαζαν με διαμάντια μόνο εύκολος δεν ήταν, αν και εκείνος δεν θα εξαπατούσε ποτέ τον κόσμο, όπως είχε κάνει ο Ζορζ Φρέντρικ Στρας, ο οποίος έφτιαχνε τα ψεύτικα στρασάκια του και καμωνόταν μετά πως ήταν αληθινά διαμάντια! Αν μάθαινε βέβαια για την επιτυχία του Σβαρόσφκι και τους τρόπους με τους οποίους έπειθε τις κυρίες των μεγάλων σαλονιών να φορούν τις γυάλινες δημιουργίες του, τότε ο Στρας δεν θα χρειαζόταν ενδεχομένως να εξαπατά τις δικές του πελάτισσες. Όπως κι αν έχει, ο Ντάνιελ Σβαρόφσκι πέρασε στα κατάστιχα της Ιστορίας ως ο εφευρέτης των κρυστάλλων Σβαρόσφκι, που στις μέρες μας μόνο συστάσεις δεν χρειάζονται. Ως γιος τζαμά, ο Ντάνιελ μεγάλωσε μέσα στην πατρική μονάδα παραγωγής και έγινε σύντομα εξπέρ στην κατεργασία του γυαλιού. Βλέποντας τις εξελίξεις στην ηλεκτρική τεχνολογία, ο Σβαρόφσκι πατεντάρισε το 1892 μια ηλεκτρική μηχανή κοπής γυαλιού που έκανε δυνατή την παραγωγή των περιβόητων γυάλινων κρυστάλλων του, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για την εμπορική εκμετάλλευσή τους. Τρία χρόνια αργότερα, ο Σβαρόσφκι, ένας χρηματιστής και ένας χρηματοδότης ιδρύουν την A. Kosmann, Daniel Swarovski & Co (που θα μετονομαστεί αργότερα σε KS & Co), φτιάχνουν ένα εργοστάσιο στο Τιρόλο της Αυστρίας και αρχίζουν να παράγουν με τους γυάλινους κρυστάλλους του Ντάνιελ τα πάντα, από αγάλματα και μινιατούρες μέχρι κοσμήματα, αξεσουάρ, κεριά και διακοσμητικά. Το λογότυπο με το Εντελβάις του Σβαρόσφκι φιγουράρει παντού και τα υπόλοιπα είναι μια σπουδαία ιστορία προσωπικής επιτυχίας. Πόσης επιτυχίας; Η Swarovski, που συνεχίζει να είναι σε οικογενειακά χέρια, απασχολεί σήμερα 20.000 υπαλλήλους και μετρά ετήσια κέρδη δισεκατομμυρίων δολαρίων…

Πρώτα χρόνια

Ο Ντάνιελ Σβαρόφσκι γεννιέται ως Ντάνιελ Σβαρτς στις 24 Οκτωβρίου 1862 σε χωριουδάκι της Βοημίας, που ανήκε τότε στην Αυστροουγγαρία. Ξακουστή στα πέρατα της Ευρώπης για τα κρύσταλλά της, η βόρεια Βοημία φιλοξενούσε μεγάλους μάστορες του γυαλιού και ένας από αυτούς ήταν ο πατέρας Σβαρόφσκι και τα αδέλφια του, που είχαν μια μικρή μονάδα κατεργασίας γυαλιού. Ο Ντάνιελ μεγαλώνει με σχετική άνεση και περνά τον καιρό του στο εργαστήριο του σλοβακικής καταγωγής πατέρα του, αν και αυτός ονειρεύεται να γίνει μουσικός. Έπαιζε βιολί και έκανε όνειρα σολίστα, αν και τελικά δεν θα γινόταν μουσικός. Κάποια στιγμή θα βρεθεί στο Παρίσι για σπουδές, όπου θα λάβει χώρα το γεγονός που θα αλλάξει τον ρου της ζωής του: ο νεαρός Βοημός βρίσκεται στην «Πρώτη Ηλεκτρική Έκθεση» των Παρισίων το 1883 (και την επόμενη χρονιά στη Βιέννη) και μαγεύεται από τις δυνατότητες της νέας τεχνολογίας. Οι βιομηχανικές χρήσεις του ηλεκτρισμού τον μαγνητίζουν, γεννώντας στο μυαλό του ένα νέο όνειρο: τη χρήση του ρεύματος στην παραδοσιακή κατεργασία του γυαλιού. Τα χρόνια πέρασαν, ο Ντάνιελ πειραματίζεται με τις νέες δυνατότητες και μια δεκαετία σχεδόν μετά τη μοιραία ηλεκτρική έκθεση είναι έτοιμος να κατοχυρώσει την πρώτη ηλεκτρική μηχανή κοπής γυαλιού του κόσμου! Το ημερολόγιο έδειχνε 1892 όταν ο 30χρονος Σβαρτς πατεντάρει την εφεύρεσή του που έκοβε τέλεια το γυαλί και το αποτέλεσμα ήταν το λιγότερο εκθαμβωτικό. Μέχρι να συμβεί βέβαια αυτό, είχε γνωρίσει στο Παρίσι την οικογένεια Βάις, η οποία θα του χάριζε όχι μόνο τον πρώτο χρηματοδότη της μελλοντικής του εταιρίας, αλλά και τη σύζυγό του: η Μαρί Βάις, αδελφή του συνεργάτη του, παντρεύεται με τον Ντάνιελ το 1887 και μαζί αποκτούν τρεις γιους. Με την εφεύρεσή του ανά χείρας, ο Σβαρόφκσι κάνει όνειρα για δική του επιχείρηση, αν και δεν θέλει να επιστρέψει στη γενέτειρά του, καθώς εκεί παραήταν μεγάλος ο ανταγωνισμός. Ήξερε ταυτοχρόνως ότι για να εκμεταλλευτεί εμπορικά την πατέντα του θα χρειαζόταν μεγάλες ποσότητες ηλεκτρισμού και έψαχνε τώρα μέρος που να διαθέτει άφθονο ηλεκτρισμό. Το βρήκε τελικά σε ένα χωριουδάκι του αυστριακού Τιρόλο, το Βάτενς, που διέθετε κοτζάμ υδροηλεκτρικό εργοστάσιο, όπου με τα κεφάλαια του Βάις και τις γνώσεις ενός χρηματιστή ιδρύεται το 1895 η εταιρία που ξέρουμε σήμερα ως Swarovski…

Ο μαέστρος των γυάλινων κρυστάλλων

Η A. Kosmann, Daniel Swarovski & Co μετονομάζεται σε DS & Co (Daniel Swarovski and Company) και αρχίζει να παράγει τις περιβόητες κρυστάλλινες πέτρες που έμοιαζαν με διαμάντια. Το πνευματικό παιδί του Ντάνιελ ήταν φυσικά πολύ φτηνότερο από το αληθινό διαμάντι, κι έτσι ήταν προσιτό σε πολύ μεγαλύτερες πληθυσμιακές ομάδες. Τα «φτηνά διαμάντια» του Σβαρόσφκι βρίσκουν από την πρώτη στιγμή εμπορική απήχηση και οι εξαγωγές στο Παρίσι μετατρέπονται σε κινητήριο μοχλό για την ανάπτυξη της μικρής φίρμας. Επόμενος σταθμός το 1899, όταν ο Ντάνιελ υιοθετεί ως λογότυπο της φίρμας του το περιβόητο λουλούδι Εντελβάις, σύμβολο του αλπινισμού και της καθαρότητας, αλλά και λατρεμένο σε όλη την Αυστρία. Έχοντας ήδη βάλει τις βάσεις της φίρμας του, ο Σβαρόφκσι είδε το ξεκίνημα του νέου αιώνα να του φέρνει τις παραγγελίες με το τσουβάλι, καθώς οι κρυστάλλινες δημιουργίες του είχαν γίνει εντωμεταξύ το άγιο δισκοπότηρο της παρισινής μόδας! Σε αυτό έπαιξε σημαντικό ρόλο το γεγονός ότι ο Σβαρόφσκι δεν κορόιδεψε ποτέ το κοινό του, ξεκαθαρίζοντας από την αρχή ότι οι κρύσταλλοί του ήταν γυάλινοι και όχι διαμαντένιοι. Αυτό που ήταν δηλαδή ψεύτικο άλλοτε και παραγόταν μαζικά από τον Ζορζ Στρας ως κατεργαριά, στα χέρια του Σβαρόφσκι μετατράπηκε σε ευρωπαϊκή μόδα χωρίς ίχνος εξαπάτησης…

Η δημιουργία του μύθου και οι εμπορικές περιπέτειές του

Η αυξημένη ζήτηση των κρυστάλλινων δημιουργιών του οδήγησε τη μικρή εταιρία σε δραστική ανάπτυξη. Ο Σβαρόσφκι προσλαμβάνει άλλους 200 εξειδικευμένους στο γυαλί εργάτες για να καλύψει την ευρωπαϊκή μόδα των κρυστάλλων του. Η ελίτ Παρισίων και Αγίας Πετρούπολης τους λάτρευε κυριολεκτικά, καθώς ήταν προσιτοί στα μεσαία κοινωνικά στρώματα και συνέχιζαν να μοιάζουν πολύ με αληθινά διαμάντια. Ήταν μια συνταγή επιτυχίας που δύσκολα θα αποτύγχανε. Το 1908, οι τρεις γιοι του Σβαρόσφκι εντάχθηκαν στην πατρική φίρμα, που είχε εντωμεταξύ μετονομαστεί σε Swarovski, κάνοντάς τη πια οικογενειακή υπόθεση. Ο Σβαρόσφκι δεν έβγαινε τώρα από το εργαστήριό του, αναπτύσσοντας συνεχώς καινούριες και καινοτόμες μεθόδους κοπής και επεξεργασίας του γυαλιού, κάνοντας τα προϊόντα του ακόμα πιο απαστράπτοντα! Τα ιριδίζοντα κρύσταλλά του γίνονται κυριολεκτικά ανάρπαστα σε όλη την Ευρώπη. Για να καλύψει τη ζήτηση, ο Ντάνιελ φτιάχνει το 1913 δικό του εργοστάσιο παραγωγής γυαλιού, σταματώντας τις εισαγωγές από τη Βοημία. Την επόμενη όμως χρονιά θα ξεσπούσε ο Α’ Παγκόσμιος και η ζήτηση για ακριβά κρυστάλλινα στολίδια θα καταποντιζόταν. Κανένα πρόβλημα για τον πολυμήχανο Σβαρόφσκι, ο οποίος σταματά την παραγωγή μέχρι το 1915 (καθώς οι γιοι του στρατολογήθηκαν) και όταν ξανανοίγει η φίρμα τις πύλες της, κατασκευάζει τώρα μηχανές κοπής και επεξεργασίας γυαλιού, αλλά και δίσκους λειάνσεως (μέσω της θυγατρικής Tyrolit, η οποία παρεμπιπτόντως λειτουργεί μέχρι σήμερα). Μεταπολεμικά και ειδικότερα από τις αρχές της δεκαετίας του 1920, όταν η οικονομική κατάσταση σταθεροποιήθηκε, η Swarovski άνοιξε και πάλι παράγοντας νέες σειρές προϊόντων με τους κλασικούς της κρυστάλλους, αν και ο Ντάνιελ είχε σκαρώσει πλέον νέες μεθόδους κοπής του γυαλιού που έκοψαν δεσμούς με τα παλιά. Τα κρυστάλλινα αγαθά που έβγαιναν από τη μονάδα παραγωγής του ήταν πραγματικά μοναδικά στον κόσμο και οι μιμητές του που ξεφύτρωναν σαν μανιτάρια ήταν σαφές πως δεν μπορούσαν να τον ανταγωνιστούν. Την ίδια δεκαετία ο Ντάνιελ άρχισε να ξαποστέλνει τα προϊόντα του στις ΗΠΑ, βρίσκοντας μια νέα και τεράστια αγκαλιά για τις κομψότατες δημιουργίες του. Βλέποντας μάλιστα πως οι βιομηχανικές φωτιές κατέστρεφαν συχνά πυκνά ολόκληρες μονάδες παραγωγής, ο Σβαρόφσκι ιδρύει το 1921 τη δική του πυροσβεστική υπηρεσία! Η οποία τον έσωσε πράγματι από τις δύο πυρκαγιές που θα ξεσπούσαν σύντομα στο εργοστάσιό του. Ο Σβαρόφκσι θα γινόταν Σβαρόφκσι από τη στιγμή που θα άρχισε να ενδιαφέρεται για τις δημιουργίες του ο κόσμος της μόδας. Η Κοκό Σανέλ λάτρεψε τους κρυστάλλους του Σβαρόφσκι, τους χρησιμοποίησε στα φορέματα και τα αξεσουάρ της και τον καθιέρωσε τελικά στον κόσμο της υψηλής ραπτικής. Την ώρα που οι κρύσταλλοί του φαίνονταν τώρα να πουλούν από μόνοι τους, ο δαιμόνιος Ντάνιελ δεν επαναπαυόταν στις δάφνες του, ξέροντας ότι ο θεμιτός και ο αθέμιτος ανταγωνισμός καραδοκούσαν στη γωνιά. Γι’ αυτό και κατοχύρωνε συνεχώς νέες πατέντες και ανέπτυσσε συνεχώς καινούριες μεθόδους κοπής και παραγωγής, τις οποίες κανείς δεν μπορούσε να μιμηθεί. Η «μυστική φόρμουλα» του Σβαρόφσκι ήταν το κλειδί της επιτυχίας του, παραμένοντας μυστική ως και τις μέρες μας. Οι κρύσταλλοί του έλαμπαν τώρα σαν αληθινά διαμάντια και κανείς δεν μπορούσε να καταλάβει πώς τα κατάφερνε ο γερο-Σβαρόφσκι, αφού το επτασφράγιστο μυστικό δεν βγήκε ποτέ από τα στόματα της δυναστείας. Ο Ντάνιελ δεν επικεντρώθηκε ωστόσο μόνο στα πολυτελή στολίδια, αφού έψαχνε συνεχώς νέες χρήσεις για τους κρυστάλλους του. Το 1929, για παράδειγμα, ίδρυσε τη Swareflex, ένα τμήμα που έφτιαχνε κρύσταλλα για την αυτοκινητοβιομηχανία. Και όταν όλα φαίνονταν να έχουν καρποφορήσει, ήρθε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος! Ο Σβαρόσφκι που υπέφερε πολύ κατά τη Μεγάλη Ύφεση του 1932-34, σταματώντας εντελώς τις δραστηριότητές του για αρκετό καιρό, είχε τώρα να παλέψει με τον πόλεμο, αν και πλέον οι εξαγωγές του στις ΗΠΑ εγγυούνταν την επιβίωσή του. Το τι συνέβη στη Swarovski κατά τον Β’ Παγκόσμιο δεν είναι εντελώς ξεκάθαρο, ξέρουμε πάντως ότι δεν σταμάτησε τις δραστηριότητές της. Επισήμως το εργοστάσιο έβαλε λουκέτο μεταξύ 1939-1945, αν και ο αμερικανός αντιπρόσωπος προμήθευε διαρκώς την αγορά με προϊόντα του Ντάνιελ και το ερώτημα είναι πού τα έβρισκε; Μεταπολεμικά, όταν η ζήτηση για πολυτελή αγαθά επέστρεψε και πάλι, ο Σβαρόφσκι έφτιαχνε τώρα πραγματικά μοναδικά κρυστάλλινα προϊόντα. Οι εκθαμβωτικές δημιουργίες του δεν μπορούσαν να περάσουν απαρατήρητες, θέτοντας τα θεμέλια για τη μελλοντική επιτυχία. Τα κρύσταλλα του Ντάνιελ εμφανίζονταν τώρα στο Χόλιγουντ (όπως στο «Οι άντρες προτιμούν τις ξανθιές» του 1953 με τη Μέριλιν), πλαισίωναν τις δημιουργίες της υψηλής ραπτικής και είχαν γίνει το κερασάκι στην τούρτα της δυτικής μόδας. Ψάχνοντας συνεχώς νέες περιπέτειες, ο Σβαρόφσκι συνέχισε να φτιάχνει τα κρύσταλλα ασφαλείας του για την αυτοκινητοβιομηχανία και ίδρυσε στη δεκαετία του 1950 άλλη μια εταιρία, φτιάχνοντας τώρα γυαλί για οπτικές χρήσεις. Ο Ντάνιελ Σβαρόφσκι άφησε την τελευταία του πνοή στις 23 Ιανουαρίου 1956, έχοντας μόλις ρίξει στην κυκλοφορία έναν νέο τύπο πολύχρωμου κρυστάλλου που λάτρεψε αμέσως ο Κριστιάν Ντιόρ. Η κληρονομιά του πέρασε στους τρεις γιους του και κατόπιν στα εγγόνια του, ενώ σήμερα είναι ως κολοσσός στα χέρια της τέταρτης γενιάς Σβαρόσφκι… Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr